سرنوشت حلقه نخست و مثلث دفتر آقای رییس جمهور

مصطفی آرانی: بازه زمانی 80 روزه بین انتخابات تا تشکیل رسمی دولت دوازدهم، زمان گمانه زنی جدی بر سر ترکیب کابینه بعدی است. موضوعی که این روزها در سپهر رسانه‌ای و سیاسی کشور قابل مشاهده است و با نزدیک شدن به موعد نهایی یعنی 14 مرداد که روز تحلیف رئیس جمهور منتخب است، بحث در این زمینه بالا هم خواهد گرفت و فضا داغ‌تر خواهد شد. 

وضعیت 10 نفر از نزدیکان حسن روحانی در دولت دوازدهم؛ سرنوشت حلقه نخست و مثلث دفتر آقای رییس جمهور

به نظر می‌رسد که گام درست این باشد که ابتدا حلقه اول رئیس جمهور را مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم که آیا ممکن است ترکیب این حلقه دست بخورد چرا که مطمئنا این حلقه، در ارایه مشورت به رئیس جمهور برای چینش کابینه موثر هستند. 

10 مرد حلقه اول رئیس جمهور 

حلقه نخست روحانی، 10 عضو دارد: 

1. اسحاق جهانگیری به عنوان معاول اول 

2. محمد نهاوندیان به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور و سرپرست نهاد ریاست جمهوری

3. محمد علی نجفی به عنوان مشاور امور اقتصادی رئیس جمهور و رئیس اتاق فکر انتخاباتی دولت

4. محمد شریعتمداری به عنوان معاون اجرایی رئیس جمهور و رئیس ستاد انتخاباتی حسن روحانی

5. حسام الدین آشنا به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور فرهنگی و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری

6. مسعود نیلی به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی، رئیس مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی  (معروف به نیاوران) و رئیس دبیرخانه هماهنگی اقتصادی دولت

7. مرتضی بانک به عنوان معاون کل سرپرست نهاد ریاست جمهوری

8. حمید ابوطالبی به عنوان معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور

9. پرویز اسماعیلی به عنوان معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس جمهور

10. حسین فریدون، دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اجرایی

آنان که می‌مانند، آنان که می‌روند

در میان این 10 نفر به نظر می‌رسد که حضور 5 نفر در دولت بعدی قطعی است. اسحاق جهانگیری یقینا بر سر جای خود خواهد بود، نیلی مغز اقتصادی دولت است و اگر به عنوان وزیر ارتقا پیدا نکند، دست کم بر سر جای خود خواهد اند. نجفی، شریعتمداری، آشنا و ابوطالبی هم فعالان اقتصادی انتخاباتی دولت بودند و دست کم سمت‌های کنونی خود را حفظ می‌کنند اما تکلیف چهار نفر در این فهرست مشخص نیست. مثلثی از دفتر رئیس جمهور یعنی نهاوندیان، بانک و اسماعیلی و البته حسین فریدون. فریدون حواشی خاص خود را دارد و در فرصتی دیگر باید به او پرداخت پس وضعیت مثلث دفتر را به طور مختصر بررسی می‌کنیم. 

حلقه معتدل

قبل از آن اما بد نیست بگوییم که حلقه اول رئیس جمهور چه گرایش سیاسی دارند؟ به طور رسمی جهانگیری و نجفی، کارگزارانی هستند و مرتضی بانک از حزب اعتدال و توسعه اما از نظر گرایش می‌توان گفت که نیلی و ابوطالبی هم به این دو حزب سیاسی نزدیک هستند و از آن سو، نهاوندیان، شریعتمداری، آشنا و اسماعیلی، به اصولگرایان میانه یا معتدل ایرانی نزدیک تر هستند تا اصلاح طلبان. بنابراین حلقه اول رئیس جمهوری که خود را معتدل می‌داند به طور کامل از معتدلان دو طرف تشکیل شده است. یا اصلاح طلبان معتدل کارگزاران و اعتدال و توسعه یا اصولگرایان معتدلی مثل نهاوندیان یا شریعتمداری. 

به نظر می‌رسد که همین موضوع باعث شده تا دو طیف رادیکال تر هر دو جناح سیاسی کشور، انتقادات اصلی خود را روانه همین حلقه اول رئیس جمهور و نه وزرای او کنند. مرور رسانه‌های اصولگرا نشان می‌دهد تا چه حد، آشنا و نیلی را نقد کرده اند و مرور رسانه‌های اصلاح طلب میزان ناراحتی و بغض آن‌ها از نهاوندیان و اسماعیلی را نشان می‌دهد.

4 دلیل برای رد تغییر در حلقه نخست رئیس جمهور

حالا برسیم به سوال اصلی. چه خواهد شد؟ حسن روحانی تسلیم نقدهای اصلاح طلبانی مانند محسن رهامی خواهد شد و قید همکاری با نهاوندیان را خواهد زد و به تبع او ساختار مدیران دفتر رئیس جمهور هم تغییر خواهد کرد؟ آیا واقعا آن طور که صادق زیبا کلام گفت؛ منظور رئیس جمهور از کسانی که در حمایت از کوتاهی کردند؛ امثال نهاوندیان بوده است؟ 

به چند دلیل به نظر نمی‌رسد که چنین اتفاقی روی دهد. نکته نخست اینکه روحانی نشان داده اگرچه تحمل خوبی برای شنیدن نظرات منتقدین دارد اما به سختی مواضع خود را تغییر می‌دهد. در طول این مدت تا چه میزان از اسماعیلی و آشنا و حتی حسین فریدون  و حتی در سطح کابینه از نعمت زاده انتقاد شد. آیا رئیس جمهور دست به تغییر آن‌ها زد؟ خیر. 

از سوی دیگر، روحانی فردی نیست که بتواند با افراد دیگری غیر از طیف میانه اصلاح طلبان و اصولگرایان کار کند. به حلقه روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام توجه کنید، نزدیکی اندیشه‌اش به مرحوم هاشمی رفسنجانی را به یاد بیاورید و نحوه چینش کابینه او را در دولت یازدهم ببینید.

نکته دیگر هم این است که تا به حال حرف و سخنی مبنی بر نارضایتی رئیس جمهور از سبک کاری دفتر او به گوش نرسیده است و از سوی دیگر، رئیس دفتر رئیس جمهور تا جایی مورد اعتماد بوده که حتی به قامت نماینده او در مذاکرات هسته‌ای درآمده است. 

و نکته نهایی هم اینکه، روحانی خوب می‌داند که حلقه اول او و به خصوص رئیس دفترش تا چه میزان در تنظیم روابط با قوای دیگر و نهادهای حاکمیتی موثر هستند و از این رو بعید است که این ساختار را به طور کلی متحول کند. 

در نتیجه اینکه احتمال تغییر در چنین ساختاری منتفی نیست اما به نظر نمی‌رسد که با چیزی به جز جابجایی افراد در مسئولیت‌ها روبرو باشیم. حلقه اول حسن روحانی، اگر پست‌های مهم‌تر و بالاتری نگیرند؛ دست کم جایشان را در نزدیکی رئیس جمهور از دست نخواهند داد. این را می‌توان از توییت پرویز اسماعیلی هم فهمید. وقتی نوشت فهرست کابینه که منتشر شود؛ خیلی‌ها غافلگیر خواهند شد.