ازدواج سفید؛ یک سبک زندگی یا یک معضل اجتماعی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ ازدواج سفید به عنوان یکی از پدیده های نوظهور در جامعه محسوب می شود که در سال های اخیر بروز پیدا کرده است. گروهی مشکلات اقتصادی را دلیل این پدیده ناسازگار با فرهنگ ایرانی- اسلامی می دانند و عده ای دیگر معضلات فرهنگی و کمرنگ شدن اعتقادات مذهبی را مسبب افزایش این رویکرد عنوان می کنند.

بهبود شرایط اقتصادی، اشتغالزایی برای قشر جوان، تسهیل ازدواج، تبلیغ ازدواج آسان و مهم تر از آن حمایت مالی از قبیل بیشتر کردن وام ازدواج و وام مسکن از مهم ترین راهکارهایی است که کارشناسان برای مقابله با ازدواج سفید پیشنهاد داده اند.

با این حال به نظر می رسد اگرچه شرایط ازدواج رسمی از لحاظ اقتصادی با درآمد جوانان امروزی سازگاری ندارد و مشکلات اشتغال و سنگ اندازی هایی که خانواده ها بر سر ازدواج دختر و پسر می کنند، کم نیست اما ریسک ازدواج سفید و عواقبی که برای زوجین به بار می آورد معضلی است که پیش بینی نکردن آنها برای افراد ممکن است خیلی گران و سنگین تمام شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به منظور واکاوی بیشتر ازدواج سفید با «ابوطالب سعادتی شامیر» استاد دانشگاه و عضو انجمن جامعه شناسی ایران گفت و گو کرده است.

**ازدواج سفید؛ محصول انتقال فرهنگ غربی
سعادتی درباره مفهوم ازدواج سفید و تاریخچه آن گفت: این پدیده نوظهور محصول انتقال از فرهنگ غرب به شرق بوده است. این مدل زندگی در کشورهای غربی به خصوص فرانسه، آلمان، انگلیس و آمریکاست که زن و مرد پیش از تصمیم قطعی برای ازدواج، چند سالی را بدون هیچگونه ثبت سند رسمی با هم زیر یک سقف زندگی می‌کنند. گاه حتی بچه دار هم می‌شوند اما چند سال بعد اقدام به ازدواج رسمی می‌کنند. این رویه برای آن‌ها تا حدودی جا افتاده است و با فرهنگ این جوامع همخوانی نسبی بیشتری دارد. با این وجود باید گفت با اصل و ضمیر فرهنگ ما هیچ گونه همخوانی ندارد چرا که در ایران حتی افراد و خانواده هایی که کمتر مذهبی اند و علاقه به سبک زندگی غربی دارند، نیز اصول سنتی‌ دارند که به آنها پایبندند؛ از این رو زوجی که تصمیم به این سبک زندگی می گیرند، از طرف جامعه در فشار خواهند بود.

** ازدواج سفید گامی به طرف آینده و شرایط ناپایدار
این استاد دانشگاه با اشاره به تفاوت ها و تضادهای ازدواج سفید و رسمی عنوان کرد: تفاوت‌های زیادی میان ازدواج های سفید و رسمی وجود دارد. از جمله مهمترین آنها این موضوع به شمار می رود که در ازدواج سفید آینده و شرایط ناپایدار و مبهم است. هرچقدر هم که 2 طرف به هم تعهد اخلاقی داشته باشند، هر لحظه ممکن است یکی از طرفین به هر دلیلی تصمیم به ترک این ارتباط بگیرد. در این صورت به طور قطع آسیب روانی برای طرفین در پی خواهد داشت و از آن جایی که معلوم نیست زمان آن چقدر و تا چه مدت قرار است این نوع سبک زندگی ادامه داشته باشد، نوعی عدم آرامش و امنیت به دلایل مطرح شده در 2 طرف، حاکم خواهد بود.

**ازدواج سفید؛ غیرشرعی و غیرعرفی
این عضو انجمن جامعه شناسی با بیان آسیب شناسی اجتماعی ازدواج سفید یادآور شد: ازدواج سفید از لحاظ مذهبی غیرشرعی و از دید عرف نیز غیرقانونی است؛ از این رو مشکلات فراوانی برای زوجی که این سبک زندگی را بر می گزینند، در جامعه وجود دارد. در درجه نخست خود خانواده آنها هستند که معمولا پشت این افراد را خالی و از حمایت خویش محروم می‌کنند. پیداکردن سرپناه برای زندگی از دیگر مشکلات پیش رو زوجین خواهان این مدل زندگی است. به طور کلی باید گفت زندگی آنها باید از خیلی از اطرافیان و آشنایان پنهان بماند و این روند بسیار آزاردهنده و همراه با نوعی تشویش همیشگی خواهد بود.

با وجود اینکه ازدواج سفید سوغات غرب است اما برخی از افراد با آغوش باز آن را پذیرا شدند. شاید این پذیرش ناخودآگاه بوده است اما نباید منکر ایرادات و مشکلاتی شویم که باعث شده است افراد به آن سمت سوق داده شوند. جامعه‌ ما در این راستا مشکلات اجتماعی، اقتصادی، روانی و فرهنگی زیادی دارد.

** انگیزه ها و دلایل ازدواج سفید
وی در ارتباط با ریشه یابی و علل گرایش برخی افراد به ازدواج سفید گفت: شاید مسوولیت پذیر نبودن افراد از جمله مهم ترین عوامل گرایش به این شیوه از زندگی باشد. با انتخاب این زندگی فرد زیر بار بسیاری از تعهدات جدی ازدواج رسمی نمی‌رود. شاید هم اینگونه، نوعی حس متفاوت بودن و خاص زندگی کردن در فرد ارضا می‌شود. اینها البته بیشتر می‌تواند متوجه افراد جوان تر باشد حال آنکه یکی از دلایل زیاد شدن ازدواج سفید، بالا رفتن سن ازدواج است که خود معلول مشکلات اقتصادی و فرهنگی جامعه به شمار می رود.

گرایش جوان‌ها در سال های اخیر به زندگی در خانه‌های مجردی یکی دیگر از عوامل پنهان اما موثر در گرایش به این شیوه از همزیستی محسوب می شود. البته خود این تلاش برای داشتن خانه مجردی هم باز معلول یک سری معایب دیگر جامعه است. از جمله اینکه دانشجویان ما بسیاری اوقات در شهرستان‌های دیگر پذیرفته می‌شوند و از خانواده خود دور هستند. شاید هم برای نبودن کار و شغل مناسب به شهری دیگر مهاجرت می کنند و سپس در پی یافتن خانه مجردی می‌روند. نبودن شغل و کم بودن کار مناسب برای جوانان به تنهایی می‌تواند یکی از دلایل گرایش افراد به ازدواج سفید باشد. از این طریق آنها در مخارج خود صرفه جویی می کنند و هزینه هایشان نصف می‌شود. یکی دیگر از علل پناه بردن جوانان به خانه‌ های مجردی، عدم سازگاری آنها با خانواده است. برای نزدیکان خود به طور مداوم درگیری‌های فکری و لفظی دارند و از یک زمانی به بعد این وضعیت غیر قابل تحمل می‌شود. همچنین در غیر این صورت، نفس حس استقلال طلبی می‌تواند افراد را به زندگی جداگانه وادارد.

سعادتی در ادامه افزود: از دیگر دلایل گرایش جوانان به ازدواج سفید، سختگیری در زمینه هزینه‌های ازدواج و مراسم و نیز بالا بودن مهریه است. خانواده هایی که در زمینه ازدواج و حواشی آن حساسیت‌های زیاد دارند، بهانه مناسبی فراهم می‌کنند تا جوانی که قصد ازدواج دارد و گرفتار سنت های دست و پاگیر خانوادگی است، رو به یک زندگی خاص و به دور از تمام این هیاهو‌ها بیاورد. البته بعضا هم تجربه آمار بالای طلاق در اطرافیان، این بهانه‌ها را فراهم می‌کند. آنانی که به ازدواج سفید روی می‌آورند، بسیاری از اوقات از خلاصی خود از معضلی به نام طلاق سخن می‌گویند.

** ازدواج سفید و مصایب و مشکلات آن
این عضو انجمن جامعه شناسی درباره مشکلاتی که گریبان گیر افراد در این نوع ازدواج می شود، اظهار داشت: اگرچه این روش زندگی در ظاهر به برطرف شدن برخی نیازهای فیزیکی و روانی می انجامد اما در واقع مشکلات سختی را هم در پی دارد. از لحاظ اجتماعی، گسترش این رویه در جامعه به تهدید نهاد خانواده می‌انجامد. از بُعد شخصی هم همان عدم ثبات قطعی برای ادامه، به طور مستمر نگرانی روانی در بر دارد. مساله دیگر، مناسبات مالی میان 2 طرف به شمار می رود که نامشخص و جدای از هم است. به طوری که نه مهریه‌ای تعیین می‌شود و نه نفقه‌ای در کار است؛ از این رو همه چیز روی هواست و پایه تعریف شده محکمی ندارد.

همچنین برای زنان مسایل دیگری همچون بارداری ناخواسته‌ آنان وجود دارد که سبب تهدید جسمی و روانی شدیدی می شود. سقط جنین هایی که عوارض ناخوشایند غیر بهداشتی و مشکلات زنانگی در بر دارد از این جمله مضرات این سبک زندگی جدید به حساب می آیند. هر چند در این ارتباط فرزندآوری (خواسته یا ناخواسته) می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد اما در نهایت چیزی از مسوولیت های عاطفی و قانونی پدر و مادر کم نمی‌کند. شاید در بسیاری از این موارد، زندگی مشترک زن و مرد به امید تبدیل آن به یک ازدواج رسمی در آینده باشد. کاش همینگونه هم بشود. اگر این اتفاق می افتاد مضرات این شیوه از زندگی کم می شد شاید از آسیب‌های اجتماعی آن هم کاسته می‌شد اما هرچه بالا و پایین کنیم، ضررهای این نوع زندگی بیشتر از اهداف کوتاه مدت و ظاهرا شیرین آن است.

** ازدواج سفید؛ یک سبک زندگی یا یک معضل اجتماعی
این استاد دانشگاه گذر از سنت به مدرنیته را یکی از خصیصه های جامعه کنونی ایران عنوان کرد و یادآور شد: جامعه‌ ایران مانند‌‌‌ تمامی‌ جوامع د‌‌‌یگر د‌‌‌ر حال تغییر و تحول است، گاهی روند‌‌‌ این تغییرات مثبت، سازند‌‌‌ه و خوشایند‌‌‌ است و گاهی نیز منفی و ناخوشایند‌‌‌ محسوب می شود. د‌‌‌ر این میان بیشترین تحولات را د‌‌‌ر زند‌‌‌گی اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی خانواد‌‌‌ه شاهد‌‌‌ هستیم که گاهی اوقات د‌‌‌لایل آن را گرایش به مد‌‌‌رنیته و تجد‌‌‌د‌‌‌ گرایی مطرح کرد‌‌‌ه‌اند‌‌‌. این میل سبب ایجاد‌‌‌ د‌‌‌گرگونی‌هایی د‌‌‌ر زند‌‌‌گی شخصی، اجتماعی، اقتصاد‌‌‌ی، خانواد‌‌‌گی، عاطفی و ازد‌‌‌واج شد‌‌‌ه است یکی از این د‌‌‌گرگونی‌ها تغییر د‌‌‌ر سبک و شیوه‌ تشکیل زند‌‌‌گی مشترک میان افراد‌‌‌ محسوب می شود و از آن جایی که جوانان سازند‌‌‌گان خانواد‌‌‌ه‌های ایرانی و اسلامی ‌هستند،‌‌‌ بیشتر د‌‌‌ر معرض این تغییر قرار د‌‌‌ارند‌‌‌، برخی این تغییر را نشانه‌ به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ن سبک جد‌‌‌ید‌‌‌ی د‌‌‌ر خانواد‌‌‌ه و تعدادی د‌‌‌یگر آن را سبب از هم پاشید‌‌‌گی بنیان خانواد‌‌‌ه می‌د‌‌‌انند‌‌‌ اما به هر جهت باید‌‌‌ چاره ای اند‌‌‌یشید‌‌‌ تا این د‌‌‌گرگونی کمترین آسیب را بر نهاد خانواد‌‌‌ه وارد‌‌‌ کند‌‌‌.

** ازدواج سفید و راهکارهای پیشنهادی
این جامعه شناس با اشاره به مهم ترین راهکارها به منظور جلوگیری از این معضل اجتماعی خاطر نشان کرد: نخستین اقد‌‌‌ام در این جهت فرهنگ‌سازی است که می‌تواند‌‌‌ با همکاری صد‌‌‌ا‌و‌سیما و شورای عالی فضای مجازی صورت گیرد‌‌‌ و با برنامه ریزی د‌‌‌قیق، سیاستگذاری مناسب و ارایه راهکارهای عملی می توان تاثیرات منفی عوامل گوناگون را به روی جوانان کاهش داد‌‌‌. ارایه برنامه‌های آموزشی مناسب جهت ایجاد‌‌‌ مهارت‌های ارتباطی میان والد‌‌‌ین و فرزند‌‌‌ان‌ دیگر راه حل کاربردی در جهت گرایش جوانان به خانواده ها و ازدواج رسمی به شمار می رود.

حس معنویت، د‌‌‌یند‌‌‌اری، پایبند‌‌‌ی به ارزش‌های د‌‌‌ینی و فرهنگی، مشاوره‌های فرد‌‌‌ی و گروهی د‌‌‌ر مد‌‌‌ارس، د‌‌‌انشگاه‌ها و ارگان‌های د‌‌‌ولتی جهت آگاه کرد‌‌‌ن جوانان، فراهم کرد‌‌‌ن شرایط ازد‌‌‌واج آسان و ساد‌‌‌ه برای جوانان و تشویق آنان، ایجاد‌‌‌ محیط‌ های شغلی و امکانات مالی مناسب، پیشگیری از مهاجرت بی رویه د‌‌‌ختران و پسران به شهرها‌ی بزرگ، ایجاد‌‌‌ امکانات عمومی‌ برای افراد‌‌‌ جامعه و بازبینی و تغییرات د‌‌‌ر قوانین از دیگر راه حل ها برای جلوگیری از شیوع و گرایش بیشتر این پدیده نوظهور به حساب می آید.