فضای مجازی چه بلایی سر زنان خانه دار می‌آورد؟

شاید بتوان گفت حدود 10سال پیش بیشترین گلایه مادران از فرزندان شان این بود که دخترم یا پسرم از کامپیوترش جدا نمی شود. سوال این مادران این بود که مگر اینترنت چه دارد که می تواند این همه آنها را سرگرم کند؟

٧٢درصد بانوان از تلفن همراه استفاده می کنند و ۴٨درصد از کاربران اینترنت نیز بانوان هستند؛ این آماری است که از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام شده است. این آمار درحالی است که سال گذشته نیز این وزارتخانه در کانال رسمی تلگرام خود نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران وابسته به جهاد دانشگاهی انجام داده بود. طبق این نظرسنجی، زنان خانه دار ایرانی فعال ترین اعضای شبکه های اجتماعی هستند. این نظرسنجی در ۳۱ استان کشور و با نمونه ۴۴۰۰نفر با موضوع «بررسی دیدگاه شهروندان ایرانی در مورد شبکه های اجتماعی» انجام شده است.

یکی از نکات قابل توجه در این بررسی این است که افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد عضو شبکه های اجتماعی مجازی هستند، همچنین زنان خانه دار در کنار دانشجویان و دانش آموزان بیشترین کاربران شبکه های اجتماعی مجازی هستند. طبق این نظرسنجی، بیشترین سهم استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در کشور با سهم ۲۸.۲درصدی متعلق به زنان خانه دار است.

دلایل گرایش زیاد زنان به فضای مجازی

حالا مدیرکل امور بانوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در تازه ترین اظهارات خود می گوید: «در کل دنیا بانوان از فضای مجازی بیشتر برای فعالیت های اجتماعی و سرگرمی استفاده می کنند و مردان بیشتر از شبکه های اقتصادی. همچنین بانوان خانه دار در ایران بیشترین مخاطبان فضای مجازی را تشکیل می دهند.» به گفته سودابه رادفر، «بانوان بیشتر در فیس بوک، تلگرام و اینستاگرام فعالیت می کنند، مردان هم در دنیا بیشتر از شبکه های اقتصادی استفاده می کنند.»

صحبت های این مقام مسئول درحالی است که برای بازتر کردن این موضوع و اینکه زنان خانه دار بیشتر در فضای مجازی به دنبال چه مباحثی هستند با چند نفر از زنان خانه دار گفت وگو کردیم. «مهسا» یکی از این شهروندان است. او که با 34سال سن 6سالی هست که خانه دار است، به «ابتکار» می گوید: «حدود یک ساعت در روز از تلگرام و اینستاگرام استفاده می کنم، مطالب مورد علاقه من عرفان و ادبیات است. در گروه های خانوادگی فعالیت نمی کنم اما با اعضای درجه یک چت می کنم مخصوصا با کسانی که از آنها دور هستم.» به عقیده او، «همین که فضای مجازی باعث شده راحت تر با عزیزانم ارتباط مداوم داشته باشم حس خوبی پیدا می کنم برای همین گاهی شاید بیشتر از حد معمول از این امکان در طول روز استفاده کنم.»

با ورود به فضای مجازی حس بهتری دارم

«فاطمه» مادربزرگ 57ساله ای است که در این باره می گوید: «از صبح تا شب مابین کارهای خانه از فضای مجازی استفاده می کنم بیشتر هم به دنبال مطالب خانوادگی برای بهبود روابط هستم البته از طریق تلگرام مطالب دینی و کمی هم طنز می خوانم. البته با خانواده ودوستان هم چت می کنم و از حال همه از این طریق با خبر می شوم.» این شهروند در توضیح بیشتر می گوید: «من از وقتی از فضای مجازی استفاده می کنم حس بهتری دارم چراکه به اطلاعاتم اضافه شده البته معتقدم باید از هر چیزی درست، به اندازه و به وقت خودش استفاده شود.»

«سارا» هم دیگر زن خانه داری است که 32ساله است و او در این زمینه به «ابتکار» توضیح می دهد: «حدود 2ساعت از وقتم را در طول شبانه روز در فضای مجازی می گذرانم. از تلگرام و اینستاگرام بیشتر اخبار، مطالب پزشکی، طنز و سرگرمی استفاده می کنم. در گروه های خانوادگی خیلی فعالیتی ندارم فقط پیام های جالب را برای خانواده و دوستان می فرستم.»

کمتر به سراغ گروه های فامیلی می روم

دیگر شهروندی که هم خانه دار است و هم یکی از کاربران فضای مجازی «مریم» نام دارد. او در این باره می گوید: «از شبکه اجتماعی تلگرام بیشتر از بقیه استفاده می کنم. در چند گروه مربوط به علوم سیاسی که حوزه مورد علاقه من است عضو هستم و همیشه اخبار آنها را رصد می کنم، همینطور خبرگزاری ها را از طریق این شبکه اجتماعی دنبال می کنم و کمتر به سراغ گروه های دوستانه و فامیلی می روم، البته با وجود یک کودک واقعا وقتش را هم ندارم.»

برخلاف همه این شهروندان، «محبوبه» زن خانه داری است که با 53سال سن، تمایلی به استفاده از فضای مجازی ندارد. او به «ابتکار» می گوید: «اگرچه فرزندانم تلگرام را در تلفن همراهم نصب کرده اند اما دیر به دیر از آن استفاده می کنم. در واقع، از فعالیت در فضای مجازی از حوصله من خارج است هرچند می دانم می تواند در ارتباط بیشتر من با فرزندان و اقوامم مفید باشد.»

ایجاد فضای کسب و کار

همه این اظهارات درحالی است که آنطور که مدیرکل امور بانوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته «تلاش شده تا زنان برای فضای کسب و کار از فضای مجازی هم استفاده کنند چراکه بانوان بیشتر در فضای مجازی که پایه آنها سرگرمی و تفریحی است، شرکت داشته اند.»

به گفته رادفر، «سند راهبردی زنان در وزارت ارتباطات به منظور توان افزایی بانوان در بخش فناوری واطلاعات تدوین شده است که یکی از شاخصه های آن توسعه پایدار و متوازن است تا بانوان بتوانند به توانمندی های خود برسند. به عبارت دیگر، هدف امور بانوان و خانواده این وزارتخانه، توان افزایی زنان شهری و روستایی است که به همین منظور طرح ملی توان افزایی زنان با محور آی سی تی را در ۵٠نقطه کشور شروع کردیم و برنامه ما در سال٩٧ این است که در ٢٧٠نقطه کشور اجرایی شود و حتی در روستای ابرکوه یزد این طرح را آغاز کرده ایم.»

اوقات فراغت زنان خانه دار زیاد شده است

با این توضیحات از آنجایی که جامعه ما در حال گذار از سنت به مدرنیته است به طور حتم برنامه ریزی برای ساماندهی این موج از حضور زنان خانه دار در فضای مجازی می تواند آینده بهتری را برای زنان جامعه ایران رقم بزند. فرهنگ سازی در این زمینه موضوعی ضروری است چراکه گاهی خبرها حاکی از تاثیر منفی فضای مجازی در تحکیم بنیان های خانواده است. موضوعی که فریده غیرت، حقوقدان درباره آن می گوید: «هم اکنون در بررسی پرونده ها در دادگاه ها می توان استفاده افسارگسیخته از شبکه های مجازی را یکی از عوامل بروز مشکلات گوناگون همچون اختلافات خانوادگی و طلاق برشمرد.» به عقیده این فعال حوزه زنان، «پیشرفت علم و فناوری در زمینه های مختلف به کمک انسان ها آمده و زنان خانه دار نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با وجود وسایل برقی فراوان در خانه از جمله جاروبرقی، ماشین لباس شویی و ظرف شویی، ماکروفر و… اوقات فراغت بسیاری برای زنان خانه دار ایجاد شده و نداشتن برنامه ریزی برای استفاده صحیح از این اوقات فراغت زمینه ساز ورود بیش از حد آنها به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی شده که این موضوع خود آسیب های فراوان را متوجه زنان و خانوده هایشان کرده است.»

بدیهی است که استفاده مناسب از این ابزار می تواند برای کاربران در هر شرایط سنی، جنسی و شغلی مناسب باشد. در اصل به کارگیری این ابزار برای هر فرد می تواند با نتایج فراوان همراه باشد، برای مثال هر زن خانه دار می تواند با استفاده از اطلاعات موجود در شبکه های مجازی به یادگیری مسائل مختلف و افزایش اطلاعات خود بپردازد اما آسیب های آن هم نباید از چشم مسئولان دور بماند.