آیا عربستان فیصل بن فرحان را برای مذاکره با ایران انتخاب کرده است؟

«جلال چراغی» کارشناس مسائل سیاسی و رسانه‌ای منطقه در تشریح دلایل انتصاب فیصل بن فرحان به عنوان وزیر خارجه جدید عربستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: انتخاب فیصل بن فرحان آل سعود به عنوان وزیر خارجه جدید عربستان را می‌توان از چند زاویه مورد تحلیل قرار داد: نخست آنکه او خارج از خاندان عبدالعزیز بن رحمان بود و انتصابش به این سمت را باید یکی از مهمترین تحولات سیاسیِ درون خاندان آل‌سعود دانست؛ چراکه براساس عرف موجود، معمولاً مسئولان عربستان از درون خاندان عبدالعزیز بن‌رحمان انتخاب می‌شدند اما انتصاب  فیصل بن فرحان به نوعی این طلسم را شکست. به عبارتی دیگر باید گفت اغلب پادشان و مسئولان از خاندان عبدالعزیز بودند اما او از خاندان بن فرحان است. به همین جهت باید گفت تحویل دادن وزارت خارجه عربستان از «ابراهیم العساف» ۸۰ ساله به فیصل بن فرحان ۴۵ ساله که از شاهزادگان سعودی به حساب می‌آید، موضوع مهم و البته اتفاق نادر به حساب می‌آید.

وی ادامه داد: زمانی که جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان واقع در استانبول به قتل رسید، فیصل بن فرحان یکی از افرادی بود در این پرونده متهم شناخته شده بود. او در آن زمان مشاور سیاسی «خالد بن سلمان» (سفیر عربستان در آمریکا و برادر کوچک‌تر ولیعهد سعودی) بود ‌و اسنادی وجود داشت که نشان می‌داد او یکی از اشخاصی بود که جمال خاشقجی را به سمت کنسولگری عربستان هدایت کرده بود. علاوه بر این موضوع باید دانست که فیصل بن فرحان در عرصه رسانه‌ای بسیار فعال است و روابط خوبی با مطبوعات و رسانه‌های دنیا دارد. او فرد توانمندی در حوزه دیپلماسی است که باعث می‌شود از همتایان قبلی خود به نوعی متمایز شود. علاوه بر این مسائل، فیصل بن فرحان به ولیعهد عربستان نزدیک است و تاثیرگذاری بالایی بر او داشته است که این موضوع روابط دو طرف را نشان می‌دهد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به سوابق وزیر خارجه جدید عربستان در عرصه تجاری، گفت: فیصل بن فرحان در درجه بالایی از اطاعت‌پذیریِ ولیعهد قرار دارد. جالب است بدانید که ابراهیم العساف یکی از کسانی بود که در هتل ریتر کارلتون بازداشت شده بودند و باید توجه داشت که در گذشته اختلاف‌هایی میان ابراهیم العساف و ولیعهد فعلی سعودی در مورد فروش سهام آرامکو وجود داشت. در مقابل فیصل بن فرحان از مادر آلمانی متولد شده و همین موضوع باعث شده او علاوه بر زبان عربی بر زبان آلمانی و انگلیسی مسلط باشد اما چهره او یک شخصیت ضد ایرانی را به دنیا معرفی می‌کند؛ به گونه‌ای که حتی در مورد حوادث آرامکو اعلام کرد که ایران در رأس این اقدام قرار داشته و به خوبی نشان می‌دهد که چه سیاستی رادر دستور کار خود قرار داده است.

چراغی افزود: نکته دیگری که در سوابق کاری فیصل بن فرحان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که او در صنایع نظامی و خرید فرش تسلیحات و تجهیزات، سابقه طولانی دارد؛ به  گونه‌ای که سال‌ها در وزارت دفاع عربستان مشغول به خدمت بوده و هم‌اکنون هم در شورای عالی نظامی عربستان سعودی عضو است. او همچنین پیشتر ریاست یک پروژه سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت هواپیمایی «بویینگ» آمریکا را به‌عهده داشته و تمام این مولفه‌ها نشان می‌دهد که او بر خلاف عادل الجبیر و ابراهیم العساف، عضو موثر و دارای نفوذِ خاندان سعودی به حساب می‌آید. در اینجا سوال پیش می‌آید که چرا او را جایگزین ابراهیم العساف کردند؟ پاسخ این سوال باید در سخنرانی او نهفته است. سخنرانی العساف در مجمع عمومی سازمان ملل حدود ۱۲ دقیقه به طول انجامید و متن آن زیر نظر بن‌سلمان تهیه شده بود و تمام آن خطاب به ایران بود.

وی تصریح کرد: العساف در آن سخنرانی سعی داشت تا ایران را به عنوان یک تهدید بین‌المللی به دنیا معرفی کند در صورتی که موضوعاتی مانند سوریه، فلسطین، قطر هم می‌توانست به محورهای سخنرانی او تبدیل شود. از این موضوع می‌توان به این نتیجه رسید که سخنرانی العساف رسماً چارچوب سیاست خارجی عربستان سعودی که اجماع سازی علیه ایران در مقیاس جهانی بود را به دنیا مخابره کرد. از این منظر برای اجرای این سیاست به شخصی مانند فیصل بن فرحان نیاز است، نه ابراهیم العساف. انتصاب او نشان می‌دهد که ولیعهد سعودی به دنبال چهره جدید برای پیاده‌سازی این سناریو است. البته بحران‌های دیگر مانند یمن هم یکی از موضوعاتی است که سعودی‌ها برای برون رفت از آن نیاز به فیصل بن فرحان دارند.

این پژوهشگر مسائل بین الملل در پایان خاطرنشان کرد: زمانی که فیصل بن فرحان به عنوان وزیر خارجه عربستان انتخاب شد، روزنامه عکاظ عربستان او را «فردی برای شرایط دشوار» عنوان کرد. همین تیتر به خوبی نشان می‌دهد که سعودی‌ها برای برون رفت از بحران‌های پیش رو به دنبال شخصی می‌گردند که نه تنها در داخل بلکه در عرصه بین‌الملل قابلیت مانور عمیق و گسترده سیاسی، رسانه‌ای، امنیتی و تجاری داشته باشد که در بطن آن دیپلماسی قرار دارد.از این منظر فیصل بن فرحان  را باید مهره‌ای گران قیمت برای محمدبن سلمان در شرایط فعلی دانست؛ چراکه فیصل بن فرحان در پرونده کنار زدن بن نایف و بحران ریاض- دوحه، از راه دور به ولیعهد سعودی خط داده است.