مکانیزم عینی/ آیا اجرای قوانین مسدودکننده سودمند است؟
اتحادیه اروپا، خصوصا تروئیکای اروپایی متعاقب خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از برجام متعهد شدند تا توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کرده و مانع اضمحلال کامل و نهایی این توافق جمعی شوند. با این حال از اردیبهشت (زمان خروج ترامپ از برجام) تا کنون اروپای واحد گامی عملی برای مواجهه با تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا برنداشته است. بسیاری از شرکتهای اروپایی ایران را ترک کرده و برخی دیگر نیز علی‌رغم تضمین‌های کلی و مبهم ارائه‌شده از سوی دولت‌های اروپایی، اقدامی نسبت به ارتباط اقتصادی با ایران انجام نمی‌‌دهند. طی روزهای اخیر، مقامات وزارت امور خارجه کشورمان از کم‌کاری اروپا و عدم تامین خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران از سوی بازیگران اروپایی خبر داده‌اند. روایت روزنامه گاردین از مناقشات جاری در اروپا و آمریکا بر سر برجام نشان می‌دهد که این مناقشات، صرفا در موضع‌گیری مقامات اروپایی (و نه در اقدامات عملی آنها) ظهور و بروز دارد.
مثلث/ ترجمه: فدریکاموگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن انتقاد از خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و رویکرد تقابلی و سخت کاخ سفید در قبال ایران و وضع تحریم‌های ثانویه علیه این کشور، خواستار حفظ برجام شده است. موگرینی از شرکتهای اروپایی خواسته است تا علی‌رغم تهدیدات ایالات متحده آمریکا و موانعی که این کشور ایجاد کرده است، به تجارت با ایران ادامه دهند. در حال حاضر شاهد ایجاد نوعی «مواجهه آشکار» میان آمریکا و اروپا بر سر برجام هستیم. این مواجهه، پس از موضع‌گیری صریح بازیگران اروپایی در قبال وضع دوباره تحریم‌های آمریکایی علیه ایران شدت گرفته است. به موازات آنکه دونالد ترامپ اعلام کرد شرکتهای آمریکایی (و اروپایی) را از تجارت با ایران منع خواهد کرد، اتحادیه اروپا تلاش‌هایی را برای نجات برجام و تشویق شرکتهای خود به معامله با ایران صورت داد. موگرینی صراحتا اعلام کرده است که اجازه نمی‌‌دهد توافق هسته‌ای میان ایران و اعضا 1+5 بمیرد و از اروپاییان خواسته است تا تصمیمات تاثیرگذاری را در خصوص معامله با ایران
صورت دهند.
به نظر می‌رسد خروج آمریکا از برجام و تاثیری که این مساله بر روابط دو سوی آتلانتیک گذاشته است، خود را در موارد دیگری مانند وضع تعرفه‌های گمرکی علیه کالاهای اروپایی نشان داده است. در جریان دیدار ژان کلود یونکر و ترامپ در کاخ سفید، طرفین نتوانستند بر سر موضوع افزایش تعرفه‌های گمرکی بر فولاد و آلومینیوم اروپا به توافق دست پیدا کنند. با این حال موگرینی اصرار دارد که اتحادیه اروپا باید بهترین کار ممکن را برای حفظ ایران در برجام صورت دهد. او گفته است که ایران باید از مزایای اقتصادی برجام بهره‌مند شود. موگرینی که با رویکردی امنیتی و منطقه‌ای نسبت به موضوع حفظ برجام می‌نگرد، از تشویق شرکتهای کوچک و متوسط برای کارکردن با ایران خبر داده است.
اجرایی‌کردن قوانین مسدودکننده در قبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران- که قبلا در خصوص کشور کوبا وضع شده بود- از دیگر اقداماتی است که اروپا در راستای حفظ برجام صورت داده است. بر اساس این قانون، شرکتهای اروپایی نباید از تحریم‌های آمریکا تبعیت کنند و مجاز به شکایت از ایالات متحده هستند. همچنین اروپا می‌تواند این شرکت‌ها را بابت پیروی از تحریم‌های آمریکا مورد بازخواست قرار دهد. با این حال در خصوص اثربخشی قوانین مسدودکننده ابهاماتی وجود دارد. برخی شرکتهای اروپایی، فعالیت‌های «بسیار محدود» قبلی خود در ایران را نیز متوقف کرده‌اند. آنها قبل از اعمال دور نخست تحریم‌های آمریکا علیه ایران (اواسط مرداد) از ایران خارج شده‌اند. ترامپ تحریم‌های ثانویه علیه ایران را نخست در حوزه طلا و خودرو اعمال کرد و قرار است در ماه نوامبر (آبان ماه) نیز تحریم‌های نفتی و بانکی ایران را اجرایی کند. این در حالی است که مقامات رسمی اروپایی معتقدند با توجه به انجام تعهدات ایران وفق برجام، این کشور باید از «احساس سودمندی» در قبال توافق هسته‌ای بهره‌مند شود.
از سوی دیگر، «گای ورشوفستات» نخست‌وزیر سابق بلژیک و رهبر جریان لیبرال پارلمان اروپا در این خصوص می‌گوید: «آنچه در قبال توافق هسته‌ای رخ داد، نشان می‌دهد که چرا ما به عنوان اروپایی‌ها باید سیاست خارجی ما را تقویت کنیم تا بتوانیم روابط خود را با خاورمیانه (به صورت مستقل از آمریکا) داشته باشیم.»
نقدی کوتاه بر مطلب گاردین
نه‌تنها روزنامه گاردین، بلکه اکثر رسانه‌های غربی از تلاش‌های تروئیکای اروپایی در مسیر حفظ برجام خبر می‌دهند. با این حال «مکانیزم عینی» مواجهه با تحریم‌های ثانویه ایالات متحده آمریکا همچنان از سوی منابع غربی تعریف و تدوین نمی‌‌شود. در این راستا، مقامات رسمی اروپایی، تاخیر هدفمندی را پیش گرفته‌اند. ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه رسما اعلام کرده است که اروپا قصد ندارد به زودی بسته پیشنهادی خود را برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران ارائه کند. بنابراین بازیگران اروپایی علی‌رغم دفاع از کلیت برجام، گام عینی و ملموسی برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران برنداشته‌اند. نکته بسیار مهم دیگر اینکه رسانه‌های غربی، کمتر از احتمال معاملات پشت پرده و فراآتلانتیکی ایالات متحده و اروپا بر سر برجام خبر می‌دهند. این در حالی است که چنانچه گاردین نیز در مطلب خود اشاره‌ای کوتاه و غیرمستقیم کرده است، موضوعاتی مانند وضع تعرفه‌های گمرکی دولت ترامپ علیه اروپا، به مسائلی مانند برجام گره خورده و کشورهای اروپایی عملا حاضر هستند بر سر این موضوعات با ایالات متحده به معامله بپردازند. واقعیت امر این است که اروپا همچنان برجام را به مثابه یک «متغیر مستقل» در نظر نگرفته و از این رو، تلاش‌های عمیقی برای حفظ و بقای آن صورت نمی‌‌دهد. تروئیکای اروپایی نیز از برجام به عنوان یک «ابزار» برای معاملات خود با دیگر بازیگران بین‌المللی، مخصوصا ایالات متحده آمریکا یاد می‌کند. از این رو باید در گزاره «حفظ برجام توسط اروپا» تشکیک زیادی کرد. شواهد و مستندات موجود نشان می‌دهد که میان ادعای مقامات اروپایی مبنی بر صیانت از برجام و رفتارهای عملی آنها شکاف زیادی وجود دارد، شکافی که باید به صورت دقیق از سوی دستگاه دیپلماسی ما مورد محاسبه
قرار گیرد.
دیدگاه تان را بنویسید