رئیسی ایران و عربستان را آشتی می دهد؟

روزنامه ستاره صبح سوم مرداد گزارشی در خصوص بهبود روابط ایران و عربستان منتشر کرد و نوشت: میانجیگری برخی کشورهای منطقه و از جمله پاکستان و عراق احتمالا به نتیجه رسیده و براساس اخبار منتشر شده ممکن است خبرهایی درباره بهبود روابط ایران و عربستان به گوش برسد. برخی منابع خبری مدعی شده اند که احتمال دارد عربستان در یک حرکت نمادین در حالی که چهار سال پیش در مراسم تحلیف حسن روحانی نماینده ای نداشت برای مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی نماینده به تهران بفرستد. این حرکت می تواند یخ های رابطه ایران وعربستان را ذوب کند. از سوی دیگر یکی از اهداف سفر الکاظمی نخست وزیر عراق به آمریکا و دیدار با جو بایدن موضوع رابطه ایران و عربستان است. این در حالی است که قبل از الکاظمی، عمران خان نخست وزیر پاکستان تلاش هایی انجام داد تا تنش ها بین تهران و ریاض کاهش پیدا کند. گزارش پیش رو به این موضوع می پردازد که در ادامه می خوانید.

احتمال حضور نماینده عربستان سعودی در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی 

در شرایطی مطرح می‌شود که گفت‌وگوهای امنیتی و دیپلماتیک میان ایران و عربستان با میانجیگری عراق مدتی است آغاز شده است. گزارش ها حاکی از آن است که در این مذاکرات پیشرفت‌های ملموسی صورت گرفته است.  یک منبع آگاه از احتمال حضور نماینده‌ای از پادشاهی عربستان در مراسم تحلیف سیدابراهیم رئیسی خبر داد و اظهار کرد: "با توجه به حل‌وفصل تمامی موارد اختلافی دوجانبه هر لحظه امکان اعلام بهبود روابط تهران و ریاض و بازگشایی سفارتخانه‌ها وجود دارد. او افزود: «در حال حاضر مذاکرات در پایتخت‌های برخی از کشورهای عربی در جریان است و بیشتر موارد اختلافی نه در مورد مناسبات ایران و عربستان بلکه درباره وضعیت کشورهای یمن، لبنان و عراق است».

این منبع آگاه با بیان این که احتمال می‌دهد در مراسم تحلیف آقای رئیسی اتفاقی رخ دهد، ادامه داد: «طرفین در حال مذاکره هستند که در مراسم تحلیف حرکت نمادینی انجام شده و پس از آن روابط آغاز شود. او گفت: «بر اساس شنیده‌ها خوشبختانه گفت‌وگوهای تهران و ریاض وارد فضای سیاسی نشده و در رویه قابل قبولی پیش می‌رود. پس امکان از سر گیری مجدد مناسبات وجود دارد. به گفته این منبع آگاه، نخست‌وزیر عراق در آینده نزدیک به واشنگتن سفر می‌کند و بهبود روابط ایران و سعودی یکی از موارد احتمالی گفت‌وگوی او با بایدن خواهد بود اما با این حال باید دید که اوضاع به چه صورتی به پیش می‌رود. مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی نیمه مرداد ماه برگزار می‌شود. عربستان چهار سال پیش در مراسم تحلیف حسن روحانی نماینده ای نداشت.

رئیسی روابط ایران با عربستان را به کدام سمت می برد؟

ابراهیم رئیسی در اولین اظهارات مطبوعاتی خود اعلام کرد که تهران در صدد است روابط نزدیکتری با کشورهای منطقه داشته باشد و به بهبود روابط خود با همسایگان عرب خلیج فارس بپردازد. این در حالی است که در آینده ی نزدیک ممکن است چالش های جدید زیادی برای ایران پیش بیاید، زیرا شرایط منطقه نسبت به قبل پیچیده تر شده است. در حالت ایده آل، ایران و عربستان سعودی می توانند روابط خود را قبل از بروز مسئله جدیدی از سر بگیرند. از آنجا که رئیسی بیش از رئیس جمهور قبلی یعنی حسن روحانی در شورای عالی امنیت ملی ایران نفوذ دارد، می تواند نقش تعیین کننده ای در این زمینه داشته باشد. در اینجا به برخی از عواملی که می تواند بر روابط ایران در منطقه تأثیر منفی بگذارد، اشاره می کنیم. نخست، برای دولت جدید در ایران، مذاکرات مداوم با ایالات متحده برای از سرگیری توافق هسته ای مهمترین موضوع در حال انجام است.

مهم اینکه، از آوریل شش دور گفتگو درباره توافق هسته ای در وین برگزار شده است. با این حال، عربستان سعودی به طور مداوم با احیای برجام مخالفت کرده و علیه برنامه هسته ای ایران موضع گرفته است، اگرچه از زمان روی کار آمدن دولت جو بایدن در واشنگتن، ریاض تحت فشار قرار گرفته است. ثانیا، ریاض حتی در حالی که برای برقراری روابط با ایران تلاش می کند، چند روز پیش، توافق نامه نفتی با اسلام آباد منعقد کرد. این معامله تلاشی برای کاهش نفوذ تهران در پاکستان به شمار می رود. در چارچوب این توافق، پاکستان از ماه جولای سال جاری کمک های نفتی به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار یا بیشتر را در سال از ریاض دریافت خواهد کرد.

مهم اینکه، روابط ریاض و اسلام آباد ماه ها پیش به حالت عادی برگشت و عربستان در تلاش است تا سرمایه گذاری های بیشتری را در این کشور داشته باشد. به دلیل مشکلات لجستیک، پالایشگاهی که باید توسط سعودی ها در بندر گوادر پاکستان ساخته می شد به همراه یک مجتمع پتروشیمی در نزدیکی کراچی ساخته می شود. اگرچه ایران از زمان روی کار آمدن عمران خان، سیاست "اول همسایگان" را به اجرا گذاشته و روابطش با پاکستان ارتقا یافته است، اما حضور عربستان سعودی در کشور همسایه ی ایران آزاردهنده است. سوم، با خروج نیروهای آمریکا از افغانستان شرایط سیالی بر این کشور حاکم شده است. درست زمانی که نیروهای آمریکایی شروع به ترک افغانستان کردند، طالبان سرزمین های بیشتری را در این کشور اشغال کرد و احتمالا کابل در روزهای آینده با شرایط غیرقابل پیش بینی ای روبرو خواهد شد.

مهم اینکه، هرگونه کشمکش بین طالبان و دولت افغانستان می تواند این کشور را به جنگ داخلی بکشاند. در این بین، تمامی کشورهای منطقه بخشی از یک رقابت برای اطمینان از منافع خود و حفظ نفوذشان در افغانستان هستند. گفتنی است، اسلام آباد، ریاض و تهران در مورد تجدید ساختار دولت در افغانستان اهداف یکسانی ندارند. به طور مثال، ایران تمایل ندارد که طالبان نقش زیادی در ساختار قدرت افغانستان داشته باشد و آشکارا از دولت افغانستان حمایت می کند.