سه‌زن و یک پرونده مواجهه سه زن سیاستمدار آمریکایی با برجام چگونه بوده است؟
نوشتار سعید سبحانی در مثلث
طی روزهای اخیر، نام نیکی هیلی از سوی بسیاری از تحلیلگران مسائل بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. از نیکی هیلی به‌عنوان دیپلماتی یاد می‌شود که با اصرار خود مبنی بر عدم تایید برجام توسط ترامپ، منجر به ایجاد گره کور فعلی در سیاست خارجی آمریکا شده است. واقعیت امر این است که از ابتدای سال 2000 میلادی تا کنون، سه زن در حوزه سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نقش پررنگ و بسزایی ایفا کرده‌اند. یکی از این افراد، کاندولیزا رایس، مشاور امنیت‌ملی و وزیر امور خارجه اسبق ایالات متحده در دوران ریاست‌جمهوری جورج واکر بوش بود. پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری بوش و در دوران ریاست‌جمهوری اوباما، شاهد نقش‌آفرینی پررنگ سوزان رایس به‌عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا بودیم. سوزان رایس در ابتدا به‌عنوان نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد، نقش بسزایی در اعمال و تشدید تحریم‌های چند‌جانبه شورای امنیت علیه ایران داشت. پس از آن نیز سوزان رایس در مسند مشاور امنیت ملی آمریکا به اقدامات خود علیه کشورمان ادامه داد. در حال حاضر نیز متعاقب حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، شاهد حضور پررنگ نیکی هیلی در حوزه سیاست خارجی آمریکا هستیم. نیکی هیلی هم‌اکنون نماینده ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد است. در اینجا به بررسی مواضع هر یک از این سه «زن دیپلمات آمریکایی» در قبال برنامه هسته‌ای ایران می‌پردازیم.
کاندولیزا رایس؛
تلاش برای ارجاع پرونده ایران
به شورای امنیت
در دورانی که کاندولیزا رایس به‌عنوان وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و در دولت جورج واکر بوش مشغول فعالیت بود، اصلی‌ترین دغدغه او و همراهانش، ارسال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و وضع تحریم‌های چند‌جانبه اقتصادی علیه ایران بود. در فروردین ماه سال 1384، یعنی حدود دوازده سال پیش بود که رایس در یک کنفرانس مطبوعاتی، از اقدامات جدی دولت بوش برای ارسال پرونده ایران به شورای امنیت خبر داد. وزیر امور خارجه اسبق آمریکا در این خصوص عنوان کرد: «دولت بوش همچنان گزینه ارجاع پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل به منظور متوقف کردن برنامه تسلیحات هسته‌ای این کشور مد نظر دارد. اگر مذاکرات اروپایی‌ها با ایران به نتیجه‌ای منجر نشود، در آن صورت گزینه ارجاع پرونده به شورای امنیت همچنان باز است؛ اقدامی که می‌تواند به معنای اعمال مجازات‌های اقتصادی علیه ایران باشد. واشنگتن تصمیم نهایی را در خصوص اتخاذ موضع سخت‌تر ضد برنامه هسته‌ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل اتخاذ خواهد کرد.»
سوزان رایس؛ تلاش برای وضع و تشدید
تحریم‌ها علیه ایران
بدون شک سوزان رایس، نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل و مشاور امنیت ملی سابق آمریکا، اصلی‌ترین نقش را در وضع و تشدید تحریم‌ها علیه ایران ایفا کرده است. با این حال، نام سوزان رایس بیشتر بین سالهای 2013 تا 2015 میلادی مورد توجه مخاطبان پرونده هسته‌ای ایران قرار گرفت. سوزان رایس در طول این دو سال، به صورت مستمر به اوباما در خصوص نحوه مواجهه با پرونده هسته‌ای ایران مشاوره می‌داد. این مشاوره‌ها به اندازه‌ای برای رئیس‌جمهور سابق آمریکا اهمیت داشت که حتی وی در موارد مهمی، نظر وی را به نظر افرادی مانند جان کری و جو بایدن ترجیح می‌داد. به‌عنوان مثال، از سوزان رایس به‌عنوان کسی یاد می‌شود که نقش مهمی در تمدید هفت ماهه مذاکرات هسته‌ای (در آذر ماه سال 1393) داشت، این در حالی بود که طرفین مذاکرات هسته‌ای برای توافق بر سر کلیات آماده شده بودند. همچنین سوزان رایس در دور نهایی مذاکرات هسته‌ای وین، که منتج به امضای برجام میان ایران و اعضای 1+5 گردید، نقش پررنگی در تعریف فرآیند بازگشت تحریم‌ها علیه ایران ایفا کرد. از همان ابتدا میان جان کری، وزیر امور خارجه و «سوزان رایس» مشاور امنیت ملی اوباما بر سر موضوع حساس رفع تحریم‌های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد اختلاف وجود داشت که همین امر منجر به عدم اعلام نظر قطعی رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص این موضوع اختلافی شده بود. در نهایت سوزان رایس توانست نظر اوباما را نسبت به سختگیری بیشتر در حوزه رفع تحریم‌های شورای امنیت جلب نماید.
نیکی هیلی؛ مشوق اصلی ترامپ
در مواجهه با برجام
هم‌اکنون، با فردی به نام نیکی هیلی در مسند نمایندگی ایالات‌متحده آمریکا در سازمان ملل متحد مواجه هستیم. فردی تندرو که هم‌اکنون اصلی‌ترین دغدغه او، تصدی پست وزارت امور خارجه آمریکاست. در نوامبر 2016 میلادی، دونالد ترامپ اعلام کرد که قصد دارد نیکی هیلی را به‌عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل منصوب کند. در 24 ژانویه 2017 مجلس سنای آمریکا، او را با 96 رای موافق در مقابل 4 رای مخالف، به‌عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل تایید کرد.
نیکی هیلی اصلی‌ترین مشوق دونالد ترامپ در رویکرد تقابلی اخیر وی با ایران محسوب می‌شود. نشریه پولیتیکو در گزارش خود اعلام کرد که این «نیکی هیلی» سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد بود که در مقابل حزم و احتیاط سایر اعضای کابینه ترامپ، راه را برای عدم تایید برجام هموار کرد. در اوایل ماه ژوئیه، ترامپ با اکراه و بی‌میلی پایبندی تهران به توافق هسته‌ای ایران را اعلام کرد. اعلام این پایبندی از سوی دولت آمریکا به تشویق «رکس تیلرسون» و «جیمز متیس» وزرای خارجه و دفاع این کشور صورت گرفت.
به‌رغم نفرت و بیزاری ترامپ از برجام، این دو وزیر با این استدلال که وی فاقد ادله محکم برای اعلام عدم پایبندی تهران به این توافق است، ترامپ را به تایید برجام قانع ساختند. اما نیکی هیلی در نشستی که اواخر ماه ژوئیه در کاخ سفید و با حضور «هربرت مک مستر» مشاور عالی امنیت ملی ترامپ و «مایک پنس» معاون رئیس‌جمهور برگزار شد، از رئیس‌جمهور آمریکا خواست که به وی فرصتی دهد تا ادله لازم برای این عدم تایید را فراهم نماید.
هم‌اکنون، نیکی هیلی عملا به نزدیک‌ترین فرد به ترامپ در حوزه سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا تبدیل شده است. این در حالی است که بسیاری از همراهان ترامپ نسبت به عواقب و تبعات پیروی رئیس‌جمهور آمریکا از این دیپلمات تندرو به وی هشدار داده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید