هلهله غرب از «یک سیگنال مثبت» تهران

وقتی جنگ، ادامه دیپلماسی باشد، مذاکره نکردن یا آسان پا ندادن به مذاکره، قطعاً بخشی از دیپلماسی و قطعه‌ای از پازل پیچیده مذاکره است. اصرار مکرر دولت جدید در تهران بر اینکه «بدون نتابج ملموس» مذاکره نمی‌کنیم، شرایطی ایجاد کرده که طرف‌های غربی، برای هر سیگنال مثبتی از تهران، هلهله کنند. فقط یک روز بعد از توافق ایران با آژانس و موضع سخنگوی وزارت خارجه درباره اینکه «دولتی رفته و آمده و گفتگو‌های وین از سر گرفته می‌شود»، طرف امریکایی اعلام کرد واشنگتن آماده است تحریم‌های ناسازگار با برجام را رفع کند؛ موضعی که هرچند تکراری است، ولی بعد از ۱۲ مرداد، معنا و مفهومی متفاوت دارد. امریکا و اروپا، از سیگنال‌های مثبت ایران درباره آمادگی برای مذاکره، استقبال کردند، هرچند سنت غربی بر آن است که استقبال کردن هم با توپ پر انجام می‌شود. «لوئیس بونو» معاون نمایندگی امریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز گفت که واشنگتن آماده برداشتن «تحریم‌های ناسازگار با برجام» است. طرف امریکایی تا قبل از ورود دولت جدید ایران به پاستور، بار‌ها گفته بود آماده برداشتن «تحریم‌های ناسازگار با برجام» است، ولی این اولین مرتبه است که یک نماینده امریکا به جای اصرار مکرر بر شروع مذاکرات در وین، برای «برداشتن تحریم‌های ناسازگار با برجام» اعلام آمادگی می‌کند. بونو دیروز در نشست شورای حکام آژانس گفت: «ایالات متحده با هماهنگی نزدیک با متحدان و شریکانش به دنبال تضمین بازگشت دوجانبه به برنامه جامع اقدام مشترک از طریق دیپلماسی است. این توافق، یکی از دستاورد‌های کلیدی دیپلماسی چندجانبه و ابزاری حیاتی برای مرتفع کردن نگرانی‌های دیرپای جامعه بین‌الملل از برنامه هسته‌ای ایران است.»‌او هرچند مانند دفعات قبل گفته که «فرصت برای بازگشت کامل دوجانبه به برجام تا ابد پابرجا نخواهد ماند»، زیرا ایران برنامه هسته‌ای خود را به طرز محسوسی فراتر از محدوده‌های تعیین‌شده در برجام گسترش داده، اما اظهار کرده است: «لازم است همه طرف‌ها واقع‌بین باشند.» روز سه شنبه سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه با الفاظی مشابه از امریکا و کشور‌های اروپایی خواسته بود در مذاکرات وین واقع‌بین باشند. طعنه ریابکوف به واقع‌گرا بودن، اشاره به مطالباتی است که در این خصوص میان امریکایی‌ها برای مذاکرات فراهسته‌ای با ایران مطرح است. ریابکوف در مصاحبه با «آر. تی عربی» گفته که «ما از امریکایی‌ها و اروپایی‌ها می‌خواهیم واقع‌بین باشند تا ابتدا به برجام بازگردیم، سپس متوجه خواهیم شد چه زمان و چگونه می‌توانیم در مورد این موضوعات و یا موضوعات دیگر بحث کنیم.»‌هرچند، تهران اساساً مذاکرات فرابرجامی را رد کرده، ولی هشدار مسکو تلویحاً اشاره به این دارد که طرح مسائلی فراتر از برجام، تنها مسیر بازگشت به پروسه وین را دشوار خواهد کرد.

در حالی که تا یک هفته قبل، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا می‌گفت که کشورش «در آستانه» ر‌ها کردن احیای توافق هسته‌ای با ایران قرار گرفته، ولی شنبه این هفته رابرت مالی، نماینده ویژه امریکا در امور ایران هم از «یک سری جلسات سازنده» با همکاران اتحادیه اروپایی خود درباره مذاکرات وین خبر داد. اینکه طی روز‌های اخیر چه تغییری در فضای مذاکرات قفل شده وین رخ داده، به درستی مشخص نیست، ولی اعلام آمادگی ایران برای شروع مذاکرات که تقریباً با توافق روز یک شنبه آژانس همزمان شد، در این تغییرات بی‌تأثیر نیست. خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه روز دوشنبه، به فاصله یک روز بعد از توافق مدیرکل آژانس در تهران گفت: «ایران میز مذاکره و برجام را ترک نکرده است. این امریکا بود که برجام را نقض کرد.»‌او همچنین گفت: «گفتگو‌های وین از سر گرفته می‌شود. دولتی رفته و آمده است. دولت ضمن اینکه اعلام کرده گفتگو‌های وین را در تاریخ نزدیک از سر می‌گیرد و قطعاً انتظار داریم طرف‌های دیگر وقتی به وین می‌آیند با واقعیات روی زمین به وین بیایند.» دیروز هم کاظم غریب‌آبادی در گفتگو با شبکه «الجزیره» گفت: «ما بازگشت به مذاکرات را رد نمی‌کنیم، اما مذاکره را نیز برای مذاکره نمی‌خواهیم.»‌او همچنین «فضای نشست شورای حکام آژانس» را «به‌طور کلی مثبت» توصیف کرد، ولی در نطق خود در آژانس، دولت‌های اروپایی را به باد انتقاد گرفت چرا که «حاضر نیستند امریکا را به خاطر خروج غیرقانونی و یکجانبه آن از توافق هسته‌ای محکوم کنند و از آن بخواهند تحریم‌های خود را علیه ملت ایران بردارد». او گفت: «ایران خواهان مذاکراتی است که نتیجه محور باشد.» «استفان کلمنت» رئیس هیئت اروپا در آژانس، در نشست شورای حکام هرچند تأیید کرده که «برداشتن تحریم‌های هسته‌ای بخش ضروری توافق هسته‌ای ایران است» و در موضعی کم سابقه گفته که اروپا «اعتراف می‌کند» کاهش تعهدات برجامی ایران «به خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها ارتباط داشته»، ولی گفته است: «اتحادیه اروپا بر نگرانی عمیق خود از تصمیم ایران برای تعلیق (از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱)، اجرای [داوطلبانه]اقدامات شفاف‌سازی که در برجام پیش‌بینی شده و همچنین پروتکل الحاقی که تا حد چشمگیری دسترسی و نظارت به سایت‌ها، فعالیت‌ها و اطلاعات مربوطه ([در ایران]را کاهش داده، تأکید می‌کند.» کلمنت گفت: «در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری، ازسرگیری هرچه سریع‌تر مذاکرات با توجه به بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام و چشم‌انداز بازگشت ایران به اجرای کامل برجام حائز اهمیت است»، موضعی که باعث شد نماینده ایران بگوید اروپا‌یی‌ها به جای امریکا «از ایران مطالبه اجرای تعهدات تحت برجام را می‌کنند.»

تل‌آویو با برجام کنار می‌آید!

دو هفته بعد از رایزنی تلفنی همتایان آلمانی و فرانسوی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، دیروز «دومینیک راب» وزیر خارجه انگلیس هم با طرف ایرانی تلفنی گفتگو کرد. امیر عبداللهیان در توئیتی نوشت: در تماس تبریک وزیر خارجه انگلیس برای گفت‌وگوی مبتنی بر احترام متقابل ابراز آمادگی کردم، بی‌عملی اتحادیه اروپا در برجام را به شدت مورد انتقاد قرار دادم، فاجعه ساخته امریکا در افغانستان را محکوم و بر لزوم تشکیل دولت فراگیر تأکید کردم و تصریح کردم که بدهی دیرینه انگلیس به ایران باید پرداخت شود. به گزارش فارس، دومینیک راب، روز دو شنبه در گفت‌وگوی تلفنی با امیرعبداللهیان بر تعهد عملی انگلیس برای بازپرداخت مطالبات ایران تأکید کرد و وزیر امور خارجه ایران نیز اهمیت اتخاذ گام‌های اعتمادساز دولت انگلیس برای رفع برخی مشکلات در روابط دوجانبه را مورد اشاره قرار داد. همزمان، در تحولی که نشانه جدی از سرگیری مذاکرات در وین است، بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی در گفتگو با فارین پالیسی گفت که اسرائیل ممکن است بازگشت امریکا به توافق با ایران را بپذیرد، اما سیاست فشار اسرائیل بر امریکا در صورت شکست مذاکرات و آمادگی برای «نمایش قدرت» کماکان ادامه خواهد یافت. گانتس افزود که سیاست دولت جو بایدن برگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به محدوده پیشین است و او این امر را قبول دارد. همه این تحولات در حالی رخ می‌دهد که مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل در (ISIS) در برآوردی جدید که نیویورک‌تایمز آن را منتشر کرده، مدعی شده که ظرفیت غنی‌سازی که ایران اکنون به دست آورده، به آن اجازه می‌دهد سوخت مورد نیاز اولین بمب را ظرف یک ماه تولید کند. «میخائیل اولیانوف» نماینده دائم روسیه در وین روز سه‌شنبه در واکنش به این برآورد گفت که ایران تاکنون هیچ نشانه‌ای از کار روی پروژه دستیابی به تسلیحات اتمی نشان نداده و اتهامات در این خصوص مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.