عطسه کردن علامت صبر است یا خرافات؟!

در میان مردم خرافات زیادی وجود دارد که نه پایه دینی دارد و نه مایه علمی . یکی از آن ها در مورد عطسه کردن است. عده اى از مردم معتقدند که عطسه شوم است و شگون ندارد و باید در کار مورد نظر عجله نکرد، بلکه باید صبر کرد. ما هر وقت و یا چندین بار بعد از عطسه کردن به کاری اقدام کردیم موفق نشدیم.

در صورتى که از نظر اسلام عطسه کردن نه تنها شوم و بد نیست , بلکه بسیار مفید برای سلامتی بدن است.

در حدیث آمده که عطسه موجب راحتى و سلامتی بدن است، و تا سه روز و به روایتى تا هفت روز، امان از مرگ است. آن چه بین عوام مشهور است که هنگام عطسه تک باید صبر کرد، صحت ندارد و در احادیث اثرى از این حرف نیست.در حدیث آمده که عطسه موجب راحتى و سلامتی بدن است، و تا سه روز و به روایتى تا هفت روز، امان از مرگ است. آن چه بین عوام مشهور است که هنگام عطسه تک باید صبر کرد، صحت ندارد و در احادیث اثرى از این حرف نیست.

در روایت آمده است: وقتى انسان عطسه مى کند( جهت شکرانه تأمین شدن سلامتی اش )بگوید: الحمد للّه اللّهم صل على محمّد و ال محمد. و هنگامی که کسى در حضورش عطسه کند، به عطسه کننده بگوید: یرحمک اللّه ، و او نیز در پاسخش بگوید: یغفر الله لکم . رسول اکرم صلوات الله علیه فرمود: عطسه مریض دلیل بر عافیت و راحتى بدن اوست. عطسه تا وقتى که از سه تا بیشتر نباشد براى بدن نافع است و اگر از سه تا بیشتر شد، نشانه بیماری است. حضرت امام صادق علیه الاسلام فرمود: کسى که عطسه کند از پنج چیز در امان خواهد بود: جذام، سردرد،ریزش اشک ازچشم،گرفتگى بینى و رویش مو در چشم.

علت عطسه چیست؟

حضرت امام رضا علیه الاسلام فرمود: علت عطسه این است که هر وقت خداوند به انسان نعمتى عطا کند و شکرش را به جاى نیاورد، خداوند بادى به بدنش مى اندازد و دور مى زند تا وارد بینى مى شود و در اثر آن انسان عطسه مى کند وقتى مى گوید:الحمدلله، خداوند آن را به جاى شکر نعمتى که به او داده بود مى پذیرد.

حضرت امام رضا علیه الاسلام فرمود: علت عطسه این است که هر وقت خداوند به انسان نعمتى عطا کند و شکرش را به جاى نیاورد، خداوند بادى به بدنش مى اندازد و دور مى زند تا وارد بینى مى شود و در اثر آن انسان عطسه مى کند وقتى مى گوید:الحمدلله، خداوند آن را به جاى شکر نعمتى که به او داده بود مى پذیرد.

حضرت در ادامه صحبت هایش مى فرماید: اگر کسى عطسه کرد، به او بگو: یرحمک الله یا یرحمکم الله و چنانچه شما عطسه کردید و کسى به تو گفت: یرحمک الله، در پاسخش بگو: یغفرالله لنا و لکم .

این تکلیف تا وقتى است که طرف یک بار, یا دو بار یا حداکثر سه بار عطسه کند. اگر بیش تر از سه بار عطسه کرد علامت بیمارى است. بگو: شفاک اللّه.

بعد حضرت وظیفه انسان را در مقابل عطسه کنندگان روشن مى کند و مى فرماید: اگر مؤمنى عطسه کرد، بگو:یرحمک اللّه یا یرحمکم اللّه.

اگر منافق باشد، بگو: یرحمکم اللّه و ا راده مى کنى درود بر فرشتگانِ موکّل بر منافق را، نه خود او را.

اگر زن باشد، بگو: عَافَاکِ اللَّهُ. اگر مریض باشد، بگو: شَفَاکَ اللَّهُ. اگر مغموم و محزون باشد، بگو: فَرَّجَکَ اللَّهُ . پس بعد از عطسه خدا را شکر کنید و دنبال کارتان بروید ، ذهن خود را بیهوده مشغول این خرافات نکنید.

آیا وقتی کسی عطسه می کند واجب است که به او بگوییم (یرحمک الله)؟ درباره عطسه کردن حضرت آدم علیه الاسلام هنگام دمیدن روح و همچنین روایاتی که در این زمینه آمده است توضیح دهید؟

در باره پرسش مطرح شده باید گفت:

1. مستحب است براى عطسه کننده و کسى که عطسه ٔ او را بشنود و لو در نماز باشد، بگوید: «الحمد للّٰه» یا بگوید: «الْحَمْدُ للّٰهِ وَ صلّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» و هم چنین بر شنونده مستحب است به عطسه کننده بگوید: «یَرْحَمُکَ اللّٰهُ» یا «یَرْحَمُکُمُ اللّٰهُ» اگر چه در نماز باشد، لکن احوط در نماز، ترک آن است. و مستحب است بر عطسه کننده در جواب او بگوید: «یَغْفِرُ اللّٰهُ لَکُمْ».

مستحب است براى عطسه کننده و کسى که عطسه ٔ او را بشنود و لو در نماز باشد، بگوید: «الحمد للّٰه» یا بگوید: «الْحَمْدُ للّٰهِ وَ صلّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» و هم چنین بر شنونده مستحب است به عطسه کننده بگوید: «یَرْحَمُکَ اللّٰهُ» یا «یَرْحَمُکُمُ اللّٰهُ» اگر چه در نماز باشد، لکن احوط در نماز، ترک آن است. و مستحب است بر عطسه کننده در جواب او بگوید: «یَغْفِرُ اللّٰهُ لَکُمْ».البته اکثر اهل سنت، گفتن «یَرْحَمُکَ اللّٰهُ» به عطسه کننده را واجب کفایی می دانند. با این شرط که خود عطسه کننده ذکر «الحمد للّٰه» را گفته و انسان آن را بشنود.

2. در منابع روایی، حدیثی وجود دارد که می گوید بعد از دمیدن روح در جسم حضرت آدم علیه الاسلام وی عطسه کرد. متن روایت چنین است:

ابن عباس از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند: «لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى آدَمَ وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ عَطَسَ فَأَلْهَمَهُ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَقَالَ لَهُ رَبُّهُ یَرْحَمُکَ رَبُّک ...»؛هنگامی که خداوند آدم علیه الاسلام را آفرید، از روح خود در او دمید، آدم عطسه کرد، خداوند متعال به او فرمود: بگو: «اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»، وقتى که آدم حمد و ثنای پروردگار گفت، خداوند فرمود: رحمت پروردگار بر تو باد.(6)

پى نوشت ها:

1.شهید دستغیب، 82 پرسش، ص 161، سؤال 71، مصطفى حسینى دشتى، معارف و معاریف، ج 7، ص 389، ماده: عطسه.

2.علامه مجلسی، بحار الانوار ، مؤسسه الوفاء بیروت ٓ لبنان ، سال انتشار 1404 ق، ج 73 ، ص 51.

3.عبد الله شبر ، الاخلاق ، ترجمه محمد رضا جباران ، انتشارات هجرت، چاپ چهارم، سال 1378، ص 179.

4.همان.

5.محدث نوری ، مستدرک الوسایل ، مؤسسه آل البیت ، قم 1408 ش ، ج 8 ، ص 381.

6.مرکز ملی پاسخگویی 

[1]. قمّى، محدث، شیخ عباس، الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج 2، ص 18، م 39، منشورات صبح پیروزى، قم، اول، 1423 ه ٍ ق.

[2]. جزیرى، عبد الرحمن و غروى، سید محمد و یاسر مازح، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت (ع)، ج 2، ص 92، دار الثقلین، بیروت، اول، 1419 ه ٍ ق.

[3]. شیخ مفید الاختصاص، ص 45، نشر المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، قم، چاپ اول، 1313ق.

منبع:انوارطاها