بازی جدید هسته ای با ایران

از سوی دیگر، نمونه ی این بازی را در جریان تصویب برجام در کنگره ی آمریکا مشاهده کردیم.در آن زمان نیز 41 سناتور دموکرات موافقت خود را با این توافق اعلام کردند تا در نهایت، اوباما بتواند از قدرت وتوی خود در برابر مخالفت کنگره با برجام بهره مند شود.

در حال حاضر، اصل جدال کنگره و کاخ سفید بر سر توافق ، این است که جمهوریخواهان می گویند تضمینهای لازم برای احیای برجام ( به عنوان یکی از پیش شرطهای اساسی احیای توافق هسته ای ) باید از سوی کنگره و نه از سوی کاخ سفید تعیین شود زیرا این موارد، ماهیت الزام آور دارند .به عبارت بهتر، جمهوریخواهان معتقدند که ارائه تضمین به ایرا جهت احیای توافق هسته ای، دولت بعدی یا دولتهای بعدی ایالات متحده آمریکا را درگیر خواهد کرد و مانع از تصمیم گیری مستقل آنها در قبال برجام خواهد شد.

صورتبندی جدال بایدن و جمهوریخواهان 

اخیرا یک گروه ۲۰۰ نفری از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره  با ارسال نامه‌ای به «جو بایدن» رئیس‌جمهور ایالات متحده با هشدار علیه یک توافق هسته‌ای دیگر با ایران تصریح کردند که بدون تأیید کنگره، هرگونه توافق با ایران به همان سرنوشت توافق ۲۰۱۵ دولت «باراک اوباما» دچار خواهد شد که در دولت «دونالد ترامپ» لغو شد.شبکه آمریکایی «فاکس‌نیوز» در این خصوص گزارش کرد، در نامه جمهوری‌خواهان خطاب به بایدن نوشته شده بود: «اگر بدون تأیید رسمی کنگره، توافقی را با ایران امضا کنید، این توافق موقت و غیرالزام‌آور خواهد بود و به همان سرنوشت برجام دچار خواهد شد».

علی‌رغم پایبندی ایران به مفاد برجام، «دونالد ترامپ» در اردیبهشت 1397 به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و سیاست «فشار حداکثری» را علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفت. حال که دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید خواهان بازگشت به توافق هسته‌ای ایران است، جمهوری‌خواهان کنگره در هفته‌های اخیر تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا مانع از توافق شوند.این خبر در حالی منتشر شده است که «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته در مصاحبه با روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» تصریح کرد از آنجایی که پیش از این ایالات متحده با خروج از برجام، تعهداتش را نقض کرده است، هم‌اکنون کنگره این کشور می‌بایست در خصوص تعهدات واشنگتن به برجام، یک «بیانیه سیاسی» صادر کند.

آیا جمهوریخواهان می توانند مانع از توافق شوند؟

سوال اصلی اینجاست که آیا در صورت اراده ی سیاسی دولت بایدن، جمهوریخواهان می توانند مانع از اجرای توافق احتمالی شوند؟ پاسخ این سوال مشخص است: در صورتی که  حداقل 67 سناتور آمریکایی ( از 100 سناتور ) با برجام مخالف باشند، می توانند جلوی اجرای آن را بگیرند اما در حال حاضر چنین عده ای در مجلس سنا مخالف احیای توافق هسته ای نیستند. فراتر از آن، رئیس جمهور در قانون اساسی آمریکا اختیارات ویژه ای دارد که می تواند جهت مواجهه با تصمیم کنگره به آن استناد کند. 

جمهوری خواهان کنگره در نامه خود با مطرح کردن برخی درخواست‌های ایران تصریح کردند که ایران خواهان «تضمین» شده است که ایالات متحده تا زمان پایبندی ایران به مفاد برجام، دیگر تحریم‌هایی را علیه ایران وضع نکند و ادامه دادند که برخلاف توافق دولت اوباما، هر توافقی با ایران باید از تأیید کنگره برخوردار باشد.با این حال، مشخص است که رئیس جمهور آمریکا قدرت مانور حقوقی بالاتری نسبت به کنگره دارد. علی رغم این مسئله، جمهوریخواهان می توانند قطعا موانعی را در روند اجرایی شدن توافق هسته ای ایجاد کنند. البته این مانع تراشی ها صرفا مختص حزب جمهوریخواه نیست! دموکراتها نیز در سالهای 2015 و 2016 میلادی، با تصویب تحریمهای جدید علیه ایران و تمدید تحریمهای گذشته، در این مسیر با جمهوریخواهان همراه شدند. 

تصمیم سیاسی بایدن 

توافق هسته ای ، حتی اگر با وجود برخی تضمینها احیا شود، از آنجا که به تصویب کنگره نرسیده و از حمایت دو سومی مجلس سنا و مجلس نمایندگان برخوردار نیست ، در قوانین داخلی ایالات متحده حکم یک توافق پایدار و معاهده را پیدا نخواهد کرد. در این صورت، برجام به سندی تبدیل می شود که رئیس جمهور بعدی آمریکا می تواند تصمیم دیگری را درخصوص اجرا یا عدم اجرای آن بگیرد. در این میان، مقامات آمریکایی اساسا برای قطعنامه ی 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز کمترین اهمیتی قائل نبوده و قوانین داخلی خود را ارجح بر تعهدات بین المللی می دانند، حتی اگر این تعهدات پشتوانه ای به نام قطعنامه ی رسمی سازمان ملل متحد را داشته باشد.  واقعیت امر این است که اگر احیای برجام در گروی تصمیم کنگره آمریکا باشد، قطعا آنچه جمهوری خواهان و دموکرات های مجلس نمایندگان و سنا مورد تایید قرار می دهند، مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران و حتی کشورهایی مانند روسیه و چین نخواهد بود.از سوی دیگر، اگر دولت بایدن حاضر به پذیرش شروط منطقی و حقوقی مطرح شده از جمله رفع کلیه تحریم های ضد ایرانی مستقیم و غیر مستقیم مغایر با برجام، ارائه تضمین در خصوص آینده توافق هسته ای و تن دادن آمریکا به راستی آزمایی در پروسه بازگشت به برجام شود ، قطعا نمی توان از این توافق به مثابه توافقی پایدار نام برد! در صورتی که جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ پیروز شوند و فردی مانند ترامپ در راس معادلات سیاسی و اجرایی واشنگتن قرار گیرد، می تواند تمامی توافقات دولت فعلی آمریکا را ابطال کند. این اتفاق در سال ۲۰۱۸ میلادی و در ماجرای خروج دولت ترامپ از برجام نیز رخ داد. بدون شک این موضوع باید از سوی جمهوری اسلامی ایران و خصوصا دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان مورد محاسبه قرار گیرد. در این میان، باید ضمن در نظر گرفتن امکان خروج دوباره ی دولت آمریکا از توافق هسته ای در آینده ، با کسب تضمینهای لازم ، هزینه های این اقدام را برای کاخ سفید از اکنون افزایش داد.