از تهران تا سرزمین «کیم‌ها»
پس از پیروزى انقلاب، جمهورى دموکراتیک خلق کره از نخستین کشورهایى بود که انقلاب را به رسمیت شناخت و هیئتی از کره شمالی به قم رفت و با امام خمینی دیدار کرد. د
شرق: رهبر کره شمالی مدتی است در بستر بیماری است و همین که مشخص نیست «کیم جونگ اون» زنده است یا نه، نشان می‌دهد که اوضاع در این کشور به چه صورت اداره می‌شود؛ کشوری که دور خود مرزهایش را روی همه جهان بسته و قرنطینه‌ترین کشور جهان محسوب می‌شود. اما رابطه سیاسی ایران و این کشور چگونه بوده است؟ فروردین سال 52 وقتی «کیم جونگ رایون» که وزیر دارایى جمهورى دموکراتیک خلق کره بود، به ایران آمد، باب گفت‌وگو‌ها آغاز شد و کمتر از یک ماه بعد اعلامیه برقرارى روابط سیاسى میان دو کشور در سطح سفارت منتشر شد. پس از آن و تا پیروزی انقلاب اسلامی بیش از 16 هیئت بلندپایه ایرانى به کره شمالى سفر کردند.
پس از پیروزى انقلاب، جمهورى دموکراتیک خلق کره از نخستین کشورهایى بود که انقلاب را به رسمیت شناخت و هیئتی از کره شمالی به قم رفت و با امام خمینی دیدار کرد. در دوران جنگ آنها تلاش کردند بی‌طرف بمانند اما در تهیه آلات و ادوات جنگی به ایران کمک می‌کردند. دولت ایران نیز با فروش نفت به آنها روابط خوبی را با این کشور برقرار کرد. در اینجا نگاهی به روابط و سفرهای مقامات دولتی ایران پس از انقلاب اسلامی با کره شمالی انداختیم که در ادامه می‌آید:
سفر مقام معظم رهبری به کره شمالی
مهم‌ترین سفر یک مقام جمهوری اسلامی به کره شمالی در زمان ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنهای صورت گرفته است. ایشان در اردیبهشت سال 68 به کشور کره شمالی سفر کردند. ایشان در کنگره این کشور نیز سخنرانی کردند و گفتند: «از طرف ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران از برخورد دوستانه و گرم جناب آقای «کیم ایل‌سونگ» رهبر عالی‌قدر جمهوری خلق کره و میهمان‌نوازی عالی شما تشکر می‌کنم و امیدوارم که با مبارزات بی‌امان ملت‌های ما و شما در مقابل سلطه باطل و تلاش پیگیر ملت‌ها و دولت‌ها در راه سازندگی آینده روشن و افتخارآمیزی در انتظار خواهد بود. سعادت، توفیق و سربلندی همه ملت‌های آزاده جهان را از خداوند متعال مسئلت دارم. پیوند عمیق دوستی ملت ایران و کره را آرزو می‌کنم».
این همان سفری است که حاج احمدآقا به آن اشاره کرده و خاطره‌‌ای از امام خمینی(ره) درباره آن گفته بود: «وقتی که آیت‌الله خامنهای در سفر کره شمالی بودند، امام گزارش‌های آن سفر را از تلویزیون می‌دیدند. استقبال مردم و سخنرانی‌ها و مذاکرات آن سفر، خیلی جالب بود و امام با مشاهده این اخبار گفته بودند الحق ایشان شایستگی رهبری را دارند».
چند سال پیش حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت خارجه در یک برنامه تلویزیونی به این سفر اشاره کرد و خاطره‌‌ای از آن تعریف کرد. او گفت: «زمانی که هواپیمای رهبری به بالای کره شمالی رسید اطلاع داده شد که «کیم ایل سونگ» نمی‌تواند به فرودگاه بیاید و فردی دیگر برای استقبال خواهد آمد. رهبری همانجا گفتند که هواپیما برگردد و به برج مراقبت اعلام شد که هواپیما به ایران برمی‌گردد. همین باعث شد تا رهبر کرده شمالی برای استقبال به فرودگاه بیاید».
در خرداد سال پیش نیز سی‌امین سالگرد سفر مقام معظم رهبری به کره شمالی با حضور دیپلمات‌های دو طرف در پایتخت این کشور برگزار شد.
هاشمی رفسنجانی، جنگ و کره شمالی
شاید در دورانی که مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی سکان دولت را برعهده داشت، او به سمت کشورهای عربی روی خوش نشان می‌داد اما رابطه خود را با کشورهایی آسیای شرقی نیز حفظ کرده بود. او در خاطره خود در شهریور سال 71 می‌نویسد: «نخست‌وزیر کره شمالی آمد. مذاکرات تشریفاتی و دوستانه بود. از مواضع صریح من در سخنرانی‌ام در مسائل عمده جهانی و به خصوص علیه آمریکا تجلیل کرد». با این حال مرحوم هاشمی در دورانی که ریاست مجلس را برعهده داشت بارها با مقامات کره شمالی دیدار داشت و به این کشور نیز سفر کرد. در آن زمان ایران درگیر جنگ با عراق بود و کره شمالی می‌توانست در تهیه ادوات نظامی به ایران کمک کند. هاشمی به همراه خانواده خود در شهریور سال 60 به کره شمالی رفت. او درباره دلیل سفرش گفته بود: «جمهوری دموکراتیک خلق کره، اولین کشوری بود که بعد از انقلاب، موضع خوبی نسبت به ما داشت؛ خصوصا در رابطه با جنگ ایران و عراق که بهترین مواضع را داشت. ما از آنها راضی هستیم. چندی بود که مقامات کره‌‌ای از ما برای سفر به کشورشان دعوت کرده بودند. ما روابطمان را با آمریکا قطع کرده‌ایم و طبیعی است که باید کشورهای دیگر احتیاجات ما را برطرف کنند. همچنین ما می‌خواستیم کشور کمونیستی کره و وضع مردم آنجا را ببینیم و نقاط ضعف و قوت سیستم آنها را از نزدیک مشاهده کنیم». او در خاطراتش درباره میزبانی کره شمالی‌ها نوشته بود: «اولین جلسه رسمی، در خانه مردم -که کاخ بزرگی است- تشکیل شد. ارتشبد «آجین‌او» فرمانده نیروهای مسلح، خوشامد گفت و از انقلاب اسلامی تعریف کرد و من جواب دادم. برای شام به سالن بزرگ دیگری رفتیم. مشروبات الکلی هم روی میزها بود، اعتراض کردیم، برداشتند. جام را که محتوی آب بود، بلند نکردیم. تشریفات زیادی بود. سخنرانی رئیس مجلس و سخنرانی من که هر دو پخش شد. خیلی چیزها راجع به کشورشان پرسیدیم و جواب دادند و بعضی را جواب ندادند».
او بعد از بازگشت در نطق پیش از دستور مجلس درباره این سفر گفته بود: «چیزی که برای ما در کشور کره شمالی جالب بود این است که (علی‌رغم برداشتی که آنجا به عنوان یک کشور حاد مارکسیستی داشتم) در کره یک نوع ارتداد از مارکسیسم به چشم می‌خورد... جالب این است که در تمام مناطقی که ما حاضر شدیم هیچ منظره‌ای از مارکس و لنین دیده نمی‌شد، بلکه عکس امام و رهبر ما در بسیاری از جاها، جای آن عکس‌ها را می‌گرفت، البته به مناسبت حضور ما، نه برای اصالت خودشان. از تصریحات آنها بود که می‌گفتند انقلاب اسلامی ایران ثابت کرد که شعار «دین افیون ملت‌ها» چقدر مضر بوده است... در آنجا اعتمادی به ما شد و به جاهایی بردند ما را که به قول خودشان تا به امروز پای یک نفر خارجی، حتی از کشورهای دوستشان نرسیده بود».
احمد توکلی، نماینده سابق مجلس، نیز درباره این سفر خاطره‌‌ای نقل کرده است. او که از منتقدان آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بود در گفت‌وگو با «قدس‌آنلاین» گفته بود: «به همراه جمعی از نمایندگان مجلس اول در سال ۱۳۶۰ سفری به کره شمالی داشتیم که آقای هاشمی به همراه همسر و یکی، دو نفر از فرزندانش هم بودند، آقای خیردوست، شهید نامجو، ابوالحسن یارمحمد و در کل سه یا چهار نفر از نمایندگان مجلس اول که عضو هیئت‌رئیسه هم بودیم در این سفر حضور داشتیم».
او به استقبال رسمی رهبر وقت کره شمالی، کیم ایل سونگ، از هیئت پارلمانی ایرانی اشاره کرد و گفت: «آنها دو برنامه سرگرمی برای ما ترتیب داده بودند که یکی از این برنامه‌ها این بود که ما را به تماشای اپرا بردند، آن هم در یک محیط بسته کاملا مارکسیستی، ما از رقص دسته‌جمعی دختران و پسرانی حاضر در اپرا ناراحت شدیم و از سالن خارج شدیم ولی آقای هاشمی تنها نشستند؛ وقتی بعد از اپرا به وی گفتیم که چرا چنین کاری کردید ایشان گفت من رئیس هیئت بودم و اگر بیرون می‌آمدم این هنرمندان دل‌شکسته می‌شدند و نمی‌فهمیدند چرا ما این کار را می‌کنیم و در عین حالی که به آنها توجهی نمی‌کردم به‌خاطر اینکه خیال نکنند ما آنها را آدم حساب نکردیم، بیرون نیامدم».توکلی گفت: «بعد از آن وقتی آقای هاشمی سر میز مذاکره با کیم ایل سونگ نشست با کمال شجاعت و بدون رودربایستی اول این مسئله را مطرح کرد و به رهبر وقت کره شمالی گفت: «شما ما را به اوپرا بردید که دوستانم به اعتراض بلند شدند و من به احترام نشستم؛ شما که فحشا را قبول ندارید چرا اجازه می‌دهید دختران، به این شکل روی صحنه بیایند؟». کیم ایل سونگ قرمز شد و در پاسخ گفت حق با شماست و گفت که به این مسئله فکر می‌کند».
البته رابطه مرحوم هاشمی و خانواده او با مقامات کره شمالی چنان شده بود که در اسفند سال 60 سفیر کره شمالی یک قطعه روتختی ابریشمی از طرف همسر رئیس مجلس کره در جواب هدیه عفت مرعشی(همسر آیت‌الله رفسنجانی) که مقداری پسته به کره شمالی برده بود، به آنها اهدا کرد.
دولت‌های خاتمی و احمدی‌نژاد
بعد از روی‌کارآمدن دولت محمد خاتمی در سال 76، وزارت خارجه او سیاست تنش‌زدایی را پیش گرفت و تلاش کرد رابطه ایران را با کشورهای دیگر را بهبود ببخشد. اما حمله به برج‌های دوقلو در نیویورک باعث شد تا رئیس‌جمهور وقت آمریکا نام ایران را در کنار کره شمالی قرار دهد. در ژانویه ۲۰۰۲ جرج دبلیو بوش در سخنرانی سالانه خود در کنگره، «ایران، عراق و کره شمالی» را محور شرارت در جهان نامید و مدعی شد: «ما باید از تهدید ایالات متحده و دنیا از سوی رژیم‌هایی که مجهز به سلاح‌های بیولوژیک و هسته‌ای هستند جلوگیری کنیم... ایران، عراق و کره شمالی یک محور شرارت هستند که می‌توانند سلاح‌ها را در اختیار تروریست‌ها قرار دهند... ایران می‌تواند تروریست به دیگر نقاط صادر کند». در نهایت نیز آمریکا به عراق حمله نظامی کرد.یکی از مهم‌ترین اتفاقات در کره شمالی درگذشت «کیم جونگ ایل» رهبرشان بود که با روی کار بودن دولت احمدی‌نژاد مصاف شد. در دی‌ماه 90 احمدی‌نژاد در پیام‌های جداگانه به رهبر عالی جمهوری دموکراتیک خلق کره و رئیس پرزیدیوم این کشور با اظهار تأسف و تأثر از درگذشت رهبر بزرگ جمهوری دموکراتیک خلق کره، برای دولت و ملت این کشور بهروزی و موفقیت آرزو کرده بود. در زمان دولت احمدی‌نژاد نیز یک بار در سال 91 «کیم یونگ نام»، رئیس مجمع عالی خلق کره شمالی به تهران آمد و در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد شرکت کرد.
دولت روحانی و دیدار ترامپ و کیم
حسن روحانی هرچند در دوران ریاست‌جمهوری خود به کره شمالی سفر نکرده است اما اوایل انقلاب به‌عنوان عضو «شورای سرپرستی سازمان صداوسیما» به کره شمالی سفر کرده بود که با «کیم ایل سونگ» نیز دیدار داشت.
در سال 92 وقتی دولت حسن روحانی روی کار آمد، او حل ماجرای تحریم‌های جهانی را مورد توجه قرار داد. ایران با پنج کشور قدرتمند جهان به مذاکره نشست که قطعا کره شمالی در بین آنها جایی نداشت. بااین‌حال روحانی در مراسم تحلیفِ دور دوم ریاست‌جمهوری خود در سال 96 «کیم یونگ نام» ارشدترین مقام کره شمالی را به ایران دعوت کرد. اما کیم یونگ نام کیست؟ بر طبق نظام سیاسی کره‌شمالی، کیم یونگ نام رئیس‌جمهوری افتخاری کره‌شمالی به‌شمار می‌آید. او سال ۱۹۹۸ به‌عنوان رئیس هیئت‌رئیسه مجلس اعلای خلق کره شمالی انتخاب شد و از سال ۱۹۸۳ تا سال ۱۹۹۸ وزیر خارجه کره شمالی بود. او سال ۲۰۱۰ نیز به عضویت هیئت‌رئیسه دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کارگران کره شمالی درآمد. تقریبا همه وظایف و اختیارات «کیم یونگ نام» تشریفاتی است. یکی از وظایف کیم یونگ نام دریافت استوارنامه سفیران جدید و تعیین سفیران کره شمالی، امضای توافق‌نامه‌ها و استقبال از سران کشورهاست. باوجوداین رئیس هیئت‌رئیسه مجلس اعلای خلق کره‌شمالی، به دلیل روابط نزدیک با رهبر کره‌شمالی، گاه مرد شماره دو این کشور محسوب می‌شود. او در سال ۱۳۹۱ نیز برای شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد به تهران سفر کرده بود که دیدارهای او در حاشیه این اجلاس اولین دیدارهای رسمی دو کشور بعد از به‌رهبری‌رسیدن «کیم جونگ اون» بود. رئیس‌جمهوری در سال 95 در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با «کیم یونگ نام»، رئیس مجمع عالی خلق جمهوری کره شمالی دیدار و گفت‌وگو کرده بود.
البته نکته مهمی در تاریخ کره شمالی در زمان ریاست‌جمهوری حسن روحانی اتفاق افتاده است و آن سفر دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا به خاک کره شمالی است. هرچند دولت روحانی با تردید به این دیدارها نگاه کرده بود. محمدباقر نوبخت که آن زمان سخنگویی دولت را برعهده داشت، درباره دیدار دونالد ترامپ با کیم جونگ اون گفته بود: «نمی‌دانم رهبر کره شمالی با چه کسی دارد مذاکره می‌کند. این شخص نماینده فهیم آمریکا نیست». بهرام قاسمی، سخنگوی وقت وزارت خارجه نیز آمریکا را دارای پیشینه کارشکنی، تخطی و خروج از تعهدات دوجانبه و چندجانبه بین‌المللی دانست و به دولت کره شمالی توصیه کرده بود با هوشیاری کامل در مذاکرات با آمریکا شرکت کند.بعد از دیدارهای مقامات آمریکا و کره شمالی در مرداد سال 97، «ری یونگ هو»، وزیر خارجه کره شمالی به تهران آمد و با حسن روحانی دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس‌جمهوری در این دیدار به وجه مشترک دو کشور اشاره کرده و گفته بود ایران و کره شمالی در بسیاری از مقاطع حساس بین‌المللی و مجامع جهانی دیدگاه‌های مشترکی داشته و همواره از یکدیگر حمایت کرده‌اند و «ری یونگ هو» نیز اعلام کرده بود که سیاست راهبردی کره شمالی توسعه روابط با ایران و مقابله با یکجانبه‌گرایی است. سال گذشته نیز هیئت عالی مجمع خلق کره شمالی که به ایران سفر کرد و با رئیس مجلس و معاون وزیر خارجه دیدار کرد. اردیبهشت سال پیش نیز محمد‌جواد ظریف وزیر خارجه ایران از احتمال سفرش به کره شمالی خبر داده بود که هیچ‌گاه انجام نشد.اتفاق دیگری که می‌توانست دولت روحانی را به کره شمالی مرتبط کند، حادثه غرق‌شدن کشتی سانچی در دی‌ماه 96 بود که در آب‌های چین اتفاق افتاد. برخی مدعی بودند که محموله نفت این کشتی به سمت کره شمالی می‌رفته که علی ربیعی، سخنگوی دولت دراین‌باره گفت: «شایعه‌پراکنی‌های مختلف از جمله برخورد موشک و حمل بار به سمت کره شمالی کذب محض است».تقریبا آخرین روابط سیاسی بین دو کشور به دو پیام تبریک برمی‌گردد. شهریور سال گذشته، حسن روحانی هفتاد‌و‌یکمین سالروز تشکیل جمهوری دموکراتیک خلق کره را به «کیم جونگ اون» تبریک گفت و در آن پیام نوشت: «اطمینان دارم که در سایه اراده مقامات عالی دو کشور و با استفاده از ظرفیت‌های موجود، روابط دوجانبه بیش از پیش توسعه و تعمیق خواهد یافت». رهبر کره شمالی نیز در بهمن سال پیش با ارسال پیامی به رئیس‌جمهور ایران، سالگرد پیروزی انقلاب را تبریک گفت.
کره شمالی و حزب مؤتلفه
هرچند دولت‌های ایران معمولا رابطه خوبی با کره شمالی داشته‌اند اما حزب مؤتلفه اسلامی روابط صمیمانه‌تری با این کشور برقرار کرده است. این حزب در سال 96 به مناسبت تولد رهبر کره شمالی هدیه‌ای برای او ارسال کرده بود که مهدی جولایی، معاون دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی که در رأس هیئتی برای شرکت در جشن تولد رهبر کره شمالی به این کشور سفر کرده بود، در پیونگ‌یانگ پایتخت این کشور هدیه را تحویل داد. یک سال بعد نیز چند نفر از سفارت کره شمالی در دوازدهمین مجمع عمومی حزب مؤتلفه اسلامی شرکت کردند.
دیدگاه تان را بنویسید