«شریک‌بازی» امریکا در پاییز برجام
جوان آنلاین: از هرکدام از اعضای دولت ترامپ که بپرسیم چرا امریکا علیه ایران تحریم اعمال می‌کند، خواهد گفت دولت امریکا ماه می۲۰۱۸ از برجام خارج شده و دیگر تعهدی به اجرای آن ندارد، ولی حالا که فقط چند ماه به تمام شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق توافق مانده و قطعنامه ۲۲۳۱، وزیر خارجه امریکا داد «انا شریک» سر داده و در حال سروسامان دادن به یک رشته استدلال حقوقی است که به رغم خروج از برجام، امریکا را همچنان شریک (Participant) آن می‌داند.
داستان چیست؟
بند ۵ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که به قطعنامه تأیید برجام معروف شده، به صراحت می‌گوید که همه دولت‌ها می‌توانند در زمینه عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تسلیحات با ایران همکاری کنند. این بند فهرستی از تسلیحات را مشخص کرده که از فروش تانک جنگی و خودرو‌های رزمی زرهی شروع شده و به سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیما‌های رزمی، بالگرد‌های تهاجمی، ناو‌های جنگی، موشک‌ها یا سامانه‌های موشکی می‌رسد. این بند نیز مانند بسیاری از بند‌های توافق هسته‌ای ایران، نه از زمان اجرای آن، بلکه با فاصله پنج سال بعد از روز قبول توافق برجام در پاییز ۱۳۹۴ عملیاتی می‌شود. حالا با نزدیک شدن به زمان اجرایی شدن این بند که کشور‌های دیگر از جمله روسیه و چین را قادر می‌کند به صورت عادی به ایران تسلیحات بفروشند، امریکایی‌ها در حال ابراز نگرانی و در فکر راهکاری هستند که این حق برجامی ایران را نیز هوا کنند. البته طبق همین بند از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، هر یک از تسلیحاتی که به ایران فروخته یا منتقل خواهد شد، بایستی از قبل مورد به مورد به تصویب شورای امنیت برسد. مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا از مدت‌ها قبل درباره اجرایی شدن این بند ابراز نگرانی کرده، ولی اخیراً، با نزدیک شدن به پاییز ۱۳۹۹، نگرانی‌های او تشدید شده است. آخرین مورد آن، روز یک شنبه این هفته بود که پمپئو با استناد به پرتاب ماهواره ایران، خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شد که در پاییز لغو خواهد شد: «تمام کشور‌هایی که دوستدار صلح هستند، باید توسعه فناوری‌های موشک‌های بالستیک ایران را رد کرده و در متوقف ساختن برنامه موشکی خطرناک ایران به یکدیگر ملحق شوند. برای شروع، کشور‌ها باید از تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که در ماه اکتبر منقضی خواهد شد، حمایت کنند.»
استدلال گزینشی پمپئو
روسیه و چین بار‌ها با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کرده‌اند. تازه‌ترین موضع روسیه هفته قبل، بعد از موضع مایک پمپئو درباره لزوم تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ابراز شد.
حالا با بالا گرفتن بحث‌ها در این باره نیویورک‌تایمز از تهیه یک طرح حقوقی در وزارت خارجه امریکا خبر داده که طبق آن، امریکا با وجود اعلام خروج از برجام، تأکید می‌کند که همچنان یک شریک (participant) این توافق محسوب می‌شود و به همین جهت به رغم خروج از برجام، به عنوان یک شریک برجام ذی صلاح است که از بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران حمایت کند. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، هرچند مایک پمپئو این طرح حقوقی را تأیید کرده، ولی حتی بسیاری از متحدان اروپایی واشنگتن هم با آن مخالفند. طبق این طرح، امریکا به لحاظ حقوقی استدلال می‌کند که به رغم تقبیح برجام از طرف ترامپ، امریکا همچنان یک «دولت شریک»
(Participant State) توافق هسته‌ای باقی مانده است. به نوشته نیویورک‌تایمز هدف این استدلال حقوقی درباره شریک برجام باقی ماندن، صرفاً برای استناد به لزوم بازگرداندن مجدد تحریم‌هایی تسلیحاتی علیه ایران است؛ تحریم‌هایی که قبل از برجام نیز وجود داشته‌اند. دیپلمات‌های اروپایی که از این تلاش دولت امریکا مطلع هستند گفته‌اند که ترامپ و پمپئو برای اینکه دستور کار خودشان را پیش ببرند، در حال برخورد گزینشی با در برجام بودن و نبودن در آن هستند.
به نوشته نیویورک تایمز، هر تلاشی برای تجدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران مطمئناً با مخالفت علنی یا غیرعلنی روسیه و چین در سازمان ملل مواجه خواهد شد. روس‌ها پیش از این به همتایان اروپایی خود تأکید کرده‌اند که مشتاقانه منتظر آغاز فروش تسلیحات متعارف به ایران هستند. وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد امریکا، می‌گوید: روسیه و چین هرگز یک تحریم تسلیحاتی علیه ایران را نمی‌خواهند و فقط ممکن است با یک تمدید کوتاه‌مدت موافقت کنند. شرمن در ادامه پیش‌بینی می‌کند که هرگونه استفاده دولت ترامپ از مکانیسم ماشه با مقاومت جدی مواجه خواهد شد و قطعاً باید اینطور باشد، اما به معنی این نیست که این اقدام پیش نخواهد رفت. امریکا انتظار دارد هر قطعنامه‌ای در این زمینه از سوی روسیه وتو شود. در پاسخ، امریکا ممکن است بگوید که این کشور همچنان بخشی از توافق هسته‌ای است؛ هرچند که ترامپ از آن خارج شده باشد. امریکا با ادعای اینکه همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان برجام است ممکن است اعلام کند که ایران با تولید اورانیوم بالاتر از سطح پیش‌بینی شده در توافق، برجام را نقض کرده است و با این استدلال از مکانیسم بازگرداندن تحریم‌ها استفاده کند.
مجادله حقوقی
درباره اینکه آیا امریکا به لحاظ حقوقی قادر به طرح چنین استدلال اصطلاحاً شترمرغی هست نه، از همین حالا بحث درگرفته است. به نوشته نیویورک تایمز، یک دیپلمات اروپایی که نخواسته نامش فاش شود این استراتژی دولت امریکا را رد و تأکید کرد که عبارات موجود در متن برجام بسیار فراتر از چارچوب‌های استدلال آنهاست. همچنین «ژرارآرو» نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل در چند پیام توئیتری به گزارش منتشر شده درباره تلاش امریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و استنادش به اینکه واشنگتن همچنان عضو برجام است، واکنش نشان داده است. «ژرار آرو» این استدلال را نادرست خوانده و نوشته است: «از منظر حقوقی (قانونی)، یک توافق کلیتی است که شامل توازن بین حقوق و تعهدات است. ایالات متحده با پشت کردن به تعهداتش (در برجام)، از حقوقش دست کشیده است. این دو موضوع (حقوق و تعهدات) غیرقابل تفکیک هستند. علاوه بر این، خود ایالات متحده هم بار‌ها اعلام کرده که دیگر عضو برجام نیست.»در مقابل، «ریچارد گلدبرگ» از اعضای سابق شورای امنیت ملی امریکا درباره آن چند پیام توئیتری منتشر کرد؛ پیام‌هایی که واکنش نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل و سفیر اسبق پاریس در امریکا و رژیم صهیونیستی را به دنبال داشت. گلدبرگ با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مدعی شد: «(این) قطعنامه الزام‌آور در موضوع اعمال مجدد (مکانیسم ماشه) ایالات متحده را به صورت دائمی «شریک برجام» معرفی می‌کند».
به ادعای او در هیچ جای قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح نشده که توقف مشارکت یک کشور عضو «توافق سیاسی موسوم به برجام»، سبب تغییر تعریف این قطعنامه از شریک برجام می‌شود. بر اساس گزارش فارس، نماینده سابق فرانسه در سازمان ملل در رد این استدلال نوشت: «شورای امنیت سازمان ملل ذاتاً به برجام مرتبط شده است. سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) هرگز از چنین اقدامی که از روی سوءنیت است، برجام را نقض می‌کند و طرف مقابل را که به نقض (برجام) واکنش نشان داده، مجازات می‌کند حمایت نخواهد کرد. گلدبرگ در واکنش به این توئیت آرو نوشت: «شما دارید احساسی صحبت می‌کنید و نه حقوقی. قطعنامه ۲۲۳۱ ذاتاً به قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل مرتبط است و همین‌طور مکانیسم بازگشت (ماشه). شکایت خودتان را برای وندی شرمن و جان کری بفرستید که طوری آن را مدون کردند که از حق دائمی ایالات متحده برای بازگرداندن (تحریم‌ها) دفاع شود. بوریس جانسون هم خوشحال خواهد شد که شما دارید از طرف او صحبت می‌کنید».
ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی امریکا نیز دیروز در نقد توسل دولت ترامپ به برجام علیه ایران نوشت: «همان‌طور که وزیر خارجه اسبق امریکا، جان بیکر می‌گفت از این نمد کلاهی ساخته نمی‌شود. دولت ترامپ با خروج یکجانبه از برجام عجولانه عمل کرد. اکنون با پیشبرد این طرح [طرح پمپئو]خودمان را بیشتر از ایران منزوی می‌کنیم، آن هم در زمانی که تمرکزمان باید روی فعالیت‌های هسته‌ای ایران باشد.»
دیدگاه تان را بنویسید