نقاط گریز تاکتیکی آمریکا در مذاکرات وین

درست در آوریل سال 2020، زمانی که «جیک سالیوان» مشاور امنیت فعلی آمریکا به‌عنوان یکی از دستیاران بایدن در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری حضوری فعال داشت، شاهد اصرار وی بر «بسط برجام» و «افزایش دامنه تعهدات ایران» بودیم. به‌عبارت بهتر، دمکرات‌ها جملگی متفق‌القول بودند که باید در ازای بازگشت آمریکا به برجام در دولتی که بایدن در رأس آن حضور دارد، از ایران چیزی فراتر از تعهداتش در سند اولیه برجام مطالبه کرد! افرادی مانند سالیوان، ویلیام برنز و حتی آنتونی بلینکن در همان زمان معتقد بودند که «دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران» از طریق حذف بند موسوم به «غروب آفتاب» مهم‌ترین موضوعی است که واشنگتن در دوران بایدن باید (در ازای بازگشت به برجام) از ایران طلب کند.

اکنون در سال 2022میلادی قرار داریم؛ افرادی نظیر سالیوان، برنز و بلینکن در سمت‌های رسمی خود در دولت بایدن مشغول به‌کار شده‌اند. اگرچه مقام‌های کاخ سفید تلاش می‌کنند در ظاهر، خود را مسلط بر مذاکرات وین نشان دهند، اما آمریکا عملا 2 بار از تاکتیک‌های مدون و قطعی خود در مذاکرات وین به‌ناچار عبور کرده‌است:

نخستین گریز تاکتیکی اجباری آمریکا، مربوط به حذف تاکتیک «تکمیل توافق هسته‌ای» در ازای احیای رسمی برجام بود. مقام‌های دولت بایدن به‌وضوح دریافتند که علاوه بر فراموش کردن مطالبه‌گری وقیحانه خود از تهران درخصوص بسط تعهدات یکطرفه ایران، باید خود را برای پذیرش مکانیسم‌های «راستی‌آزمایی» و «ارائه تضمین‌های ذاتی- اعتباری» آماده کنند. در چنین شرایطی دولت بایدن چاره‌ای جز عدول از تاکتیک «بسط تعهدات ایران در برجام» نداشت! تاکتیک دیگری که دراین خصوص ازسوی وزارت امورخارجه آمریکا طراحی شد، «بازگشت صوری به برجام» نام داشت.

این تاکتیک به‌صورت خاص ازسوی 2 دیپلمات دمکرات یعنی «ریچارد نفیو» و «دن شاپیرو» طراحی شد. براساس این تاکتیک، رفع تحریم‌های ایران از جنبه‌ عملیاتی برخوردار نبوده و هندسه تحریم‌ها نیز باید درنهایت علیه ایران حفظ شود. به‌عبارت بهتر، دراین روش، واشنگتن به لحاظ حقوقی تحریم‌ها را تعلیق خواهد کرد، اما با سنگ‌اندازی در مکانیسم عملیاتی رفع تحریم‌ها، از ظهور و بروز آثار اقتصادی آنها جلوگیری خواهد کرد. درچنین شرایطی، هندسه تحریم‌ها علیه ایران حفظ خواهد شد اما درمقابل، کشورمان باید به‌صورت یکجانبه نسبت به توافق پایبند بماند.

اکنون نفیو و شاپیرو هردو به‌صورت قهرآمیز تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا به سرپرستی رابرت مالی را ترک کرده‌اند خروج این دو از تیم دولت بایدن در مذاکرات وین، به‌معنای شکست تاکتیک «بازگشت صوری به برجام» است. نفیو و شاپیرو هر دو معتقدند که با اصرار ایران بر رفع عملیاتی تحریم‌ها و پیاده‌سازی مکانیسم‌های راستی‌آزمایی و اخذ تضمین از کشورمان، دیگر جایی برای استمرار تاکتیک «بازگشت صوری به برجام» باقی نخواهد ماند. در چنین شرایطی بانیان و مبدعان این تاکتیک از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا خارج شده‌اند تا بیش از این شاهد به چالش کشیدن محصول فکری - سیاسی خود در مذاکرات وین نباشند!

دولت بایدن ناچار شده است از تاکتیک «بازگشت صوری به برجام» نیز عبور کند، زیرا تهران پذیرای پیاده‌سازی آن نبوده و حتی راهکارهای عملیاتی مهار آن را نیز طراحی کرده‌است. اکنون مقام‌های دولت بایدن به تاکتیک جدیدی به نام «کسب امتیازات حداکثری» در مراحل پایانی مذاکرات وین روی آورده‌اند. بدون شک گارد دستگاه دیپلماسی و سیاست‌خارجی کشورمان در برابر این رویکرد تاکتیکی جدید آمریکا نیز مانند 2 مورد قبلی بسته خواهد بود. تجربیات متعدد تلخ و شیرین در نظام بین‌الملل نشان می‌دهد که حتی لحظه‌ای نباید توطئه‌های تاکتیکی غرب در چنین مذاکراتی را نادیده انگاشت، حتی اگر این توطئه با چاشنی دیپلماسی و لبخند همراه باشد