ناگفته ها درباره جدیدترین مهره دفاع هوایی نقطه ای ایران

 خبرگزاری تسنیم- پهپاد انتحاری کرار به عنوان جدیدترین عضو خانواده این پهپاد پرکاربرد ایرانی در رزمایش پدافند هوایی سال 1398 معرفی شد. هدف از توسعه این نمونه، اجرای عملیات تندخیز (اسکرامبل) به منظور مقابله با اهداف هوایی مهاجم بیان شده است.

پهپاد کرار ساخت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) به طور رسمی در روز صنعت دفاعی در سال 1389 رونمایی شد. دو مأموریت اصلی این پهپاد در آن زمان، استفاده به عنوان هدف پرنده برای آزمایش سامانه های راداری و پدافندی و اجرای عملیات بمباران هوایی عنوان شد. تا امروز 4 نسل از پهپاد کرار معرفی شده است که تفاوت های مختصری در ابعاد و مشخصات پروازی اما مأموریت های متنوع دارند. همه انواع پهپاد کرار با استفاده از پرتابگر ریلی و شتاب دهنده سوخت جامد پرتاب شده و شیوه فرود آنها نیز با چتر و کیسه هوا است.

کرار، پهپادی با بدنه استوانه ای شکل، بال نصب شده در پائین بدنه، یک موتور توربوجت در انتهای بدنه که ورودی هوای آن در بالا قرار گرفته و دم H شکل است. نوک بالهای این پهپاد تا حدودی به صورت منحنی طراحی شده تا از اثر پسای القایی کاسته شود. یک جایگاه زیر بدنه و امکان نصب یک جایگاه زیر هر بال برای حمل محموله خارج بدنه پهپاد کرار در نظر گرفته شده است.

طول 3.75، دهانه بال 3.1 و ارتفاع 1.5 متر و بیشینه وزن برخاست 750 کیلوگرم با قابلیت حمل محموله 250 کیلوگرمی از ویژگی های پهپاد کرار-3 است. این نمونه به سقف پرواز 35000 پا معادل 10670 متر، سرعت نهایی 700 و سرعت پیمایشی 650 کیلومتر بر ساعت دست یافته و مداومت پروازی 1 ساعت و 15 دقیقه دارد. در این نمونه از موتور جت طلوع-4 با سوخت JP-4 استفاده شده و جنس بدنه نیز عمدتاً از آلومینیوم است.

برای سایر نمونه های کرار قابلیت پرواز تا ارتفاع 40000 پا معادل 12200 متر و سرعت نهایی 900 کیلومتر بر ساعت ذکر شده است. پهپادهای کرار در صورت پرواز با ارتباط مستقیم با ایستگاه مبدأ تا برد 200 کیلومتر (کرار-3) و در صورت پرواز برنامه ریزی شده خودکار بدون نیاز به ارتباط دائم با ایستگاه بین 800 تا 1000 کیلومتر برد دارد.

علاوه بر انواع بمب های سقوط آزاد، بمب های نقطه زن نظیر یاسین و بالابان نیز از گونه هایی از پهپاد کرار قابل پرتاب بوده و در رزمایش های مختلف به طور عملی به کار گرفته شده اند. در شهریور 1393 گونه رهگیر به نام کرار-4 رونمایی شد که به گونه ای از موشک شهاب ثاقب مجهز شده بود.

نمونه های مشتق شده از شهاب ثاقب مانند شفق در حدود 70 کیلوگرم جرم دارند در حالی که نمونه اولیه 86 کیلوگرمی است. هدف از ارائه کرار-4، توسعه نمونه ای با قابلیت رهگیری هوایی اهداف عنوان شده بود.

موشک شهاب ثاقب یک موشک سطح به هوا است که به دلیل اصالت طراحی مطابق با نیاز درگیری با اهداف هوایی، از قابلیت خوبی برای استفاده به عنوان موشک هوا به هوای برد کوتاه نیز برخوردار است.

در نمونه شفق، موشک شهاب ثاقب به یک جستجوگر اپتیکی مجهز شده است که قابلیت قفل خودکار روی اهداف را در تمام شرایط آب و هوایی دارد. از نظر وزنی، کرار-4 قابلیت حمل حداقل 3 موشک شفق را دارد.

کرار-4 با قابلیت رهگیری هوایی و گشت زنی احتمالاً از نمونه جدیدتر موتور طلوع-4 با قابلیت تنظیم دقیق رانش استفاده می کند. اما نمونه انتحاری کرار که در رزمایش پدافند هوایی اخیر معرفی شد در واقع حاصل تغییر نمونه های قبلی این پهپاد بوده است. با افزوده شدن سامانه های ناوبری متفاوت و نیز یک جستجوگر اپتیکی به نوک دماغه و البته خط امن داده بین پهپاد و ایستگاه های فرماندهی پدافند هوایی، کرار انتحاری این قابلیت را پیدا کرده است تا به صورت خودکار از محل ذخیره خود که می تواند هر نقطه ای در کشور باشد به پرواز در آمده و با دریافت مستقیم اطلاعات هدف، با بهینه ترین مسیر اوجگیری، به سمت آن حرکت نماید. کرار انتحاری با اصابت مستقیم یا نزدیک شدن تا فاصله مناسب از هدف، عمل انفجار سرجنگی را به انجام می رساند.

به این ترتیب یک پرنده تندخیز (اسکرامبل) برای دفاع نقطه ای پدید آمده است که به جای برخاستن از پایگاه های هوایی که تعداد محدودی دارند، می تواند از صدها نقطه در سراسر کشور برای درگیری با اهداف پروازی دشمن اقدام نماید. با توجه به فاصله چند صد کیلومتری بین پایگاه های هوایی کشور با یکدیگر، در صورتی که هواپیماهای گشت هوایی در حال پرواز در کشور در شرایط مسافت مناسب برای درگیری با دشمن نباشند از هواپیماهای شکاری مسلح به موشک های هوا به هوا و آماده پرواز در پایگاه های هوایی استفاده می شود. اما همین هواپیماها نیز پس از پرواز که مراحل برخاست آن بیشتر از یک پهپاد با سامانه پرتاب راکتی طول می کشد، نیازمند طی زمانی برای رسیدن به محدوده پروازی هدف هستند. البته شکاری های سرنشین دار تلاش می کنند تا این زمان را با توجه به توان پرواز با سرعت فراصوت به کمترین حد ممکن کاهش دهند.

اما هر یک از بیش از 3600 نقطه پدافندی مختلف که در سطح کشور گسترده شده اند و برخی از آنها فواصل اندکی با مرز کشور دارند، می توانند محل ذخیره تعدادی پهپاد رهگیر کرار-4 و پهپاد انتحاری کرار باشند که از نزدیک ترین نقطه پدافندی به محل نفوذ دشمن، بسته به شرایط هدف یا اهداف متخاصم در زمان بسیار کوتاهی پرتاب شده و وارد مرحله درگیری با هدف شوند. با ذکر این نکته که استفاده از هواپیماهای سرنشیندار یا بدون سرنشین در مأموریت دفاع هوایی به صورت تندخیز، کاملاً به صورت هوشمند و براساس شرایط اهداف تعیین می شود، باید گفت که این امر نیاز به پروازهای تندخیز برای تمام اهداف را که تا کنون وجود داشت، از بار کاری شکاری های سرنشیندار و خصوصاً انواع دفاع نقطه ای یعنی میگ-29 کم می کند. 

در زمینه نحوه درگیری کرار انتحاری با اهداف، سناریوهای مختلفی وجود دارد. برای دسته ای از اهداف با مانورپذیری کم مانند هواپیماهای بزرگ و سنگین ترابری و گشت دریایی، بالگردها، هواپیماهای پشتیبانی نزدیک، پهپادها و موشک های کروز دشمن، با توجه به قابلیت های دینامیکی بالای پهپاد کرار، دست برتر با این پهپاد است. اما در صورت نیاز به درگیری با هواپیماهای جنگنده دشمن در شرایطی که سرعت پروازی آنها امکان درگیری توسط کرار را بدهد، به نظر می رسد سناریوی موفق، حمله غافلگیرانه با تقرب از نیمکره عقبی جنگنده دشمن باشد که البته در نواحی که تحت پوشش آواکس های نیروی متخاصم باشد، این راهکار به چالش کشیده می شود. با این وجود طیف گسترده ای از اهداف گفته شده، در تیررس پهپاد کرار انتحاری خواهند بود که با بهره گیری از جستجوگر اپتیکی حرارتی قابلیت حمله در تمام شرایط شب و روز با دقت بسیار بالا را خواهد داشت. 

تعریف یک مأموریت جدید برای یک محصول موجود و در حال خدمت چه پهپادهای انتحاری علیه اهداف زمینی و چه علیه اهداف هوایی، نمونه راهبرد استفاده حداکثری از قابلیت های موجود در نیروهای مسلح برای رفع طیفی از نیازها با کمترین هزینه و زمان است. با توجه به دانش بسیار بالای متخصصان کشور در زمینه های مرتبط با پهپادها، این بهسازی ها و تعریف مأموریت ها کاملاً بر اساس دانش روز صورت گرفته و پس از آزمایش های مختلف به چرخه عملیاتی نیروهای مسلح افزوده می شود.