بیوتروریسم و ارتباط آن با تروریسم

محمدعلی طالع‌زاری در یادداشتی با عنوان «بیوتروریسم و ارتباط آن با تروریسم» نوشت؛ بی شک دنیای امروز، شاهد تنوع درکشتار با ابزارهای مختلف است، پدیده ترور و تروریسم امروز به گونه‌ای عمل می‌کند که نقش ستون پنجم در بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارد و بعضا به گونه‌ای عمل می‌کند که قدرت نفوذ و تغییر‌پذیری آن در یک سیستم و کشور به مراتب فراتر از جنگ‌های رودرو بوده و است.

براساس تعریف پلیس بین الملل در سال 2007 بیوتروریسم عبارت است از منتشر کردن عوامل بیولوژیکی یا سمی با هدف کشتن یا آسیب رساندن به انسان‌‌ها، حیوانات و گیاهان با قصد و نیت قبلی و به منظور وحشت‌آفرینی، تهدید و وادار ساختن یک دولت یا گروهی از مردم به انجام عملی یا برآورده کردن خواسته‌‌ای سیاسی یا اجتماعی.

امروزه تروریسم، به معنای ایجاد ترور و و ترس و ایجاد اختلالات ذهنی و رفتاری مردمان یک منطقه یا کشور است. تروریست می‌تواند یک فرد یا گروه باشد که براساس ساختار فکری و مانیفیستی خود حرکت‌های انتحاری و خشونت بار را بر علیه اهداف خود پیاده کنند، فردی که بخواهد با ایجاد رعب و وحشت به هدف خود برسد، تعریف واژه ترور است.

اما در خصوص مبحث مربوط به بیوتروریست باید گفت که بر خلاف ترور که از عواملی مانند تفنگ و تجهیزات سخت‌افزاری استفاده می‌شود می‌توان گفت از عوامل بیولوژیک استفاده شده، در این بین عوامل بیولوژیک به چند دسته قابل تقسیم است: می‌تواند میکروب‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها، سموم، گیاهی، جانوری، دریایی و … باشند.

بشر برخی را از قدیم شناخته است، چنانچه ابوعلی سینا در این مورد سخن گفته است، بنابراین بسیار قدیمی است. اما در بیوتروریسم نوین و با توسعه فناوری نوین، علم، تکنولوژی میکروب‌شناسی، ویروس‌شناسی و بیماری‌هایی نوین ژنتیک به بعد بایوتکنولوژی و فناوری‌های فوق‌العاده نوینی رسیده است. بنابراین لبه این سلاح روز به روز تیزتر و برنده‌تر شده است.

اما این که بیوتروریسم چرا تا این حد در دنیا مهم شده در بین جنگ‌افزارهای نوین، سلاح‌‌ها و فن‌آوری میکروبی بیش‌تر از سایرین مورد توجه تشکل‌‌های تروریستی و تروریست دولتی ابرقدرت‌‌ها قرار گرفته است.

این سلاح‌های میکروبی چه در عرصه جنگ و کاربردهای تروریستی  وسیله‌ای مناسب برای دشمنانی است که قصد هجوم و ... را دارند. توان تولید بالا، نگهداری راحت، قابلیت انتشار، قابلیت مصون‌سازی نیروی خودی، قابلیت تکثیر برای عوامل میکروبی زنده، دشواری بسیار در ردیابی فرد یا افراد متخاصم، گستردگی عملکرد از انسان تا دام و محصولات کشاورزی موجب شده گروه‌های تروریستی به این فناوری جدید روی بیاورند.

همان‌طور که گفته شد بیوتروریسم شامل انتشار عمدی عوامل بیولوژیک است. این عوامل، باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم‌اند که ممکن است به شکل طبیعی یا به‌صورت دستکاری‌شده علیه کشورها، افراد، گیاهان و حیوانات استفاده می‌شوند. جنگ‌هایی که منشأ بیوترویسم دارند درواقع جنگ سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی حکومت‌ها علیه توده‌های مردم، در جهت کنترل و به بردگی گرفتن مدرن آن‌ها محسوب می‌شوند.

«طبق نظر کارشناسان سازمان بهداشت جهانی ( W.H.O) در حال حاضر 17 کشور جهان قابلیت تولید چنین موادی را دارند. تولید مواد بیولوژیک بالنسبه ارزان بوده، به طوری که به عنوان بمب اتمی فقرا The Poor Man,s Atom Bomb یا PMAB نامیده شده است”.(” https://www.isna.ir/news/92041307806) تولید، استفاده و انتشار یک سلاح بیولوژیکی بسیار ارزان‌تر از بمب اتم بوده و کم‌تر احساسات جهانیان را برمی‌انگیزد و البته استفاده از این سلاح‌‌ها تا حدودی برای تروریست‌‌ها بی‌خطر می‌‌باشد.

معمولا مشاهده پاتوژن‌‌ها و مقابله بر علیه آن‌‌ها مشکل است به عنوان مثال در صورت انتشار عامل اسهال در آب یک منطقه تا دوره کمون سپری شود و علائم بیماری ظاهر شود چند روز طول می‌‌کشد که فرصت مناسبی برای تروریست‌‌هاست تا به اهداف خود برسند.

انتقال عوامل هم از کشوری به کشور دیگر به وسیله مسافرهای معمولی آسان به نظر می‌‌رسد به عنوان مثال قرار دادن پودر میکروب سیاه زخم در داخل کپسول به عنوان دارو و حمل آن به مناطق مورد نظر این عوامل بیماری‌زا از راه‌‌های مختلفی در جوامع هدف مورد استفاده قرار می‌‌گیرند.

انتشار عوامل بیماری‌زا در هوا، آب، مواد غذایی‌، انواع مواد کنسرو شده، اسباب‌بازی، پاکت نامه، هدایا پستی، حشرات ناقل، خون و ... سابقه داشته است. استفاده از عامل بیوتروریسم براساس اهداف تروریست‌‌ها تعیین می‌‌گردد.

در صورتی که تروریسم قصد گسترش وسیع بیماری را داشته باشد از عواملی نظیر آبله انسانی استفاده می‌‌کند که به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌‌شود و باعث آلودگی وسیع می‌‌شود و در صورتی که قصد آن مورد هدف قرار دادن شخص خاصی باشد از عواملی نظیر انتراکس (عامل سیاه زخم ) استفاده می‌‌کند.

دسته‌بندی عوامل بیوتروریسم

مرکز آمریکایی کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) شدت حملات بیوتروریستی را به سه دسته تقسیم کرده است.

دسته A

براساس معیارهای این دسته، این نوع حملات بیوتروریستی خطری برای امنیت ملی هستند و می‌توانند به‌راحتی منتقل و منتشر و نیز موجب مرگ‌ومیر بالایی شوند، حتی ممکن است وحشت عمومی را برانگیز هستند و به اقدامات خاص برای آمادگی جهت حفظ بهداشت عمومی نیاز دارد، بیماری‌هایی مانند: «سیاه‌زخم»، «آبله» و «طاعون» جزء این دسته قرار می‌گیرند.

دسته B

عوامل این گروه هرچند نسبتاً آسان منتقل می‌شوند، میزان مرگ‌ومیر پایینی دارند. همچنین تهدیدهای ایمنی غذایی و تهدیدکننده‌های عرضه آب در دسته B گنجانده می‌شوند.

دسته C

دسته C شامل باکتری‌های بیماری‌زای در حال ظهوری هستند که برای انتشار جمعی مهندسی شده‌اند و به‌دلیل در دسترس بودن آنها، آسانی تولید و انتشار، نرخ بالای مرگ‌ومیر یا توانایی ایجاد اثرات شدید بر سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرند که بیماری‌هایی چون «سارس»، «آنفلوانزا» و «ایدز» در این دسته قرار می‌گیرند.

سعیدامینی در تاریخ 27 آذر امسال راهکارهای مقابله با تهدیدات بیوتررویسم را در سایت آنا منتشر کرد که بر اساس آن مدیران نظامی و انتظامی کشور باید در قبال تهدیدات بیوتروریستی اصول پنج‌گانه‌ای را مدنظر قرار دهند که با آن موارد اشاره می‌شود.

آگاهی و آموزش:

دانش و آگاهی از روند پدیده بیوتروریسم، شناخت تهدیدات، منافذ خطر گام نخست چنین مبارزه‌ای است، آگاهی و آموزش باید طوری طراحی بشود که از عام‌ترین فرد جامعه تا مقام اول کشور بسته به موقعیت و جایگاه خود از آن مطلع شده و شیوه‌های مقابله با آن را بشناسند.

آمادگی:

رسیدن به سطح مطلوبی از توانایی دفاعی با تمرینات و رزمایش‌ها، دست‌یابی به علوم جدید، دست‌یابی به فن‌آوری نوین تشخیص، دفاع و درمان، تهیه لوازم و ملزومات چنین جنگ مخفی و ساکت، دومین گام مبارزه و دفاع است.

مهارت:

اعتمادبه‌نفس، غلبه بر ترس و مهارت در هدایت بحران به سمت عادی‌سازی شرایط سومین و مهم‌ترین گام چنین مبارزه‌ای است.

شک:

متولیان دفاعی کشوری که همواره در پنهان و آشکار مورد تهدیدات اجانب است، باید به هر پدیده‌ای حتی پدیده‌ای که در نگاه اول طبیعی جلوه می‌کند با نگاه شک بنگرند. چنین نگاه شک‌آلودی باعث می‌شود بسیاری از منافذ ورود دشمن باز شناخته شود و اصول ایمنی هرچه بیش‌تر رعایت شود؛ بنابراین دیگر نباید از کنار هر تهدید کوچک و بزرگی به سهولت گذشت.

کتمان و رازداری:

وقتی نخستین هدف دشمن از حمله تروریستی ایجاد ترس در مردم عادی است، مهم‌ترین عمل کادر دفاعی آن خواهد بود که از انتشار خبر حمله و شایعه‌سازی در پیرامون آن خودداری شود به‌خصوص کادر درمانی که با مصدومان چنین حمله‌ای روبه‌رو هستند.

از انتشار خبر حمله، بیان تعداد مصدومان، نوع بیماری، بزرگ‌نمایی واقعه نزد مردم عادی و بیان تشخیص‌ها و علائم بالینی و درمان‌ها در جراید باید پرهیز شود.