ظریف نامزد اصلاح‌طلبان یا کارگزاران؟

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: محمدجواد ظریف این روزها به عنوان یکی از اصلی‌ترین نامزدهای اصلاح‌طلبان مطرح می‌شود و نیروها و احزاب شاخص اصلاح‌طلب مدام از او سخن می‌گویند و گویا تمام همت‌شان معطوف به دعوت رسمی از او است و باتوجه به اوضاع و احوال سیاسی موجود هیچ بعید نباشد نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان یا همان «جبهه اصلاحات ایران» ظریف را به عنوان گزینه نهایی خود معرفی کند.

اصرار کارگزاران، انکار ظریف

شاهد مثال آنکه اخیرا سید حسین مرعشی سخنگوی حزب کارگزاران و از اعضای حقیقی نهاد اجماع‌ساز که حزبش نیز یکی از اعضای حقوقی این تشکیلات انتخاباتی است در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» گفته که «به نظر من انتخاب اول جبهه اصلاح‌طلبان آقای ظریف خواهد بود». او درباره تفاوت روحانی با ظریف هم گفته است: «[ظریف] روحانی نیست اما با روحانی متفاوت است، روحانی آخوند بود». او همچنین گفته که «نظر جبهه اصلاحات درباره ظریف قاطع است».

اما همه این‌ها در حالی است که ظریف تاکنون گفته است که تمایلی به حضور در انتخابات ندارد: «به‌‌طور قطع نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نخواهم شد». او در توضیح علت این تصمیم هم گفته است: «سیاست‌مدار نیستم. من یک کارگزار دیپلماسی هستم، به غیر از این هیچ کاری در زندگی‌ام نکرده‌ام؛ یا درس دادم یا کار دیپلماتیک کردم».

احتمال ائتلاف لاریجانی-ظریف و حمایت کارگزاران

البته ظریف به تازگی در گفت‌وگویی دیگر اعلام کرد که گرچه قصد نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری را ندارد اما تمایل دارد در کار خود یعنی وزارت امور خارجه باقی بماند. این گزاره این احتمال را به وجود آورد که او تنها در صورتی می‌تواند در وزارت خارجه به کار خود ادامه دهد که نیرویی همسو با او خاصه در حوزه سیاست خارجی رئیس‌جمهور شود و در این بین نام علی لاریجانی بیش از همه به چشم می‌خورد. لاریجانی نه‌تنها در دوره ریاستش بر مجلس با ظریف مشکلی نداشت، بلکه گفته می‌شد او عامل پیشبرد اهداف دولت در حوزه سیاست خارجه در مجلس بود. از طرفی لاریجانی که این‌روزها به هیچ‌وجه مورد اقبال اصولگرایان نیست و به نوعی نزدیک به اصلاح‌طلبان شناخته می‌شود از سوی برخی طیف‌های اصلاح‌طلبی مانند حزب کارگزاران سازندگی به شدت حمایت می‌شود و حتی این احتمال داده می‌شود که اصلاح‌طلبان در دقیقه90 بر او اجماع کنند و اگر لاریجانی بتواند به پاستور راه یابد، به احتمال زیاد گزینه پیشنهادی‌اش برای وزارت خارجه محمدجواد ظریف باشد؛ به همین دلیل انتخابات پیش رو برای ظریف هم به شدت مهم است و او شاید حامی لاریجانی شود؛ چنانکه گفته می‌شود شاید ظریف صرفا برای حمایت از لاریجانی نامزد انتخابات شود تا بتواند زمینه را برای او مهیا کند.

جالب آنکه کارگزاران به تازگی اعلام کرده است که همچنان از سیاست ائتلاف حمایت می‌کند و پر واضح است که تنها نیرویی که می‌تواند ادامه مسیر ائتلاف را برای اصلاح‌طلبان و خاصه کاگزاران رقم بزند علی لاریجانی است؛ فردی که به احتمال زیاد اگر رئیس‌جمهور شود، معاون اولش یا وزیر امورخارجه دولتش، محمدجواد ظریف خواهد بود. مرعشی در همین گفت‌وگوی اخیرش گفته است: «نگاه من اصلا نگاه اصولگرایی یا اصلاح طلبی نیست. اگر همین امروز هم آقای ناطق نوری می‌آمد و کاندیدا می شد من از او بدون برو برگرد حمایت می‌کردم. در مورد آقای لاریجانی بدون قید و شرط نمی‌گویم ولی از آقای ناطق نوری بدون قید و شرط حاضر هستیم که حمایت کنیم تا رئیس جمهور ایران شود. مشکل این است که آن مجموعه‌ای که در نظام مدیریت می‌کنند دیگر ناطق نوری را قبول ندارند و این مشکل ما نیست».

حال به نظر می‌رسد که حزب کارگزاران بنای حمایت از یک نامزد سراسر اصلاح‌طلب را ندارد و می‌خواهد یک گزینه غیراصلاح‌طلب را به اصلاح‌طلبان تحمیل کند و شاید دلیل حضور پررنگش در نهاد اجماع‌ساز(جبهه اصلاحات ایران) و شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان هم همین باشد که بتواند تأثیر خود را بگذارد.

چالش‌های ظریف

البته ظریف در پیش روی خود چالش‌ کم ندارد. به یاد داریم وقتی برجام منعقد شد بسیاری ظریف را تا حد یک قهرمان ملی بالا بردند و تقریبا از او یک اسطوره ساختند اما چنین فضایی دیری نپایید که با خروج آمریکا و با دستور دونالد ترامپ همه‌چیز تغییر کرد و عملا برجام در هیچ زمینه‌ای قابلیت اجرا نداشت. ظریف در آن دوران کوشید که کشورهای اروپایی را همراه ایران کند و آنها به نوعی جای آمریکا در اجرای مفاد برجام را پر کنند اما این نیز حمایت از خوش‌بینی بالای ظریف و البته روحانی به کشورهای اروپایی داشت؛ به نحوی که این کشورها نیز هم‌راستا با آمریکا به بهانه‌ مختلف از اجرای تعهدات برجام سرباز زدند تا برجام به طور کامل بلااستفاده شود. ظریف در تمام این دوران تمام بار مسئولیت برجام را بر دوش آمریکا می‌گذاشت و گرچه اصل سخن او یعنی بدعهدی آمریکایی‌ها صحیح بود اما پرسش آن بود که چرا او پیش از انعقاد برجام به هشدارهای بسیاری از تحلیلگران سیاسی مبنی بر غیرقابل اعتماد بودن آمریکا گوش نمی‌داد و همواره با منتقدان برجام از موضعی بالا سخن می‌گفت؟ ظریف چنان دل به غربی‌ها بسته بود که عملا از هر گونه ظرفیت دیپلماتیک مانند ارتباط‌گیری با کشورهای منطقه غافل ماند و حتی در تحقق شعاری که خودش داده بود، مبنی بر فعال‌کردن دیپلماسی اقتصادی ناکام ماند زیرا هیچ اقدامی در راستای تحقق این مهم انجام نشد؛ از سوی دیگر او و روحانی چنان به گسترش روابط با غربی‌ها دل بسته بودند که حتی پیش از انتعقاد برجام روابط تجاری و اقتصادی با کشورهایی شرق مانند روسیه و چین را کاهش دادند که همین موضوع باعث دلخوری سیاسی چین و روسیه شد.

با جمع همه این دلایل به نظر می‌رسد افکار عمومی نسبت به سیاست‌های ظریف چندان خوش‌بین نیست و برخلاف آنچه اصلاح‌طلبان می‌گویند او را یک دیپلمات سراسر موفق نمی‌بیند. با این شرایط اما اصلاح‌طلبان همچنان اصرار دارند که محمدجواد ظریف نامزد نهایی‌شان باشد تا شاید بتوانند در خالی بودن دستشان در ارائه نامزد رأی‌آور با او به توفیقی برسند.