طولانی‌ترین قنات کشور در مرکز جغرافیای ایران جاری است

این نیاز انسان، آنها را به شیوه‌ای رساند به نام حفر قنات، بنابراین قنات‌هایی خلق شد که حاصل سختکوشی، خلاقیت و همت مردان یزد، مرکز جغرافیایی ایران است .

اکنون به همت این مردان سختکوش، قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین قنات‌های جهان در یزد، جاری است و یکی از این قنات‌ها، قنات حسن آباد مشیر در شهرستان مهریز است که طول آن به بیش از 71 کیلومتر می‌رسد و طول آن با قنات زارچ که دارای شهرت طولانی‌ترین قنات دنیاست، برابری می‌کند .

ورودی قنات حسن آباد مشیر در مهریز

این قنات که مربوط به دوره میانی اسلامی یعنی قرن هشتم هجری است و بیش از 700 سال قدمت دارد و در سال 1389 به شماره ثبتی 29976 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید .

رئیس اداره میراث فرهنگی مهریز درباره این قنات تاریخی و طولانی به مهر گفت: این قنات از محدوده کوه‌های غربالبیز آغاز می‌شود و مادرچاه آن، چاهی 40 متری در محدوده چشمه باستانی غربالبیز است .

قنات جهانی که باغ جهانی را آبیاری می‌کند

مجاهد کرباسی عنوان کرد: این قنات از ارتفاعات شیرکوه و سرریز چشمه غربالبیز تغذیه می‌شود و پس از گذر از شهرستان مهریز تا روستای دهنو و حسن‌آباد و طی مسافت 71 کیلومتر به منطقه‌ای به نام مریم آباد در یزد می رسد .

وی علت نامگذاری این قنات را وجود مظهر آب این قنات در روستای حسن‌آباد مشیر دانست و گفت: این قنات از وسط کوشک باغ پهلوان‌پور مهریز که از باغ‌های ثبت شده جهانی است، عبور می کند .

قنات از باغ جهانی پهلوان‌پور مهریز عبور و درختان آن را آبیاری می‌کند سپس به مسیر خود تا یزد ادامه می‌دهد

کرباسی در مورد ثبت جهانی این قنات عنوان کرد: در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که در سال 2016 در استانبول برگزار شد، 11 قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از 6 معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت .

قنات حسن آباد مشیر از 11 قناتی است که در سال 2016 ثبت جهانی شد

وی ادامه داد: یکی از 11 قناتی که ثبت جهانی شد، قنات حسن آباد مشیر یا حسن آباد مهریز است بنابراین اکنون این قنات یک سازه آبی ثبت شده جهانی است .

آبدهی قنات حسن‌آباد کاملا وابسته به میزان بارندگی سالانه در شیرکوه است اما آبدهی آن به طور میانگین در فصل بهار و سال‌های ترسالی به 200 لیتر در ثانیه می‌رسد و در فصل تابستان و پاییز کاهش یافته و به 110 لیتر در ثانیه می‌رسد .

از ویژگی‌های جالب توجه این قنات این است که لایه‌های گچی و نمکی در طول مسیر قنات تشکیل نمی‌شود و این امر باعث شده تا آب قنات حسن‌آباد با همان کیفیت اولیه بدون داشتن هیچ‌گونه املاحی از جمله کلسیم، سدیم، منیزیم و … به‌ آبادی‌های پایین‌دست انتقال یابد .

حفر قنات آن هم در چنین وسعتی، به جز با نیروی همت و مردانگی امکان‌پذیر نبوده زیرا کار در کانالی باریک که یک نفر به زحمت در آن جای می‌گیرد و حفر زمین بر اساس اصول خاص با چکش و میخ‌های بزرگ، کاری است که امروز مهندسان قدر با قوی‌ترین و پیشرفته‌ترین ابزار از آن عاجز هستند و هنوز هم برای حفر قنات در سراسر دنیا، از نظر و تجربه حفاران یزدی مراجعه می‌کنند، حفارانی که حضورشان غنیمت است و کمتر از پنج نفر آنها هنوز در قید حیات هستند .

مرمت و بازبینی قنات حسن آباد مشیر پس از سال‌ها از زمان احداث

اما قنات حسن آباد مشیر از ویژگی خاصی برخوردار است و آن، سهم سادات از آب این قنات است و این امر نشان از قدمت تشیع در مرکز ایران دارد .

مدیر پایگاه‌های قنات زارچ و حسن آباد گفت: آب قنات حسن آباد مشیر از شهرستان مهریز عبور می‌کند و سهمیه سادات که وقف شهرستان است، از آن جدا می شود و دیگران حق استفاده از آن را ندارند .

آبدهی قنات حسن آباد مشیر تغییری نداشته است

ابراهیم کاظم نژند با اشاره به اینکه مقدار آب این قنات تغییری نکرده و از ابتدا به همین میزان بوده است، افزود: آب قنات حسن آباد مشیر از شهرستان مهریز و زارچ عبور می کند و سهمیه سادات که وقف شهرستان است از آن جدا می شود .

وی عنوان کرد: استفاده از آب این قنات در پایاب (پاکنه) که محلی بین غربالبیز و مدوار است، برای شرب جایز است و استفاده از آن در مکان‌های دیگر مشکل شرعی دارد .

کاظم نژند یادآور شد: آب این قنات از 163 پلاک در مهریز که شامل خانه، زمین بایر و کشاورزی است، عبور می‌کند اما مردم شهرستان مهریز از آنجا این آب سهم 20 نفر از سادات است، از آن برداشت نمی‌کنند .

وی با اشاره به بارندگی‌های اوایل سال جاری خاطرنشان کرد: این بارندگی‌ها در افزایش آب قنات تاثیری نداشته و آب این قنات به جز دو سال پیش که به علت نداشتن لایروبی، استحکام و کول گذاری به حسن آباد مشیر نمی‌رسید، مشکل آبدهی نداشته است .

شستشوی لباس و خودرو آب قنات 700 ساله حسن آباد مشیر را تهدید می کند

کاظم نژند تاکید کرد: یکی از مشکلات مهمی که این قنات جهانی را تهدید می‌کند، شستشوی لباس و خودرو در آب این قنات است و باعث آلوده شدن آب می‌شود و پودرهای شیمیایی شوینده نیز آفتی برای درختانی شده که از آب این قنات تغذیه می‌کنند از جمله درختان باغ جهانی پهلوان‌پور .

این میراث جهانی 700 ساله که شاید بتوان از آن به عنوان حیرت‌انگیزترین سازه دست بشر یاد کرد، رگ حیات کویر است و همگان باید برای حفظ و نگهداری از آن، هم به عنوان یک میراث ارزشمند و هم یک منبع آبی بسیار خوب، کوشا باشند .

منبع: مهر

بازگشت به صفحه رسانه‌ها