وضعیت مواجهه ایران و آمریکا/ آیا دو کشور درگیر می شوند؟

خداحافظی امید آخر ؛ روحانی و ترامپ وارد «راند آخر» شدند/ آیا تهران و واشنگتن به سمت درگیری می روند؟

شاید کمتر کسی می اندیشید خبر استعفای یکی از مهم تریم وزرای خارجه در طول عمر جمهوری اسلامی در یک آخر شب نفس گیر به بمب خبری تبدیل شود. اما این واقعیت داشت. محمد جواد ظریف دیگر در وزارت خارجه نیست.

محمد اکبری : در دوره وزارت محمد جواد ظریف یکی از مهمترین تابوهای جمهوری اسلامی شکسته شد و اخبار دیدار او با جان کری به تیتر اول رسانه های جهان تبدیل شد. وقتی برجام دستاورد مذاکرات ظریف و تیم او شد، همه به او لقب امیر کبیر دادند. او یکی از فنی ترین و حرفه ای ترین وزرایی بود که صندلی وزارت خارجه ایران می توانست به خود ببیند. کسی که توانست مقابل قدرتهای بزرگ بنشیند و در نهایت پرونده ایران را از شورای امنیت خارج کند.

اما حالا چه شده است که حالا باید از ظریف با عنوان وزیر خارجه سابق نام ببریم؟ دلیل استعفای او را کسی می داند؟ در این مجال بیشتر از اینکه به این موضوع بپردازیم شاید بهتر باشد به ترسیم فضای کنونی و آنچه بین ایران و امریکا اتفاق افتاد و چشم انداز آن نگاهی کنیم.

در حقیقت ایران و امریکا در فضایی که اوباما در امریکا دور دوم خود را سپری می کرد و کسی چون حسن روحانی در ایران به ریاست جمهوری رسیده بود به این نتیجه رسیدند برای حل برخی مشکلات می توانند گفت وگوهایی در قالب مسائل هسته ای شروع کنند. موضوع هسته ای ایران تبدیل به یک روند بحرانی شده بود که شش قطع نامه سازمان مللی و تحریمهای امریکا و اروپا را با خود داشت. ایران وضعیت شکننده بازار نفت و تحریمهای بانکی را میتوانست ادامه دهد اما نرمش قهرمانانه می توانست زنجیر تحریمها را از دست و پای آن باز کند و هوایی تازه برای سیاست و اقتصاد ایران تزریق کند.

ظریف برای این مهم مورد اعتماد قرار گرفت و تابوی چندین ساله را شکست. اما زهر انتقاد مخالفان از همان روزهای ابتدایی او را آزرد و حالا پس از خروج امریکا از برجام و در حالی که تحرکات او و تیمش همه نیرنگهای ترامپ و دوستان تندرو او را از ورشو گرفته تا واشنگتن نقش برآب کرده بود، وقت رفتن فرا رسیده است.

چشم انداز روابط ایران و امریکا در دوره پسا ظریف همچنان می تواند روندی تنش آمیز و همراه با بیم و امید را متصور گردد. در حالی که ترامپ پس از خروجش از برجام بارها بر گفت و گو با ایران تاکید داشت، اما ایران منظق این درخواست را غلط دانست و ابراز کرد کسی که میز گفت و گو را ترک کرده ترامپ است نه ایران. از این رو مقامات ایرانی شرط گفت و گو را برگشت امریکا به برجام دانستند و هیچ دلیلی برای گفت و گوی یک طرفه نمی پذیرفتند.

گمانه زنی ها برای گفت و گوهای محرمانه از کانال عمان نیز تکذیب شد و در وضعیت کنونی چشم انداز مشخصی برای گفت و گو و مذاکره وجود ندارد. امریکا همچنان تلاش می کند با فشار تحریمها، ایران را به بازیگری مطلوب خود تبدیل کند و ایران، مقاومت در مقابل این فشارها را بهترین روند می داند.

رفتن محمد جواد ظریف می تواند به معنای افزایش تنش بیشتر بین ایران و امریکا و تیزتر شدن واکنشهای ایران نسبت به مواضع ضد ایرانی امریکا باشد. این وضعیت نشان می دهد تا پایان حضور ترامپ بر صندلی ریاست جمهوری امریکا و دوره کردن او با تندروهایی چون بولتون و پمپئو نمی توان منتظر پایین آمدن فتیله تنش ها شد.