ایران در آستانه ورود به بازار جهانی دارو

توسعه صنعت دارویی یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشورها به شمار می رود بنابراین امروز جهان به دنبال توسعه بازارهای دارویی خود است و ایران نیز به ویژه در سال های اخیر توسعه بازار دارویی خود را هدفگذاری کرده است.
صنعت دارویی امروز ایران اکنون هر چند از فعال ترین صنایع کشور به شمار می رود اما همواره با چالش های فراوانی رو به رو بوده است.
یکی از چالش برانگیزترین عوامل تاثیرگذار در بازار دارویی کشور تحریم هایی بود که همواره چرخه تامین دارو را با موانع بزرگی رو به رو کرده است اما این تحریم ها خود، موجب تلاش برای تولید هرچه بیشتر داروها در داخل کشور شد.
توانمندی صنعت دارویی کشور موجب شده تا امروز 96درصد حجم بازار دارویی کشور را داروی های ایرانی تشکیل دهند.
ارزش بازار دارویی کشور در 15 سال گذشته همواره رشد کرده، ارزش این بازار در سال 95، حدود 16 هزار میلیارد تومان برآورد شد و پیش بینی می شود تا پایان امسال به 20 هزار میلیارد دلار برسد.
با این وجود صادرات دارویی ایران به آن سوی مرزها رضایتبخش نیست. البته در سال های اخیر تلاش برای توسعه بازار دارویی ایران در آن سوی مرزها شکل جدی تری به خود گرفته است و دیپلمات ها، برنامه های توسعه صادرات و اقتصاد را در صدر برنامه های خود قرار داده اند.
اما برای توسعه صادرات باید شناخت درستی از بازار دارویی کشور داشت، اینکه نقاط ضعف و قوت بازار دارویی کشور کجاست؟ آیا اصلا در کارخانه های داروسازی کشور، ظرفیت تولید دارو در حجم زیاد و با تکنولوژی بالا وجود دارد؟ و وضعیت فعلی نقدینگی کارخانه های داروسازی کشور به چه شکل است؟
در عین حال باید به این نکته توجه داشت که مطالبات شرکت های دارویی از سازمان های بیمه گر نیز بر توسعه بازار دارویی ایران تاثیر گذاشته است.
مطالباتی که چند ماه قبل از نوروز 97، سه هزار میلیارد تومان برآورد شد و اکنون میزان دقیق آن معلوم نیست.

*سهم دارو در اقتصاد ایران
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره بازار دارویی ایران در گفت و گو با خبرنگار سلامت ایرنا، اظهار داشت: چرخش مالی بازار دارویی ایران 16 هزار میلیارد تومان است که معادل چهار میلیارد دلار برآورد می شود.
وی افزود: این میزان 1.25 تا 1.28 درصد کل تولید ناخالص ملی کشور را تشکیل می دهد.
جهانپور خاطرنشان کرد: این اعداد نشان می دهد بازار دارویی ما لزوما سهمی بالاتر از بسیاری از کشورهای دنیا (حداقل کشورهای توسعه یافته) ندارد

*96 درصد حجم بازار داروی ایران داخلی است

سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: از لحاظ ارزش ریالی، 71 درصد بازار دارویی ایران متعلق به داروهای تولید داخل و 29 تا 30 درصد متعلق به داروهای وارداتی است.
جهانپور تصریح کرد: اما از نظر تعداد دارو، 96 درصد حجم بازار دارویی ایران را داروهای ایرانی و چهاردرصد آن را داروهای خارجی و وارداتی تشکیل می دهد که نشان دهنده قیمت مناسب داروی ایرانی در مقایسه با داروی خارجی است.
وی خاطرنشان کرد: اگر این 96 درصد از حجم بازار دارویی کشور را که داروهای ایرانی است می خواستیم از خارج کشور وارد کنیم دست کم چهار تا 10 برابر در حوزه دارو باید هزینه می کردیم.

*نقاط قوت صنعت داروسازی کشور
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: توانمندی نیروی انسانی داروسازی از نقاط قوت داروسازی ایران به شمار می رود.
جهانپور افزود: پیشرفت خوبی در تربیت نیروی انسانی داروسازی و دانش فنی در صنعت داروسازی خود داشته ایم.
وی ادامه داد: پایین بودن قیمت تمام شده داروی ایرانی نسبت به قیمت دارو در بازارهای دارویی دنیا و حفظ کیفیت و استانداردهای دارو که در اغلب موارد قابل رقابت با مشابه خارجی است از دیگر نقاط قوت صنعت دارویی کشور است.

*قیمت مناسب داروهای ایرانی
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: به شرکت های داروسازی و داروسازان برای تولید دارو، یارانه مستقیم نمی دهیم.
جهانپور تصریح کرد: در عین حال هیچ گونه تعرفه گمرکی شامل واردات دارو نمی شود اما داروی داخلی فاصله قیمتی خود را با داروهای وارداتی حفظ کرده است؛ در حالی که در صنایع دیگر سیاست های گمرکی برای حمایت از محصولات مشابه داخل، اعمال می شود.

*توان تولید داروهای بایوتکنولوژی و بایوسیمیلار در ایران
به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، ایران توان تولید داروهای مشابه خارجی حتی داروهای بایوتکنولوژی را دارد.
جهانپور اظهار داشت: در سال های اخیر در داروهای صعب العلاج مانند ام.اس و سرطان این اتفاق افتاده است و با فاصله کمی در دنیا که ثبت اختراع دارو (پتنت) صورت گرفته، مشابه آن را در داخل تولید کرده ایم.
وی افزود: در حوزه داروهای بایوسیمیلار وارد عرصه بین المللی شده ایم و بازارهای دارویی ترکیه و روسیه شاهد حضور داروهای بایوسیمیلار ایرانی هستند.

*گام های اولیه برای حضور در بازار جهانی دارو
سخنگوی سازمان غذا و دارو یادآور شد: در بدو انقلاب اسلامی، هیچگونه تولیدی در مواد اولیه دارویی نداشتیم اما امروز بیش از 54 درصد مواد اولیه دارویی در شرکت های مواد اولیه و شیمیایی داخل کشور تولید می شوند.
جهانپور گفت: قدم های اول را برای حضور در عرصه بازار جهانی دارو برداشته ایم و به طور مثال اکنون یک شرکت تولید کننده مواد اولیه دارویی در روسیه تحت لایسنس ایران فعالیت می کند.
وی اضافه کرد: در حوزه بسته بندی دارویی نیز 100درصد بسته بندی های داروهای ایرانی، تولید داخل است که قبلا مسبوق به سابقه نبوده است.

*ظرفیت خالی تولید دارو، نقطه ضعف داروسازی ایران
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: با توجه به اینکه ظرفیت خالی تولید دارو در کشور داریم، نیم نگاهی به بازار جهانی، صادرات و حضور موثر در بازار بین المللی ضروری است.
جهانپور افزود: ظرفیت تولید داروی کشور چنان است که می توانیم برای جمعیت 200 تا 400 میلیونی، دارو تولید کنیم.
وی اظهار داشت: هنوز در دیپلماسی دارو و حضور موثر در کشورهای منطقه خیلی قوی عمل نکرده ایم.
وی تاکید کرد: ظرفیت تولید داروی ایران فراتر از جمعیت ایران است و به ویژه می توانیم نیاز دارویی کشورهای منطقه را با قیمتی پایین تر، تامین کنیم.

*سدهایی جلوی توسعه صنعت دارو
سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره مطالبات دارویی نیز گفت: شرکت های دارویی، مواد اولیه را اغلب به صورت نقدی تهیه می کنند؛ همچنین هزینه پرسنلی از سوی این شرکت ها نیز به صورت نقدی پرداخت می شود.
جهانپور افزود: اما بازار به ویژه در سال های اخیر طوری است که پس از تولید و فروش دارو، مطالبات شرکت های دارویی نقدی پرداخت نمی شود و به خاطر تاخیر در پرداخت شرکت های بیمه، مطالبات معوقه دارند و زمان پرداخت مطالبات شرکت های دارویی بالا رفته است. به همین علت داروساز در تامین نقدینگی دچار مشکل شده که می تواند روی روند توسعه شرکت ها تاثیرگذار باشد.

*مطالبات شرکت های دارویی هر روز بیشتر می شود
سخنگوی سازمان غذا و دارو خاطرنشان کرد: پرداخت مطالبات شرکت های دارویی به رغم تلاش های صورت گرفته در ماه پایانی سال 96 با چند ماه تاخیر مواجه است.
جهانپور تصریح کرد: در اسفند سال گذشته بیشتر مطالبات بیمارستانی و داروخانه ها به شرکت های دارویی از سازمان بیمه سلامت اخذ شد و این سازمان بیمه گر، تاخیر نسبی دارد اما تامین اجتماعی، تاخیر بیشتری دارد.
وی تاکید کرد: تقریبا صنعتی داخل کشور سراغ نداریم که با این مدت تاخیر مطالبات مواجه باشد و متاسفانه این مطالبات روز بروز بیشتر می شود.

*ضرورت تغییر مکانیسم قیمت گذاری دارو در ایران
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: اگر بتوانیم به سمتی برویم که مکانیسم قیمت گذاری دارو را از وضعیت بر مبنای هزینه تمام شده به «رفرنس بیس» یعنی حداقل قیمت مشابه در بازارهای جهانی، تغییر دهیم و مبنای قیمت گذاری داروها را تغییر دهیم در این صورت می توان امیدهایی برای توسعه صنعت داروسازی کشور داشت.
جهانپور افزود: همچنین اگر مطالبات شرکت های دارویی را زودتر پرداخت کنیم و نقدینگی شرکت های دارویی بیشتر شود و ظرفیت خالی به تولید برسند، چشم انداز روشنی برای صنعت دارویی ایران وجود دارد.
وی اضافه کرد: با دیپلماسی سلامت و حضور موثر در بازارهای جهانی، به طور قطع شرکت های دارویی به اجبار و باهدایت و پیشرانی دولت به سمت ارتقای جی.ام.پی GMP (اصول بهینه تولید) و ارتقای فرآیندهای تولید و فناوری های جدیدتر پیش می روند. علاوه بر انگیزه ها و پیشرانی دولت به طور قطع این کار به زمینه های اقتصادی نیز خواهد داشت.

*ایران، هاب دارویی غرب آسیا
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: ایران با توانمندی هایی که در صنعت داروسازی دارد حتی می تواند به هاب (مرکز) داروسازی در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا تبدیل شود.
وی تاکید کرد: حضور در بازارهای جهانی در نقدینگی شرکت های دارویی نقش دارد و در اینصورت شاهد بهبود پرداخت و خرید شرکت های دارویی خواهیم بود.

*60 قلم کمبود دارویی
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: کمبود دارویی حداکثر در ماه های اخیر حدود 60 قلم دارو بوده است که نبود یا نایاب بودن آن مطرح نیست بلکه این کمبودها گاه به گاه و به طور مقطعی است و یکی از دلایل آن فراز و فرودهای نرخ ارز و شاخص های اقتصادی است.
جهانپور افزود: همچنین گاهی مشکلاتی در ترخیص گمرک و سیستم اداری یا فرآیند ثبت سفارش و پیش بینی داروی مورد نیاز اتفاق می افتد که ممکن است به کمبود مقطعی دارو منجر شود که به سرعت برطرف می شود.

*آغاز اصلاح فرآیند کمبودهای دارویی
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: اصلاح فرآیند کمبودهای دارویی در سازمان غذا و دارو آغاز شده که در تعامل با گمرک و وزارت امور اقتصادی و دارایی و نیز گمرک انجام می گیرد.
جهانپور افزود: بر اساس این اصلاحات، تسهیلات در ترخیص داروها از گمرک، تامین منابع ارزی دارو، ثبت سفارش و توزیع دارو، محقق خواهد شد تا در طول سال های این دولت کمتر با موارد بروز کمبود دارو حتی به طور مقطعی روبه رو باشیم.
وی یادآور شد: در مجموع 250 کارخانه و شرکت دارویی و تولید فرآورده های طبیعی و سنتی و مکمل های غذایی در کشور فعالیت دارند که بیش از 100کارخانه و شرکت صرفا در حوزه دارو فعالیت می کنند.
به هر حال صنعت داروسازی کشور با تمام نقاط ضعف و قوت خود با جهشی از طریق دیپلماسی سلامت می تواند بر بسیاری از مشکلات فائق آید و ارزآوری داشته باشد.