همه دولت‌های در سایه

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: حسین کنعانی‌مقدم به تازگی گفته است که «حزب ما بعد از انتخابات هم فعالیت داشت و دولت در سایه را با هدف هم فکری شکل دادیم تا راهکار های لازم به منظور مشورت به دولت داده شود». او ادامه داده است: «در ساختار سیاسی کشور، حزب معنی و مفهوم خود را از دست داده است و عمدتا چیزی بیش از زینت مجالس نیست و وقتی می‌بینیم که دولت هایی بر سر کار می آیند و اعلام می‌کنند که ما هیچ گونه وابستگی حزبی نداریم و طرفدار جریانی نیستیم، عملا احزاب را از ساختار سیاسی کشور خارج می کنند و به عبارتی بودن یا نبودن احزاب در سپهر سیاسی کشور معنی خاصی ندارد. وقتی در رفع مشکلات احزاب را جدی نمی گیرند، نباید توقع داشت تا احزاب در تصمیمات سیاسی کشورمان در ایام بعد از انتخابات، فعالیت موثر تری داشته باشند. احزاب وقتی می‌توانند حضور و بروز موثر داشته باشند که جایگاهی در هرم قدرت داشته باشند».

البته این اولین‌بار نیست که موضوع دولت در سایه در عالم سیاست ایران مطرح می‌شود. شاید سعید جلیلی را بتوان یکی از کسانی دانست که در این عرصه ید طولایی دارد. او پس از شکست انتخاباتی در سال 92 در بیانیه‌ای از ایده تشکیل دولت در سایه رونمایی کرد ولی به دلیل همزمانی با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری توسط رسانه‌ها زیاد جدی گرفته نشد تا اینکه در ماه‌های بعد و درمصاحبه‌‌هایی به تشریح و توضیح دولت در سایه پرداخت. او بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری سال 92 در پیام تبریکش به روحانی نوشت: «معتقدان به گفتمان انقلاب اسلامی وظیفه و حق خود می‌دانند با نگاهی ملی و فراتر از رقابت‌های انتخاباتی به‌مثابه دولت در سایه در چارچوب قانون و اخلاق، منتخب ملت و دولت او را در جهت رفع کاستی‌ها، تصحیح ایرادها و حرکت در مسیر خدمت به مردم... یاری کنند و بیانگر مطالبات مردم باشند».

جلیلی در سال 96 هم بعد از کناره‌گیری به نفع رئیسی و سپس بعد از شکست رئیسی به روحانی به او پیشنهاد تشکیل دولت در سایه را داد. هرچند جلیلی با آنکه سعی می‌کرد این ایده‌اش را به صورت سازماندهی‌شده پیش ببرد، در عمل دولت در سایه‌اش جز انتقاداتی پراکنده و فصلی به عملکرد دولت روحانی نبود.

ضرغامی هم با مطرح‌کردن اینکه رئیسی می‌تواند آلترناتیوی قوی برای روحانی باشد، نوشته بود: «به جناب آقای رئیسی خدا قوت می‌گویم. او با پشتوانه قریب به ١٦‌ میلیون رأی که در تاریخ انتخابات کشور به‌عنوان نفر دوم بی‌سابقه است، وضعیتی استثنائی دارد. او می‌تواند در جایگاه نظارتی و آلترناتیوی قوی نسبت‌به دولت، در پیگیری مطالبات مردم و ضمانت اجرائی وعده‌ها نقش تاریخی ایفا کند». بعد از آن و در سال 94 شایعه شد که احمدی‌نژاد هم در‌پی ایجاد دولت در سایه است؛ حتی گفته می‌شد که او احکام اعضای این کابینه در سایه را هم صادر کرده است! تسنیم نوشته بود که سیدمجتبی ثمره‌هاشمی دستیار ارشد محمود احمدی‌نژاد در دولت دهم است که طبق خبر این رسانه‌ها در دولت در سایه احمدی‌نژاد مسئولیت «حوزه نهاد ریاست‌جمهوری و ارتباطات مردمی» را کسب کرده است؛ اما ثمره این خبر را تکذیب کرده و گفته بود: «جای تأسف دارد که حجم عملیات روانی علیه دولت‌های نهم و دهم در این روزها افزایش چشمگیری یافته است».

حتی محسن رضایی هم در رقابت‌های انتخاباتی سال ٨٨ به‌‌طور‌جدی تشکیل دولت سایه با حضور «سابقون» را جزء برنامه‌های خود ذکر کرده بود؛ به‌‌طوری‌ که کارکرد آن نظارت و مشورت و رصد باشد تا کشور در مواقع خاص و بزنگاه‌ها غافلگیر نشود. احزاب جمع‌وجور و کوچک‌تری مانند نواندیشان ایران اسلامی هم آن زمان به‌نظور تعمیق فرهنگ سیاسی و حزبی در مقاطعی اعلام آمادگی کردند تا دولت در سایه تشکیل دهند.

حالا جلیلی بار دیگر و این‌بار در دولت سید ابراهیم رئیسی باز هم از دولت در سایه سخن گفته است؛ چنانکه همین چندی پیش گفته بود: «هر دانشگاه می‌تواند یک دولت سایه یا دولت شاهد برای کمک به دولت باشد. دانشگاه‌های ما باید این را کار و دغدغه خود بدانند که چطور می‌توان به دولت کمک کرد». او در توضیح اینکه مصداق دولت در سایه چیست، چنین تشریح کرد: «در مناظرات انتخاباتی مفهومی تحت عنوان دولت سایه مطرح شد که یکی از مصادیقش بسیج استادان است که می‌تواند با فعالیت خود سایه به سایه مسائل را دنبال کند. استادان و به‌ویژه بسیج استادان می‌توانند اگر کار درستی در حال انجام است، برای تسریع آن به دولت کمک کنند و اگر کار ناقصی دنبال می‌شود، با رصد وقایع برای کمک به دولت وارد میدان شود».

همه این دولت‌های در سایه درحالی است که به نظر می‌رسد هیچ یک از مطرح‌کنندگان آنها تا کنون نتوانسته‌اند اصول خاصی برای دولت در سایه خود تدوین کنند یا اقدام به چارت‌سازی کنند و در تمام این‌سال‌ها دولت در سایه صرفا به انتقادات واضح یا طرح موضوعاتی کلی بسنده کرده‌اند.