دلار 11 هزار تومانی ؛ آخرین وعده آقای رییس جمهور
ابتکار : نرخ ارز یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تاثیرگذار بر اقتصاد کشور است. قیمت ارز در بازار آزاد، افزایش و کاهش آن پیامدهای مهم اقتصادی در تولید و تجارت ایران خواهد داشت چراکه نرخ ارز در اقتصاد ایران همیشه از حساسیت بالایی برخوردار بوده و هر نوسان قیمتی در این بازار اثرات مستقیم و غیرمستقمی را بر معیشت افراد جامعه و اقتصاد داشته است.
بازار ارز طی سال‌های اخیر شاهد افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها بوده است، هرچند که در مواقعی با دخالت اهرم‌های کنترلی کمی نرخ‌ها در بازار تعدیل می‌شد اما کاهش قیمت‌ها ماندگار نبود و پس از مدتی بار دیگر در مسیر افزایشی قرار می‌گرفت. اما بازار ارز طی هفته‌های اخیر و پس از مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا در مسیر کاهشی قرار گرفت و کانال‌های بالای 30 هزارتومان را رها کرد. حال این پرسش مطرح می‌شود که نرخ ارز پتانسیل کاهش بیشتر را دارد یا خیر؟ آنطور که معلوم است نرخ ارز در بودجه ۱۴۰۰ در محدوده ۱۱هزار تومان حرکت خواهد کرد. حسن روحانی رئیس‌جمهور روز چهارشنبه در جلسه هیئت دولت درخصوص نرخ ارز در سال آتی گفته است: «یکی از مسائل بسیار مهم اصلاح نرخ ارز بود، ما در این بودجه اعلام کردیم قیمت امروز ارز کاهش خواهد یافت و این یکی از پیام‌های مهم بودجه ما است و این یعنی ارزش پول ملی. یکی از اهداف ما ارزش پول ملی است و لذا ارز را بر مبنای ۱۱ هزار و ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان مدنظر قرار دادیم که ارزش پول ملی ما بالا برود در یک شرایطی در سال آینده این کار شدنی و امکان‌پذیر است. هیچکدام اینها آرزو نیست. دولت کاملاً محاسبه کرده و با محاسبه دقیق این کار را انجام داده است و حاضر است برای مردم توضیح دهد و روشن کند که همه اینها بر مبنای یک محاسبات دقیق انجام گرفته است.»
این در حالی است که پیش‌تر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز در جلسه هئیت دولت 28 آبان‌ماه در جمع خبرنگاران درباره نرخ ارز در بودجه 1400 گفته بود: «نرخ ارز را در لایحه بودجه سال آینده حدود 11 هزار و 500 تومان در نظر گرفتیم.»
وقتی صحبت از نرخ ارز در محدوده 11 هزار تومان به میان می‌آید برخی از تحلیلگران معتقدند وعده دلار 11 هزار تومان سیگنال دولت به بازار ارز است. سیگنالی مهم که می‌تواند مسیر آتی بازار را تغییر دهد. البته برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که دولت در سال پایانی خود دلار 11 هزار تومانی را وعده داده است و سقوط قیمت ارز تا این محدوده امکان‌پذیر نخواهد بود. در این راستا علی مروی، استاد دانشگاه و کارشناس صداوسیما با اشاره به صحبت‌های رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت به درخصوص نرخ ارز در بودجه 1400 به «ابتکار» گفت: صحبت رئیس جمهور درخصوص نرخ ارز در بودجه 1400 همانند حرف‌شان در ابتدای سال 97 بود که گفته بودند ارز را بر روی نرخ 4200 تومان نگه می‌داریم. احرف ارز 11 هزار تومانی، حرف همان دولت با همان سیاست است. اگر 4200 تومان نگه داشته شد پس حتما نرخ یازده هزار تومان هم عملی می‌شود.
مروی در ادامه گفت‌وگو با تاکید بر این مسئله که نرخ‌ها از دستورات تبعیت نمی‌کنند، گفت: هنوز بعد از این همه مشکلات اقتصادی دولت به این نتیجه نرسیده است که نرخ‌ها در اقتصاد دستوری نیست، مگر می‌شود ما دستوری بدهیم و نرخ‌ها از دستور ما تبعیت کنند. اگر می‌خواهند در سال 1400 نرخ ارز را با دستور به 11 هزار تومان برسانند، پس چرا در همین روزها نرخ را کاهش نمی‌دهند؟
این استاد دانشگاه اظهار کرد: پرسش دیگر این است که نرخ 11 هزار تومان از کجا آمده و مبنای محاسباتی آن چیست؟ هیچ‌موق، مبنای هیچ نرخی از سوی هیچکدام از دولت‌های ما اعلام نشده است. نه مبنای ارز 1226 تومان دولت احمدی‌نژاد معلوم بود و نه مبنای 4200 و یازده‌هزار تومان دولت فعلی. ممکن است بگویند یازده هزار تومان مبنای محاسبات بودجه بوده و در بودجه نرخ ارز را 11 هزار تومان لحاظ می‌کنیم.
وی افزود: درست است بودجه‌ای نوشته شده که نرخ تبدیل درآمدهای نفتی به ریال را بر اساس نرخ ارز 11 هزار تومان بسته‌‌اند، اما این دلیلی نیست که نرخ ارز در بازار در محدوده 11 هزار تومان ثابت بماند. متاسفانه وعده نرخ ارز 11 هزار تومانی برای سال آتی سیگنال بسیار غلطی برای بازار است.
اقتصاد در برابر وعده‌ها بی‌حس شده است
این کارشناس اقتصادی در ادامه صحبت‌هایش به خنثی شدن اقتصاد در برابر وعده‌ها اشاره کرد و گفت: دلار 11 هزار تومانی تنها یک حرفی است برای دعواهی سیاسی دولت و مجلس و کارکرد دیگری ندارد. اقتصاد دیگر به هیچکدام از این وعده‌ها توجه نمی‌کند و فعالان اقتصادی تا کنون به اندازه کافی از این وعده‌ها ضربه خورده‌اند و بعید است اقتصاد واکنشی نسبت به حرف‌ها از خود نشان دهد.
مروی با تاکید بر پابرجا بودن مشکلات ارزی کشور ادامه داد: مشکلات ارزی در بازار همچنان پابرجاست و بعید است تا زمانی که آمریکایی‌ها در حوزه برجام تغییر رویه بدهند ما تغییری را در نرخ ارز داشته باشیم، چراکه دولت برنامه‌ای ندارد اگر دولت برنامه‌ای داشت می‌توانستیم حتی با وجود تحریم‌ها مدیریت ارزی داشته باشیم.
شوک قیمتی، تبعات سنگینی را برای اقتصاد خواهد داشت
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سقوط نرخ ارز می‌تواند تبعاتی منفی برای اقتصاد به همراه داشته باشد یا خیر، گفت: صددرصد سقوط یک باره قیمت ارز می‌تواند تبعاتی را برای اقتصاد به همراه داشته باشد. بسیاری از تولیدکنندگان می‌گویند در حال حاضر که نرخ ارز در محدود 24،25 هزار تومان است توان رقابت را با مدل‌های خارجی ارزان‌قیمت را دارند. اما اگر نرخ ارز به مرز 11 هزار تومان بازگردد تولیدکنندگانی که اکنون با نرخ‌های بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند قطعا در آن شرایط متضرر می‌شوند.
مروی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به وضعیت صادرکنندگان ادامه داد: از سوی دیگر صادرکنندگان هم کالاهایی را با مبنای ارز 25 هزار تومان محاسبه و صادر می‌کنند و اگر نرخ ارز 11 هزار تومان بشود به هنگام تبدیل عملا ارزش ریالی صادرات‌شان نصف خواهد شد و قطعا ضرر خواهند کرد.
فعالان با سیگنال دولت از فعالیت دست می‌کشند
این کارشناس اقتصادی گفت: این درحالی است که واردکنندگان هم نمی‌توانند برنامه‌ریزی برای فعالیت‌شان داشته باشند. اگر قرار باشد واردکننده کالایی را وارد کند اکنون با این سیگنال‌ها درخصوص نرخ ارز دست نگه می‌دارد تا ببیند می‌تواند کالاها را با ارز 11 هزار تومان وارد کند یا خیر. این مسائل قطعا موجب اخلال در فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. بنابراین شوک قیمتی چه افزایش و چه کاهش به ضرر اقتصاد خواهد بود.
مروی تاکید کرد: دولت‌ها نباید اقتصاد را میان دعواهای سیاسی به گروگان بگیرند و معیشت را بیش از هر زمان دیگری دشوار کنند.