اروپا «خواست» حفظ برجام را دارد توان آن را «نه»
تعلیق برجام؛ راه‌حل میانه
حسن بهشتی پور
با گذشت بیش از یک ماه از خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و گفت‌وگوها و مذاکرات طرف ایرانی با دیگر طرفین برجامی همچون اروپا، روسیه و چین همچنان چشم‌انداز خیلی روشنی از روند این مذاکرات نمی‌توان ارائه داد.
از یک سو سید‌عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه از احتمال خروج از برجام سخن گفته و می‌گوید مذاکرات برجامی با اروپا چشم‌انداز روشنی ندارد و از دیگر سو محمدجواد ظریف، رئیس دستگاه دیپلماسی ظاهرا روز چهارشنبه گذشته در نشست فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس گفته بود که اروپایی‌ها یک هفته دیگر برای ارائه نظرات‌شان در‌خصوص پیشنهادات ایران فرصت دارند.
بنابراین یک فضای پرالتهابی را درباره برجام نظاره‌گر هستیم. آن هم در شرایطی که پس از خروج آمریکا از برجام، طرف ایرانی به طرف اروپایی گفت که اگر تضمین‌های لازم را بدهند ایران از برجام خارج نخواهد شد. در حال حاضر قرائن و شواهد نشان‌دهنده آن است که اروپایی‌ها مایل هستند مساله هسته‌ای را حل‌وفصل کنند و تضمین‌های لازم را ارائه دهند اما نمی‌توانند، زیرا شرکت‌های بزرگی که می‌توانند کارگشا باشند مانند توتال، پژو سیتروئن، هواپیمایی ایرباس و شرکت‌های بزرگ نفتی که با آمریکا رابطه نزدیک و مبادلاتی دارند، نمی‌توانند قید منافع شراکت‌شان با آمریکا را بزنند و با ایران وارد همکاری شوند. صرف تضمین‌هایی که کمیسیون اروپا بدهد آنها حاضر به همکاری نخواهند شد، بنابراین اروپایی‌ها به این سمت حرکت کرده‌اند که بتوانند از یک‌سو شرکت‌های کوچک و متوسط را راضی به مبادله با ایران کنند چرا‌که این شرکت‌های کوچک یا متوسط با آمریکا ارتباطی ندارند و با دلار نیز معامله نمی‌کنند.
از سوی دیگر خرید نفت را از ایران ادامه‌دهند. هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها تا آبان‌ماه به شرکت‌ها فرصت داده‌اند تا تکلیف خود را روشن کنند و بعد از آبان‌ماه نفت ایران تحریم خواهد شد و خریدی از ایران نباید داشته باشند. با این وجود اما اروپایی‌ها اعلام کرده‌اند که به خرید نفت‌شان از ایران ادامه می‌دهند منتها مساله اینجا‌ست که اگر به خریدشان ادامه دهند پول‌های نفت را به چه صورت به ایران خواهند داد. این مساله که چه بانک‌هایی به صورت واسطه این پول را تحویل ایران دهند خیلی اهمیت دارد. تمام اینها موانعی است که باید در بسته‌ای که اتحادیه اروپا به ایران ارائه می‌دهد مشخص شده باشد. چون از یک طرف تحریم نفت و بخش کشتی‌رانی و بیمه ایران و از طرف دیگر بحث پروژه‌های مشترکی که بین ایران و اتحادیه اروپا و سایر کشورها مانند چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی پیگیری می‌شود، مطرح است. واقعیت این است که در میان اروپایی‌ها «خواست» همکاری با ایران وجود دارد اما هنوز «توان» آن را به دست نیاورده‌اند و باید ببینیم که آیا چنین طرح‌‌هایی می‌تواند توان لازم را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا به‌وجود بیاورد یا خیر.
از دیگر سو اروپا و خصوصا فرانسه اعلام کرده‌اند که مایل هستند بر سر مسائل موشکی یا آنچه آنها بی‌ثبات‌سازی منطقه‌ای می‌خوانند با ایران وارد مذاکره و گفت‌وگو شوند و ایران در این زمینه‌ها از خود انعطافی نشان دهد تا طرف اروپایی بتواند به آمریکایی‌ها فشار وارد آورد مبنی بر اینکه در این زمینه‌ها با ایران به توافق رسیده و راهکارهای جدیدی فراهم شده است. البته تمام این موارد در حد حرف و بحث و گفت‌وگو‌ست و اینکه واقعا تا چه حد تحقق پیدا کند، هنوز مشخص نیست. فعلا که طرفین در حال گفت‌وگو و مذاکره با هدف رسیدن به نتیجه یا همان بسته پیشنهادی اروپا هستند.
در این بین به نظر می‌رسد که بر‌اساس شواهد موجود، اروپا نتواند بسته قابل‌توجهی به ایران ارائه دهد. اما شاید اگر چینی‌ها با اروپا همکاری کنند و ژاپن و کره‌جنوبی نیز تاحدی انعطاف نشان دهند، بتوانند به راه‌حلی دست پیدا کنند ولی اتحادیه اروپا بدون‌شک به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌های لازم را برای ایران ایجاد کند.
از سوی دیگر من شخصا معتقد هستم که برجام دستاوردی بزرگ برای مردم ایران بوده و این توافق موجب شده که تهدید علیه امنیت ملی ایران از بین برود یا کاهش پیدا کند و پرونده‌سازی‌ها علیه کشورمان پایان یابد. بنابراین در چنین شرایطی اگر ایران تصمیم به خروج از برجام بگیرد این مساله نه‌تنها کمکی به حل مساله نمی‌کند، بلکه اوضاع را متشنج‌تر خواهد کرد چرا‌که بهانه‌ای دست آمریکا می‌دهد تا بتواند کشورهای دیگر را با خود علیه ایران همراه کند.
حال سوال اصلی این است که اگر ایران از برجام خارج نشود آیا روند فعلی بهتر خواهد شد؟ به نظر من راه‌حل میانه برای جمهوری اسلامی ایران این است که برجام را به حالت تعلیق درآورد یعنی در نهایت اجرای بخش‌هایی از برجام را به حالت تعلیق دربیاوریم تا فشار بیشتری متوجه آمریکا شود و بلکه به تجدیدنظر در‌خصوص برجام مجبور شود. با این روش ما می‌توانیم خواسته‌های خودمان را دنبال کنیم. درواقع در تعلیق برجام امکان بهره‌برداری مجدد از برجام و منافع آن وجود دارد.
خروج کامل از برجام این ضرر را دارد که اگر بخواهیم دوباره به توافق بازگردیم خیلی مشکل است و باید دومرتبه مذاکرات جدیدی انجام شود. از طرف دیگر خروج از برجام عملا دشمن‌های ایران را متحد و دومرتبه فضاسازی‌های پیش از سال 91 را به‌وجود خواهد آورد. بنابراین ایران باید تلاش کند به‌دنبال راه‌حل‌هایی باشد که آمریکا را در انزوا قرار داده و شرایط برای این کشور دشوارتر شود.
این در حالی است که با خروج ایران از برجام، وضعیتی فراهم می‌شود که اهداف آمریکا پیش برود و آنها بهانه‌های کافی برای فشار علیه ایران داشته باشند.
برخی نیز مطرح می‌کنند که اگر ایران در برجام باقی بماند، متضرر می‌شود اما به نظر من همان‌طور که اشاره کردم اگر ایران بخش‌هایی از برجام را به حالت تعلیق دربیاورد، متضرر نخواهد شد.
در نهایت اینکه اختلاف‌نظر آمریکا و اروپا در زمینه برجام کاملا واقعی است و ایران می‌تواند از این اختلاف‌نظر به نفع منافع خود و با هدف انزوای واشنگتن بهره ببرد. برخی بر این عقیده هستند که آمریکا و اروپا در حال نقش بازی‌کردن هستند اما درواقع قرائن و شواهد نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا و به‌ویژه کشورهای اصلی آن مانند انگلیس، فرانسه و آلمان و ایتالیا به صورت واقعی با آمریکا در مورد توافق هسته‌ای ایران اختلاف‌نظر
دارند.
از طرف دیگر آمریکای دونالد ترامپ بر سر پیمان‌هایی چون پیمان پاریس، نفتا و تعرفه‌های تجاری با بسیاری از کشورهای جهان مانند مکزیک، چین و اروپاییان دچار مشکل شده است. این در شرایطی است که اقدامات ترامپ و تیم اقتصادی‌اش دقیقا زیر‌پاگذاردن اصول اول سرمایه‌داری به نفع منافع کوتاه‌مدتی است که اقتصاد آنها مدعی هستند در بلندمدت به زیان همه
است.
در حال حاضر مساله این است که ایران تا چه حد می‌تواند از اختلافات ایجادشده میان آمریکا با دیگر کشورهای جهان به‌خصوص اروپا بهره ببرد و آمریکا را دچار انزوا کند.
دیدگاه تان را بنویسید