نمایش عضو جدید شاخه مخفی نیروی هوایی ارتش ایران

 رزمایش هوایی بزرگ نیروی هوایی ارتش طی روزهای اخیر با محوریت پایگاه هوایی شهید بابایی در اصفهان و مشارکت سایر پایگاه ها برگزار شد.

این سومین حضور نهاجا پس از شرکت در رزمایش های ذوالفقار-۹۹ و مدافعان آسمان ولایت ۹۹ در سال جاری بود که طی ۲ روز (۱۲ و ۱۳ آبان) به شکل تخصصی با بکارگیری ده ها فروند از انواع هواپیماهای شکاری، بمب افکن، سوخت رسان، جنگ الکترونیک و پهپادها انجام شد.

همچون سال‌های گذشته مراحل استقرار، تمرینات بدون سلاح و نیز مرحله نمایش اقتدار با به کارگیری انواع تسلیحات در این رزمایش صورت پذیرفت. ترکیبی از نیروهای با تجربه و جوان در این رزمایش حضور داشتند تا کار انتقال تجربه عملیاتی در محیطی نزدیک به شرایط رزم واقعی صورت پذیرد. در این گزارش مروری بر مهمترین اتفاقات و اخبار این رزمایش داریم.

در سالهای اخیر یگان های پهپادی در نیروی هوایی ارتش روند رو به توسعه ای داشته اند. علاوه بر پهپادهایی نظیر ابابیل-۳، مهاجر-۴ و کرار که ساخت سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع هستند خود نیروی هوایی نیز متناسب با نیاز خود، پهپاد شناسایی و رزمی کمان-۱۲ را ساخته است. در این رزمایش علاوه بر پهپاد کرار و کمان-۱۲ یک پهپاد انتحاری به نام آرش نیز معرفی شد.

پهپاد کرار به گفته مسئولین رزمایش هم در اجرای عملیات جنگ الکترونیک و هم بمباران هوایی شرکت داشت. این پهپاد در رزمایش اخیر اقدام به رهایی بمب ۵۰۰ پوندی یا ۲۲۵ کیلوگرمی نمود که با دقت خوبی به هدف اصابت کرد. این بمب از نوع سقوط آزاد و غیر هدایت شونده است و برای انهدام اهداف معمولی کاربرد دارد.

اما کرارهای نهاجا قابلیت به کارگیری بمب های هوشمند و دورایستا را نیز دارند که بمب بالابان با برد ۲۵ کیلومتر یکی از آنها است. مشخص نشد پهپاد کرار در مأموریت جنگ الکترونیک از چه سامانه ای استفاده می کند اما نیروی هوایی ارتش غلاف های حامل تجهیزات جنگ الکترونیک قابل نصب روی هواپیما و پهپاد را توسعه داده است که احتمالاً کرار حامل یکی از همین غلاف ها بوده است.

پهپاد کمان-۱۲ قابلیت حمل سه موشک اخگر یا بمب های همرده با آن را دارد. البته در این رزمایش و نیز رزمایش مشترک ذوالفقار-۹۹، پهپاد کمان-۱۲ در نقش های شناسایی، هدفیابی و نظارت وارد عمل شد.

پهپادهای انتحاری از جمله تسلیحاتی هستند که عملکرد قابل توجه آنها در جنگ اخیر قره باغ بار دیگر ارزش عملیاتی بالای آنها را نشان داد. در ایران نیز از دو دهه پیش انواعی از پهپادهای انتحاری ساخته شده بودند.

پهپاد آرش که البته تصویر مناسبی از آن منتشر نشد تا بتوان نگاه دقیقتری به ویژگی های آن داشت اما اعلام شد که در این رزمایش با طی مسافت ۱۰۰ کیلومتر به هدف رسیده و پس از شیرجه از ارتفاع پائین روی هدف به دقت به آن اصابت کرده است. با توجه به مشابهت های این پهپاد با نمونه کیان در نیروی پدافند هوایی ارتش احتمالاً این پهپاد برد بسیار بیشتری دستکم تا ۵۰۰ کیلومتر دارد.

نمایشگر کنترل پهپاد آرش نشان می دهد که این پهپاد در ارتفاع ۲۹۸ متری با سرعت ۳۲۴ کیلومتر بر ساعت روی هدف شیرجه رفته است

یکی از ویژگی های نیروهای هوایی پیشرفته دنیا، اجرای عملیات های ترکیبی توسط پرنده های بدون سرنشین و هواپیماهای رزمی سرنشین دار است. پهپادها در چنین مأموریتی عمدتاً در نقش هدفیابی برای هواپیماهای جنگنده پیش رسیدن آن به منطقه هدف عمل می کنند.

جنگ الکترونیک، نشانه گذاری لیزری و عملیات های فریب از دیگر فعالیت های پهپادها در چنین نقشی است.

علاوه بر ارزش هایی که این عملیات ترکیبی به قابلیت های رزمی نیروی هوایی می افزاید، به کارگیری سامانه های مخابراتی امن و تجهیزات الکترونیکی لازم برای دریافت و به کار گیری اطلاعات در هواپیمای جنگنده به طوری که در شرایط مختلف این ارتباط پایدار بماند و مأموریت تا انتها انجام شود از دیگر وجوه مهم در پس پرده رسیدن به توانایی عملیات ترکیبی پهپاد و جنگنده است.

با توجه به تنوع مناسبی از پهپادها که در نیروی هوایی ارتش به وجود آمده این نوع عملیات ترکیبی در مأموریت های مختلف قابل اجرا بوده و مؤلفه بسیار مهمی به توانمندی تأثیرگذاری نیروی هوایی ارتش روی صحنه رزم ایجاد می کند.

یکی از اخبار اعلام شده در این رزمایش، عملیات گونه شناسایی جنگنده F-۴ فانتوم یعنی RF-۴E معروف به فتوفانتوم با دوربین جدیدی به نام «سمات» بود.

این هواپیما در دوران جنگ تحمیلی که پهپاد و تصاویر ماهواره ای در اختیار نیروی هوایی نبود نقش بی نظیری در تهیه اطلاعات مورد نیاز برای اجرای عملیات هوایی داشت.

امروزه با وجود پهپادها، به علت قابلیت حمل محموله های سنگین، جنگ الکترونیک و سرعت و برد پروازی بالا، همچنان فتوفانتوم ها در برخی مأموریت ها اولویت اول را دارند.

متخصصان نیروی هوایی ارتش با کمک سایر بخش های تخصصی در کشور موفق به طراحی و ساخت یک دوربین جدید به نام سمات شده اند که در نهمین رزمایش فدائیان حریم ولایت به کار گیری آن رسماً اعلام شد.

از مشخصات این دوربین اطلاعی در دست نیست اما نگاهی به تجهیزات الکترواپتیکی ساخت وزارت دفاع نشان می دهد که امروزه توانایی کشور در توسعه چنین تجهیزاتی به صورت جهشی افزایش یافته است.

پیش از این در گزارش مستقلی برخی از این تجهیزات را معرفی کرده بودیم؛ دوربین هایی با برد بسیار بالا و دقت زیاد که حتی در ماهواره های ساخت داخل نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

با توجه به اینکه توانایی ارسال بی درنگ تصاویر از دوربین در ماهواره های ساخت داخل و حتی ماهواره برهایی که با سرعت بسیار بالا پرتاب شده و پرواز با سرعت های هایپرسونیک را تجربه می کنند، احتمالاً در دوربین جدید نصب شده روی فتوفانتوم ها نیز قابلیت ارسال بی درنگ (Realtime) ایجاد شده است. توانایی به اشتراک گذاری این تصاویر با سایر پرنده های رزمی همانطور که عملیات ترکیبی پهپاد و جنگنده صورت می پذیرد از دیگر گمانه های قابل طرح در مورد این قابلیت جدید فانتوم های شناسایی کشور است.

بمب قاصد-۱ که در شهریور ۱۳۸۶ همزمان با افتتاح خط تولید در وزارت دفاع، معرفی شد اولین سلاح دورایستای نسل جدید در نیروی هوایی ارتش بود.

این بمب با هدایت اپتیکی، قابلیت رسیدن به برد چند ده کیلومتر و بیشتر از همه تسلیحات قبلی هواپایه ساخت داخل را داشت. کمی بعد نمونه جدید آن با اصلاحاتی از جمله در سامانه پرواز با برد نزدیک به دو برابر عملیاتی شد و برد دورایستایی تسلیحات نیروی هوایی ارتش را به حدود ۶۰ کیلومتر رساند.

در رزمایش سال ۱۳۹۹ نهاجا نیز بمب قاصد که از سرجنگی ۲۰۰۰ پوندی (۹۰۷ کیلوگرمی) بهره می برد و جرم نهایی آن به بیش از ۱۰۰۰ کیلوگرم می رسد توسط جنگنده های F-۴E به کار گیری شد. این بمب با دقت بسیار بالا و خطای نزدیک به صفر به هدف اصابت می کند و به علت سرجنگی بسیار سنگین، علیه اهداف مهم کاربرد دارد.

بمب یاسین نوع دیگری از تسلیحات هواپرتاب دورایستا ساخت وزارت دفاع کشورمان است که در سال ۱۳۹۸ به طور رسمی رونمایی شد. این بمب نسل جدید و پیشرفته هم از پهپادها و هم جنگنده ها پرتاب می شود و به برد ۱۰۰ کیلومتر می رسد. ویژگی آن استفاده از بال هایی مشابه پهپادها است که امکان پرواز طولانی تری را نسبت به بالهای مورد استفاده در بمب قاصد می دهد.

این بمب از سرجنگی ۵۰۰ پوندی یا ۲۲۵ کیلوگرمی استفاده کرده و وزن کلی آن با کیت افزایش برد و افزایش دقت شامل بالها و بالک ها و سامانه های ناوبری و هدایت به حدود ۳۰۰ کیلوگرم می رسد.

یاسین با برخورداری از سامانه های ناوبری و هدایت ماهواره ای به دقت اصابت بسیار بالایی می رسد که در حد خطای کمتر از ۱۰ متر در آزمایش های قبلی دیده شده است.

در سالهای گذشته بمب یاسین با موفقیت از شکاری های سبک F-۷ رها شده و با کاربردی شدن روی این هواپیما، ارزش عملیاتی آن را بسیار بالاتر برده بود.

در رزمایش سال ۹۹ تصویری از نصب بمب یاسین روی جنگنده F-۴ فانتوم منتشر شد که نشان می دهد روند توسعه تسلیحات دورایستای نسل جدید روی سایر هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی ارتش نیز ادامه دارد.

با توجه به قابلیت حمل محموله زیاد در جنگنده F-۴ انتظار می رود که در آینده شاهد حمل و به کار گیری تعداد بالاتری از این نوع تسلیحات روی این جنگنده بوده و سایر هواپیماها نظیر سوخو su-۲۴ و F-۵ و صاعقه و کوثر نیز به این تسلیحات جدید مجهز شوند.

علاوه بر هواپیماهای F-۴ فانتوم و F-۵ تایگر که به بمب های تأخیری دارای پره های فلزی باز شونده برای اجرای عملیات بمباران در ارتفاع پائین مجهز هستند سوخوهای ارتش نیز در این رزمایش اقدام به رها کردن بمب های تأخیری نمودند.

این نوع بمب ها بر خلاف نمونه های مورد استفاده در جنگنده های فانتوم و تایگر به جای پره های فلزی از چترهای باز شونده برای کاهش سرعت برخوردار هستند.

هدف از کاهش سرعت در بمباران های ارتفاع پائین ایجاد فرصت فرار برای هواپیمای رها کننده بمب ها است تا از ترکش ها و شعاع انفجار بمب های خود در امان بماند. در عوض رها کردن بمب های بدون هدایت از ارتفاع پائین موجب اصابت با دقت بسیار بالا به اهداف می شود.

همچنین گفته شد که بمب افکن های سوخو su-۲۴ ارتش علیه رادارهای دشمن فرضی نیز اقدام به شلیک موشک نمودند که از توانمندی های خاص این هواپیما توانایی شلیک موشک های ضد رادار KH-۵۸ است.

مجموعه هواپیماهای جاسوسی و نظارت الکترونیک و جنگ الکترونیک در نیروی هوایی ارتش، یکی از ناشناخته ترین شاخه های این نیرو هستند که معمولاً جزو اولین دریافت کنندگان تجهیزات جدید مخابراتی، الکترونیکی و جاسوسی هوایی ساخت جهاد خودکفایی ارتش و وزارت دفاع هستند.

دو فروند بوئینگ ۷۰۷ و یک یا تعداد بیشتری هواپیمای C-۱۳۰ (خفاش) اعضای اصلی این یگان را تشکیل می دادند.

در رزمایش اخیر نیروی هوایی ارتش، یک هواپیمای سه موتوره فالکن۵۰ با نام مستعار سایه به شاخه پرنده های جاسوسی و جنگ الکترونیک نیروی هوایی ارتش اضافه شد و تصاویری از آن به طور رسمی منتشر شد.

این هواپیماها مجهز به انواع تجهیزات شنود و جمع آوری اطلاعات سیگنالی و تحلیل و بررسی آنها هستند. سامانه های کشف محل رادارها و ارتباطات بیسیم و نیز سامانه هایی برای ایجاد اخلال در عملکرد رادارها و مخابرات دشمن در باندهای فرکانسی مختلف روی این نوع پرنده ها نصب می شوند.

فالکن۵۰ هواپیمایی با طول نزدیک به ۱۹ متر، بیشترین جرم برخاست کمتر از ۱۷.۵ تن سرعت پروازی بیشینه نزدیک به ۸۹۰ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی ۷.۵ تا نزدیک به ۸ ساعت و برد نهایی بیش از ۵۹۰۰ کیلومتر است. این هواپیما توانایی بلند شدن از باندهای ۱۵۰۰ متری و فرود در باندهای کمتر از ۱۰۰۰ متری را دارد. بین ۵۸۰ تا ۱۶۰۰ کیلوگرم بار در این پرنده قابل حمل است. ظرفیت سرنشین آن نیز به جز خلبان و کمک خلبان، ۹ نفر است.

این پرنده جدا از افزودن به کمیت هواپیماهای با مأموریت ویژه جاسوسی و جنگ الکترونیک، به واسطه ابعاد کوچکتر خود نسبت به بوئینگ۷۰۷ و سی-۱۳۰ به راحتی می تواند در تمام فرودگاه های کشور رفت و آمد داشته و مأموریت های خود را بدون نیاز به مراجعه به فرودگاه های محدود و مشخصی به انجام برساند.

از دیگر عملیات های انجام شده در رزمایش، شلیک راکت های ۷۰ میلیمتری ساخت داخل از جنگنده های صاعقه-۱ و ۲ و F-۷ و نیز رها کردن بمب های آتشزا توسط جنگنده های F-۵ بود. تمرین نبرد هوایی جنگنده های شکاری رهگیر Mig-۲۹ و F-۱۴ از دیگر رخدادهای این رزمایش بود. یکی از هواپیمای F-۱۴ حاضر در صحنه رزمایش به جایگاه های حمل یا پایلون موشک های فینیکس و فکور مجهز بود. مشخص نیست که آزمایشی برای شلیک این موشک های نیز خارج محدوده دید ناظران رزمایش صورت گرفته یا خیر.

جنگنده F-۱۴ تامکت در حال رها کردن فریب دهنده حرارتی؛ پایلون های موشک فینیکس و فکور زیر بالها مشخص است

تمرین انهدام موشک هدف توسط موشک هوا به هوای جنگنده میگ همچون برخی از رزمایش های گذشته در این رزمایش نیز تمرین شد با این تفاوت که این بار هدف دارای انحراف زاویه ای زیادی نسبت به مسیر پروازی جنگنده شکار کننده بود. در نتیجه مانور سنگین با شتاب جی بالا توسط موشک R-۷۳ برای رسیدن به هدف با موفقیت صورت پذیرفت.