۴۵ کشور دنیا مشتری محصولات نانویی ایران/خیز کشور برای صادرات یک میلیاردی

بر اساس تعریف استاندارد بین‌المللی ۲۰۱۵:۱۸۱۱۰ TS-ISO و استاندارد ملی ایران به شماره ۱۲۰۹۸، محصول فناوری نانو محصولی است که کارکرد ویژه آن مبتنی بر فناوری نانو بوده یا با فناوری نانو بهبود یافته باشد. با این رویکرد، واحد ارزیابی محصولات ستاد توسعه فناوری نانو به محصولاتی که الزامات فنی زیر را لحاظ کنند،

گواهینامه نانومقیاس اعطا می‌شود:

از فناوری نانو و دانسته‌های علمی نانومقیاس (یک تا ۱۰۰ نانومتر) استفاده شده باشد
فرایند تولید محصول مهندسی و تکرارپذیر باشد
کارکرد یا ویژگی محصول با فناوری نانو بهبود یافته باشد

با چنین رویکردی در سال ۱۳۹۷ تعداد ۳۲۰ درخواست بررسی محصول به واحد ارزیابی محصولات فناوری نانوی ستاد توسعه فناوری نانو ارجاع شد که از این درخواست‌ها، ۴۴ مورد جهت تکمیل مستندات فنی با استفاده از گرنت شبکه آزمایشگاهی پذیرش مشروط شده و تعداد ۲۳۹ محصول به دلیل ارائه مستندات فنی اولیه قابل قبول جهت اثبات ادعا پذیرش شده و به مرحله بعد راه یافتند. همچنین تعداد ۳۷  مورد از محصولات هم به دلیل عدم ارائه حداقل مستندات فنی مبنی بر اثبات ارتباط با فناوری نانو یا انصراف شرکت مورد پذیرش قرار نگرفتند.

از میان محصولات پذیرش شده در سال ۱۳۹۷، پس از بازدید و نمونه‌برداری از خط تولید، انجام آزمون‌های مقیاس و کارایی و بررسی نتایج در واحد، تعداد ۷۷ محصول موفق به دریافت گواهینامه نانومقیاس و ۵۱ محصول موفق به دریافت گواهینامه آزمایشی شدند.

تعداد درخواست‌های بررسی شده در سال ۹۷

در سال ۹۷، مجموعاً ۷۶۷ خدمت به ارزش بیش از ۲۲ میلیارد ریال از طریق کارگزاران و مشاوران مؤسسه خدمات فناوری تا بازار و ستاد نانو به شرکت‌های فناوری نانو ارائه شده است. در سال گذشته در مجموع ۱۵۳ واحد فناور نانویی در مراکز رشد واحدهای علمی و فناوری کشور مستقر شدند که خدماتی از سوی ستاد نانو به آنها ارائه شده است. مجموع درآمد آزمایشگاه‌های عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو در سال ۱۳۹۷ نیز مبلغ ۲۹۰ میلیارد ریال بوده که در مقایسه با سال قبل، ۱۲ درصد رشد داشته است. در همین مدت، نزدیک ۵۹۰ هزار خدمت آزمایشگاهی (طی۱۷۰ هزار مورد مراجعه به آزمایشگاه‌ها) توسط این مراکز به مشتریان ارائه شده که رشد ۱۶ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

تولید علم نانو در ایران

بر اساس گزارش‌های عملکرد ستاد فناوری نانو در سال ۲۰۱۸ میلادی، ۱۰ هزار و ۱۳۸ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در وب‌آف‌ساینس (WoS) نمایه شده است که ایران با این سهم از انتشارات نانو، در رتبه چهارم دنیا قرار گرفت. همچنین ایران از لحاظ سرانه مقاله نانو به جمعیت، در رتبه پانزدهم و از لحاظ تعداد مقاله به ازای مقدار GDP بر اساس نرخ برابری قدرت پول (PPP) در رتبه اول دنیا است. بر اساس آمارهای موجود رتبه چهارم ایران در انتشار مقالات علمی در نانو حفظ شده است.

حجم بازار محصولات نانو ساخت ایران در سال ۹۶ رقم ۱۳،۹۱۶ میلیارد ریال بوده است که از این رقم، ۲،۴۹۴ میلیارد ریال ( ۱۸ درصد) مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و ۱۱،۴۲۲ میلیارد ریال مربوط به فروش در بازار داخلی می‌شود.

فروش تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی فناوری نانوی ایران نیز با افزایش ۱۱۰ درصدی همراه بوده و بخشی از این فروش به دلیل توجه شرکت‌های داخلی تجهیزات ساز به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. ۴۲ درصد از حجم بازار کالاهای فناوری نانو، به حوزه ساخت و ساز تعلق دارد و حوزه نانو پوشش با اختصاص ۴۰ درصد از بازار کالاهای نانوی ساخت ایران، در رتبه بعدی قرار دارد. همچنین محصولات ایرانی فناوری نانو در حوزه ساخت و ساز به ۳۵ کشور، حوزه نساجی به ۲۳ کشور و حوزه خودرو به ۱۶ کشور صادر شده و بیشترین حجم صادرات فناوری نانوی ایران به کشورهای همسایه و منطقه صورت گرفته است.

علاوه بر آن بیش از ۶۰ نوع محصول نانویی ایرانی که موجب افزایش کیفیت زندگی در شاخص‌هایی چون دوام بیشتر، مصرف کمتر، زیبایی بیشتر، سازگاری بیشتر با محیط زیست و ایمنی بیشتر را فراهم می‌کنند، معرفی شده است.

محصولات نانویی تولید شده ایرانی راهی کشورهای متقاضی

تا به امروز شرکت‌های فناور در حوزه نانو فناوری بالغ بر ۶۱۰ محصول و تجهیزات در حوزه نانو به تولید رسانده‌اند که این محصولات حاصل زحمات ۲۲۰ شرکت تولیدی فعال در حوزه نانو است.

تقسیم‌بندی استانی از لحاظ تعداد محصولات نانویی تولید شده

در مجموع ۲۲۶ شرکت فناور در حوزه نانو فناوری در کشور ایجاد شده است که از این تعداد ۱۷۵ شرکت تولید کننده کالا و ۵۱ شرکت تجهیزات ساز هستند.

این محققان توانستند محصولات نانویی خود را به بیش از ۴۵ کشور دنیا صادر کنند و برنامه‌ریزی ستاد نانو بر توسعه جغرافیای صادراتی این محصولات است. بر اساس آمارهای موجود حجم اقتصاد فناوری نانوی ایرانی برابر با ۱۴۰۰ میلیارد تومان است که فقط امسال این میزان برابر با ۲۵۰۰ میلیارد تومان بوده است؛ این آمار نشان می‌دهد این صنعت با رشد ۸۰ درصدی  مواجه است.

برنامه‌ریزی‌ ستاد توسعه فناوری نانو بر افزایش حجم اقتصاد فناوری نانو تا ۱۴۰۴ است و طبق برنامه‌ریزی‌ها، قرار است این حجم از صادرات به یک میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۴ برسد.

محقق شدن رسوخ فناوری در صنعت

پس از سال‌های تلاش، در میان همه فناوری‌های توسعه یافته، فناوری نانو در ۱۵ حوزه صنعتی چون سلامت، ساختمان، نفت، پتروشیمی، خودرو، نساجی، ورزشی، کشاورزی، آب، محیط‌زیست، لوازم خانگی و ... رسوخ می‌کند. تولید محصولات با فناوری نانو باعث کاهش قیمت، افزایش رقابت‌پذیری در سطح بین‌المللی می‌شود و می‌تواند فرصت‌های صادراتی را برای یک محصول فراهم آورد.

 ارتقای صنایع موجود و ایجاد صنایع جدید برپایه فناوری نانو

در سال ۱۳۹۷ اقداماتی مانند حمایت از توسعه و تولید تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی فناوری نانو، حمایت از توسعه شبکه‌های نوآوری و مراکز شتاب دهنده فناوری نانو، کمک به کاهش ریسک سرمایه‌گذاران در صنعت نانو و توسعه شبکه تبادل فناوری نانو به منظور حمایت از به‌کارگیری این فناوری در صنایع انجام شده است. بر این اساس در سال ۹۷ در بخش حمایت از طرح‌های تحقیق و توسعه درمجموع حدود ۴۶ میلیارد ریال و برای توسعه خط تولید شرکت‌های فناور نانو، بیش از ۱۳۸ میلیارد ریال به عنوان تسهیلات به شرکت‌های فعال فناوری نانو اعطا شده است.

همچنین ستاد نانو در جهت پاسخ به نیازهای صنعت، از طرح‌های تبادل فناوری نانو حمایت می‌کند که در سال ۹۷ تعداد ۷۷ پروژه موفق تبادل فناوری نانو به انجام رسیده است.

استاندارد، کنترل کیفی و ایمنی فناوری نانو

با تدوین ۱۹ استاندارد ملی در سال ۹۷، در مجموع تعداد استانداردهای ملی کشور در حوزه فناوری نانو به ۹۹ عنوان رسید. در این سال، با نظرخواهی از متخصصان داخلی و تشکیل جلسات تخصصی متعدد، در مجموع تعداد ۱۸ مدرک استاندارد بین‌المللی در کمیته استاندارد ستاد نانو تهیه و به عنوان نظر رسمی ایران برای سازمان ایزو ارسال شد.