روی اروپا حساب نکنیم خیز ترامپ برای نقض رسمی برجام
یادداشت علی گنجی برای هفته نامه مثلث
مقامات کاخ سفید برای نقض رسمی توافق هسته‌ای آماده می‌شوند. بسیاری از رسانه‌ها و منابع خبری در ایالات متحده آمریکا اعلام کرده‌اند که گام بعدی ترامپ پس از اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، خروج از این توافق خواهد بود. این در حالی است که افرادی مانند رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا معتقدند هنوز پیش‌شرط‌ها و زیرساخت‌های لازم برای خروج آمریکا از برجام فراهم نیست. طی روزهای اخیر، اخبار متعددی در خصوص افزایش احتمال لغو برجام از سوی ایالات متحده آمریکا منتشر شده است. بر این اساس، احتمالا ترامپ در گزارشی که کمتر از دو هفته بعد به کنگره ارائه می‌کند، پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد! این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هشت گزارش پیاپی خود، پایبندی جمهوری اسلامی ایران به برجام را مورد تایید قرار
داده است.
محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با روزنامه گاردین در این خصوص عنوان کرده است: «فرض و حدس من این است که ترامپ [پایببندی ایران به برجام را] تایید نخواهد کرد و خواهد گذاشت کنگره در این باره تصمیم بگیرد. فکر می‌کنم که ترامپ سیاست غیرقابل پیش‌بینی بودن را پیش گرفته است که البته نشان داده او یک فرد غیرقابل اطمینان نیز هست. اگر اروپا دنباله‌رو واشنگتن برای خروج از برجام باشد، ایران تکنولوژی هسته‌ای بسیار پیشرفته‌تر از قبل از برجام را دنبال خواهد کرد.»
واقعیت امر این است که عدم پایبندی ایالات متحده آمریکا نسبت به توافق هسته‌ای، از همان ابتدا قابل پیش‌بینی بود. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در این خصوص بارها هشدار داده و عدم خوشبینی خود نسبت به مذاکرات هسته‌ای را اعلام کردند. از سوی دیگر، برجام هم در دوران ریاست‌جمهوری اوباما و هم در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ بارها به صورت علنی نقض شد. با این حال، واکنش دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان نسبت به این نقض عهدهای آشکار، محکم نبود. هم‌اکنون رئیس‌جمهوری در ایالات متحده آمریکا بر سر کار آمده است که از اصلی‌ترین مخالفان برجام است و توافق هسته‌ای را یکی از بدترین توافقات تاریخ آمریکا می‌داند.
سوال اصلی اینجاست که وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی کشورمان در مقابله با نقض عهد رسمی ایالات متحده آمریکا (که به زودی صورت خواهد گرفت)، چه اقدامی صورت خواهند داد؟ آنچه مسلم است اینکه دیگر نمی‌توان با دیپلماسی لبخند و مذاکره کار را با ایالات متحده آمریکا پیش برد. این حقیقتی بود که بارها منتقدان رویکرد سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم نسبت به آن تاکید داشتند. در هر حال، هم‌اکنون معادله تغییر یافته است. ترامپ در جریان برگزاری نشست اخیر مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد در نیویورک، لابی‌های زیادی بر سر ابطال یا تغییر توافق هسته‌ای صورت داد و حتی در این خصوص، به همفکری با مقامات صهیونیستی و اروپایی پرداخت.
بدیهی است که در این معادله، روی رفتار مستقل تروییکای اروپایی نیز نمی‌توان حساب باز کرد زیرا اتحادیه اروپا نشان داده است که منافع خود را نسبت به هر موضوع دیگری ترجیح می‌دهد. در این خصوص، اساسا اهمیتی برای اروپا ندارد که نسبت به مقولات حقوقی در نظام بین‌الملل پایبندی مطلق داشته باشد. رفتارهای سه کشور اروپایی، یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه نیز طی دو سال اخیر موید همین حقیقت است.
در نهایت اینکه دیگر تاریخ مصرف دیپلماسی لبخند به پایان رسیده است. این موضوعی است که باید از سوی دستگاه سیاست خارجی کشورمان مورد توجه قرار گیرد. در صورتی که بخواهیم با همان روال چهار سال اخیر، رویکرد خود را در مقابل طرف‌‌های عهد‌شکن برجام حفظ کنیم، شاهد گستاخی‌های بیشتری از سوی آنها مخصوصا ایالات متحده آمریکا خواهیم بود.
نکته مهم دیگر اینکه اخیرا رئیس‌جمهوری آمریکا با صدور فرمان مهاجرتی، ورود اتباع هشت کشور ازجمله ایران را به خاک کشورش ممنوع اعلام کرد. بر‌اساس دستور جدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا شهروندان هشت کشور چاد، ایران، لیبی، کره‌شمالی، سومالی، سوریه، ونزوئلا و یمن با محدودیت‌های جدیدی برای ورود به آمریکا روبه‌رو خواهند بود. این قوانین جدید از 18 اکتبر (26 مهرماه) عملی خواهد شد. بر این اساس، شهروندان ایرانی برای تجارت، واجد شرایط دریافت روادید نخواهند بود!
این اقدام ترامپ مانند اقدام دولت اوباما در محدودیت صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر می‌کنند، خلاف بند 29 توافق هسته‌ای محسوب می‌شود. بر این اساس، ایالات متحده آمریکا حق ندارد اقدامی را صورت دهد که منجر به مانع‌تراشی در رفع محدودیت‌های پیش‌بینی شده در برجام شود. اما این اقدام ایالات‌متحده آمریکا، به‌طور طبیعی میان سرمایه‌گذاران و صاحبان موسسات مالی در خصوص سرمایه‌گذاری در ایران ایجاد هراس می‌کند.
فراتر از آن، اعمال جرایم سنگین از سوی مقامات آمریکایی علیه شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند، همچنان ادامه دارد. در این میان، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا بسیاری از شرکت‌های آمریکایی و حتی غیر‌آمریکایی را مشمول تحریم و جریمه قرار می‌دهد. همچنین وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا همچنان مانع از عادی‌سازی روابط بانک‌های بزرگ با ایران می‌شود. مجموع این موارد نشان می‌دهد که نقض برجام، نه به صورت موردی، بلکه به صورتی نظام‌مند و سازمان‌یافته از سوی آمریکا انجام می‌شود. در این میان، تروییکای اروپایی ترجیح داده‌اند در مقابل نقض برجام از سوی ایالات متحده آمریکا سکوت کنند. شکاف‌های حقوقی موجود در متن برجام نیز در این خصوص به کمک مقامات آمریکایی و اروپایی آمده است.
طی دو سال اخیر، شاهد استمرار نقض برجام از سوی ایالات متحده آمریکا هستیم. این موضوع دیگر به یک عادت تبدیل شده و مقامات واشنگتن نیز در این خصوص اساسا پاسخگو نیستند! به نظر می‌رسد، دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی ما در این حوزه نتوانسته است مقامات آمریکایی را بابت نقض مکرر و پیوسته توافق هسته‌ای به چالش بکشد. بدیهی است که مقامات اروپایی نشان داده‌اند که نه‌تنها در صدد مهار اقدامات ضد برجامی ایالات‌متحده نیستند، بلکه در مواردی نیز خود با این موضوع همراه می‌شوند. بنابراین، دستگاه دیپلماسی ما در اجرای پروژه «مهار آمریکا» نباید روی اتحادیه اروپا و خصوصا سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه حساب باز کند.
دیدگاه تان را بنویسید