گفتوگوی مثلث با محسن شریعتی‌نیا
کره‌شمالی برنده بود
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با انتشار یک‌سری توئیت از لغو سفر برنامه‌ریزی شده مایک پمپئو، وزیر امور خارجه این کشور به پیونگ یانگ خبر داد و گفت احساس می‌کند که کره‌شمالی در ارتباط با خلع سلاح به پیشرفت‌های کافی دست پیدا نکرده است. پمپئو قرار بود این هفته به کره‌شمالی برود. این در حالی است که در داخل آمریکا نیز انتقاداتی نسبت به مذاکرات گنگ و بی‌نتیجه ترامپ با رهبر کره‌شمالی مطرح است. محسن شریعتی‌نیا، استاد دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگویی با «هفته‌نامه مثلث» سه سناریو را برای آینده مذاکرات آمریکا و کره‌شمالی پیش‌بینی کرد
دونالد ترامپ اخیرا در توئیتی گفته است که احساس می‌کند در ارتباط با خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره به پیشرفت‌های کافی دست پیدا نکرده‌اند. ارزیابی شما از روند مذاکرات میان کره‌شمالی و آمریکا چیست؟
توجه داشته باشید که کره‌شمالی اساسا از ابتدا به دنبال خلع سلاح نبود و تعهدی به آمریکایی‌ها نداده بودند؛ بلکه صرفا یک مفهوم تحت عنوان خلع سلاح شبه‌جزیره کره‌شمالی مطرح شد و دو طرف با آن موافقت کردند. این در حالی است که خلع سلاح شبه‌جزیره کره به معنای برچیده‌شدن پایگاه‌‌های آمریکایی از کره‌جنوبی نیزهست. لذا از همان ابتدا مشخص بود که این مفهوم گنگ و بسیار گسترده نهایتا به سرانجامی نخواهد رسید و نشانه‌های آن نیز از هم‌اکنون قابل مشاهده است. بنابراین در وضعیت فعلی، اتفاقی که افتاده این است که بعد از مرحله پیشامذاکره که مباحث کلی و دیدارهای سران انجام می‌شود، امروز وارد فاز مباحث فنی و تکنیکی شده‌اند که این کار را پیچیده کرده است. چرا که درخواست‌های آمریکا از کره‌شمالی درخواست‌های خیلی سنگینی و به نوعی علیه امنیت ملی پیونگ‌یانگ است و به همین دلیل پیشرفت مذاکرات تا حدی متوقف شده است.
به‌جز برچیده شدن پایگاه‌‌های آمریکایی از کره‌جنوبی، آمریکا چه تعهدات دیگری را پذیرفته بود؟
قرار بود آمریکایی‌ها به موازات روند خلع سلاح کره‌شمالی، تحریم‌ها علیه این کشور را کاهش دهند اما از آنجایی که از نظر آمریکایی‌ها فرآیند خلع سلاح پیش نرفته است، لذا بحث تحریم‌ها همچنان پابرجا مانده و اخیرا حتی برخی شرکت‌های چینی و روسی فعال در کره‌شمالی باز هم مورد تحریم آمریکا قرار گرفتند.
ترامپ در توئیتی دیگر در مورد کره‌شمالی گفته است که «به علت سیاست‌های تجاری سختگیرانه‌تر آمریکا در قبال چین، بر این باور نیستم که آنها مانند گذشته به روند خلع سلاح هسته‌ای کمک می‌کنند»؛ به نظر شما سیاست پکن در خصوص خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره‌شمالی چیست؟
طبیعتا چینی‌ها به دنبال خلع سلاح کره‌شمالی نیستند و این امر را به عنوان یک اقدام عملی ارزیابی نمی‌کنند. چین، کره‌شمالی را به عنوان یک دولت دارای سلاح هسته‌ای پذیرفته و معتقد است که وضعیت در این کشور تغییر صد درصدی نخواهد کرد، به این مفهوم که این کشور خلع سلاح شود. حرف ترامپ نیز تا حدی درست است. چرا که چین همواره سعی کرده از مسیر کره‌شمالی و با استفاده از اهرم پیونگ‌یانگ، روابط با آمریکا را مدیریت کند. از این رو در وضعیت فعلی که رابطه پکن-واشنگتن رو به تنش بیشتر گذاشته، چینی‌ها خیلی تمایلی ندارند که مساله کره‌شمالی به راحتی حل و فصل شود.
در چنین شرایطی به نظر شما دلیل اصلی لغو سفر پمپئو به کره‌شمالی از سوی ترامپ چه بوده است؟
ترامپ و تیم وی با یک دیدگاه غیرکارشناسی و بدون تسلط کافی در مذاکرات هسته‌ای وارد این روند مذاکراتی شدند و ترامپ تصور ساده‌انگارانه‌ای نسبت به یکی از پیچیده‌ترین مسائل بین‌المللی که بحران هسته‌ای کره‌شمالی است، داشت. رئیس‌جمهور آمریکا گمان می‌کرد که به آسانی این مساله حل و فصل خواهد شد. این در حالی است که اجرایی‌شدن چنین مساله‌ای حتی در صورتی که طرفین با یکدیگر به توافق دست پیدا کنند، سال‌ها به طول خواهد انجامید. بنابراین نوعی سرخوردگی در دولت ترامپ و به ویژه نزد شخص وی به‌وجود آمده است. به علاوه دولت ترامپ از طرف رسانه‌ها، کنگره و الیت سیاسی آمریکا به دلیل ناکامی در خلع سلاح کره‌شمالی تحت فشار قرار گرفته است. در چنین شرایطی وزیر خارجه آمریکا تنها در صورتی سفرش به آمریکا موفقیت‌آمیز خواهد بود که بتواند دستاورد مشخصی را به جامعه آمریکا و دولت این کشور ارائه کند. اما چنین دستاوردی در این سفر با توجه به فضای موجود قابل حصول نبود. یعنی ترامپ اطمینان نداشت که وزیر خارجه‌اش با دستاورد مشخصی از سفر به کره‌شمالی بازگردد. به همین دلیل نیز ترامپ فعلا مذاکرات را به نوعی متوقف کرده است. البته توقف مذاکرات در ادبیات مذاکره امر رایجی است و برخی اوقات طرفین چون فکر می‌کنند روند مذاکره به خوبی پیش نمی‌رود و از طرفی نمی‌خواهند مذاکرات به طور کلی قطع شود، مذاکرات را به طور موقت تعلیق یا متوقف می‌کنند تا در شرایط بهتری پای میز مذاکره حاضر شوند.
آیا فشارهایی که در داخل آمریکا روی شخص ترامپ وجود دارد نیز در این تصمیم‌گیری یعنی لغو سفر پمپئو به کره‌شمالی تاثیرگذار بوده است؟
در داخل آمریکا مساله کره‌شمالی که در چند ماه اخیر یک نقطه موفقیت برای ترامپ بود به تدریج در حال تبدیل شدن به یک نقطه شکست برای وی است. به همین دلیل این مساله روز به روز ابعاد بیشتری در داخل آمریکا پیدا می‌کند و رسانه‌های آمریکایی و الیت سیاسی این کشور بیشتر به این باور می‌رسند که پرونده کره‌شمالی یک نقطه ناکامی برای ترامپ خواهد بود. به همین دلیل ترامپ در این شرایط نسبت به زمانی که با کیم جونگ اون رهبر کره‌شمالی دیدار داشت، تحت فشار بیشتری قرار دارد، زیرا در آن زمان لااقل دستاوردی برای مذاکرات اون و ترامپ می‌توانستیم متصور شویم.
مذاکرات بی‌نتیجه میان پیونگ‌یانگ و واشنگتن و عدم اعتماد به آمریکا در مذاکرات دو یا چندجانبه چه تاثیری بر روند فشارهای آمریکا علیه ایران و همچنین بحث مذاکرات دو‌جانبه تهران-واشنگتن که ترامپ خواهان آن است، خواهد داشت؟
بدون شک این مساله بر مسائل میان ایران و آمریکا نیز تاثیر خواهد گذاشت و تاثیرات آن خیلی ساده و خطی نخواهد بود. تا امروز کره‌شمالی برنده این مذاکرات بوده چرا که این کشور موفق به شکستن فضای سنگین بین‌المللی علیه خود شد، گزینه‌های آمریکا علیه کره‌شمالی را کاهش داد و با تلطیف فضای روانی، کره‌ای‌ها موفق شدند تجارت خود با چین و روسیه را به عنوان دو متحد اصلی آسان‌تر جلو ببرند و تا حدی از انزوای بین‌المللی بیرون آمدند. در مورد ایران هر‌‌قدر که مساله کره‌شمالی و مذاکرات این کشور با آمریکا با بن‌بست‌های بیشتری مواجه شود، توان ترامپ برای نشان دادن یک مدل موفق مذاکراتی و فشار بر ایران برای پیروی از آن مدل کمتر خواهد شد. به هر حال کره‌شمالی یک نمونه خاص است که مقایسه آن با مذاکرات احتمالی ایران و ترامپ ساده نیست اما به عقیده من کره‌شمالی تا اینجای کار برنده بوده است.
در نهایت شما چشم‌انداز مذاکرات میان واشنگتن-پیونگ‌یانگ را چطور می‌بینید؟
به نظر من در آینده کوتاه‌مدت، تحول خاصی در این مذاکرات رخ نخواهد داد. برنامه اصلی که کره‌شمالی در صحنه بین‌المللی پیش می‌برد، خروج از انزوا و مشروعیت‌یابی به عنوان یک دولت دارای توان تسلیحاتی است. این انتخاب استراتژیک پیونگ‌یانگ است که در هر شرایطی به آن ادامه خواهد داد. در این میان سه سناریو برای آینده این مذاکرات مطرح است؛ نخست خلع سلاح کره‌شمالی که به نظر من قابل حصول نخواهد بود. سناریوی دیگر نوعی کنترل تسلیحات است که در قالب آن کره‌شمالی به سمت کاهش برخی از تسلیحات خود پیش خواهد رفت اما کلیت توان هسته‌ای تسلیحاتی‌اش را به مذاکره نخواهد گذاشت. سناریوی سوم نیز بن‌بست مذاکرات و تند شدن مجدد فضا در روابط دو کشور است که این سناریو نیز به دلیل آنکه ترامپ آغازکننده این مذاکرات بوده و به نوعی اعتبار خود را با آن پیوند زده، خیلی قابل تصور نیست. درواقع ترامپ در کوتاه‌مدت خیلی تمایلی به شکست کامل این مذاکرات و بازگشت به سیاست فشار حداکثری به کره‌شمالی ندارد، لذا این روند پرپیچ و خم مذاکرات فعلا بدون حصول یک نتیجه قطعی ادامه خواهد یافت.
دیدگاه تان را بنویسید