اروپایی ها فهمیده اند ایران کوتاه نمی آید

اینستکس منوط به کسب اجازه خجالت آور اروپا از آمریکا

سیدجلال ساداتیان در گفت‌وگو با «آرمان ملی» مطرح کرد

به گفته سیدعباس موسوی این که طرف دیگر مذاکره نیاز داشت از جای دیگر کسب اجازه کند دلیل متوقف شدن پیشرفت مذاکرات است. «آرمان ملی» در گفت‌وگو با سیدجلال ساداتیان، سفیر اسبق ایران در انگلستان به بررسی این موضوع پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

مذاکرات ایران و اروپا به دلیل آنکه کشورهای اروپایی نیاز به اجازه گرفتن از آمریکا دارند «ابتر» مانده است. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

روندی که در مذاکرات جریان دارد، مورد انتقاد است. این که اروپایی‌ها به رغم ادعاهای فراوان در خصوص عملکرد مستقلانه مجبور هستند از آمریکا برای هر کاری کسب اجازه کنند چندان جالب توجه نیست. آنها برای جلوگیری از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای بسیار تلاش کردند، بعد از خروج یکجانبه و غیرقانونی دولت ایالات متحده از برجام نیز کشورهای اروپایی به خصوص تروئیکای اروپایی برجام کوشیدند تا مانع از فروپاشی توافق شوند. خانم موگرینی نیز فعالانه در پی راهی برای نجات برجام بود و این اراده کشورهای قاره سبز برای نجات برجام سبب شد ایران تا یک سال «صبر استراتژیک» در پیش گیرد. بر اساس این استراتژی «صبر استراتژیک» تا اردیبهشت 1398 جمهوری اسلامی به تمامی تعهدات خود در برجام پایبند ماند و آژانس نیز این موضوع را 15 بار تأیید کرد. اما مسأله آنجا بود که بخش عمده اقتصاد کشورهای اروپایی وابسته به آمریکا است و روابطی که از طریق شرکت‌های بزرگ میان دو سوی آتلانتیک جریان دارد آنها منافع زیادی را به دست می‌آورند. دولت آمریکا پس از خروج از برجام از طریق وزارت خزانه‌داری خود، شرکت‌های بزرگ اروپایی را تهدید کرد که اگر به همکاری با ایران بپردازند، مشمول جریمه‌های سنگین خواهند شد و همین موضوع موجب گردید که شرکت‌های اروپایی از ایران عقب‌نشینی کنند. به طور کلی می‌توان تصریح کرد اکنون نیز اروپا از هراس آن که آمریکا تحریمی علیه شرکت‌ها یا اشخاص و نهادهای دولتی در این قاره اعمال کند، هراس دارد که مستقیما مذاکرات با ایران را پیش ببرد و در نتیجه مذاکرات ابتر می‌ماند.

چرا شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی به همکاری با ایران راغب نیستند و آنها نیز به مثابه شرکت‌های بزرگ نمی‌خواهند تجارتی با ایران داشته باشند؟

ایران همین اعتراض را به اروپایی‌ها داشت. جمهوری اسلامی به آنها گفت که شما بی‌شمار شرکت‌های کوچک و متوسط و حوزه کار در ایران دارید و باید همکاری کنید. اروپایی‌ها نیز این موضوع را پذیرفتند و وعده دادند که با ایجاد حساب مشترک و از طریق راه اندازی ابزار مالی اینستکس به تجارت با ایران ادامه دهند. آنها می‌گفتند شما پولتان را در اینستکس بگذارید و ما در عوض به شما دارو و غذا می‌دهیم. این برای جمهوری اسلامی قابل پذیرش نبود؛ چرا که اروپا بر اساس برجام 11 تعهد را پذیرفته و باید در این زمینه با ایران همکاری می‌کرد. از جمله این تعهدات این بود که خودشان با ایران تجارت کنند، زمینه همکاری دیگر کشورها را با ایران فراهم کنند و از سوی دیگر جمهوری اسلامی به جز غذا و دارو بتواند نیازهای اساسی خود را از طریق تجارت با اروپا رفع کند، اما این جا بود که مسأله به بن‌بست تحریم‌های سنگین آمریکا برخورد کرد و متوقف شد.

دلیل به بن‌بست رسیدن مذاکرات چه بود و چرا سرانجام اروپا نتوانست به تعهداتش جامه عمل بپوشاند؟

پس از این که اروپا نتوانست به وعده‌های خود عمل کند، تلاش کرد تا ضعف خود را با گفتار درمانی جبران کند اما از آن جایی که اقتصاد ایران به گروگان گرفته شده بود جمهوری اسلامی کوشید اروپا را به اجرای تعهدات خود وادار کند. همین شد که از 18 اردیبهشت ایران اعلام کرد که روند گام به گام کاهش تعهدات فنی خود در برجام را آغاز خواهد کرد. مطابق بند 26 و 36 برجام چهار گام در راستای کاهش تعهدات برداشته شد و عملا تعهدات فنی ایران به نقطه صفر رسید. همین مسأله اروپایی‌ها را نگران کرد. آن‌ها در طی مدت زمانی که ایران در حال کاهش تعهدات بود، تلاش‌های زیادی کردند که با مذاکره ایران را راضی نگه دارند اما این اتفاق نیفتاد. ابتدا با زبان تهدید و سپس زبان نرم آمدند و در مذاکرات برای جلب رضایت ایران شکست خوردند. اروپا می‌گفت برخی از خواسته‌های ایالات متحده در نظر گرفته شود و مذاکراتی دو‌جانبه میان تهران و واشنگتن صورت گیرد، در حاشیه نشست سازمان ملل نیز بسیار تلاش کردند که این اتفاق بیفتد اما به سرانجام نرسید، زیرا ایران خواستار رفع تحریم‌ها بود اما دولت آمریکا صرفاً می‌خواست دیپلماسی تصویری خود را پیش ببرد و دستاوردی برای انتخابات 2020 به دست بیاورد. همین شد که در نیویورک نتیجه‌ای حاصل نشد.

اینکه رئیس‌جمهور گفته بود در اصول توافق شده اما جزئیات مانده را چطور ارزیابی می‌کنید؟

اروپا مدت زیادی را معطل کرد تا واکنش ایران را بسنجد اما اکنون که شرایط کمی پایدار شده و آنها فهمیده‌اند جمهوری اسلامی در برابر زیاده خواهی‌ها کوتاه نمی‌آید تلاش دارند با طرح‌های گوناگون از جمله طرح 15میلیارد دلاری مکرون یا طرح 4/18 میلیارد دلاری مشترک توکیو و پاریس ایران را راضی به بازگشت به تعهدات برجامی کنند. تخصیص این منابع نیازمند موافقت آمریکاست اما این موافقت هنوز حاصل نشده و آمریکا بر «فشار حداکثری» پافشاری می‌کند.