پرهیز از تجربه دوم خرداد

«از دولت منتخب که سرمایه نظام است می‌خواهیم حرف‌های گزنده نزند و معتقدم به‌نفع مصالح ملی نیست. حرف‌هایی در ایام تبلیغات زده می‌شود اما حرف زدن علیه قوای دیگر و شخصیت‌های نظام به‌نفع منافع ملی و کشور نیست.» این سخنان یک چهره اصولگرا نیست بلکه اظهارات دبیرکل حزب اصلاح‌طلب کارگزاران است که مانند برخی چهره‌های دیگر اصلاح‌طلب به رفتار این روزهای حسن روحانی معترض هستند. یک پدیده جالب که در نیمه دوم دهه نود و در شرایطی که حسن روحانی تا چند وقت دیگر دولت دوم خود را معرفی خواهد کرد. آنچه رخ داده این است: «اصلاح‌طلبان به روحانی هشدار می‌دهند چرا که نمی‌خواهند به دوران گذشته بازگردند.» آنها نمی‌خواهند به روزهای تلخ گذشته خود بازگردند آن هم در شرایطی که اکنون خود را در شرایط تثبیت حضور در قدرت رسمی دیده‌اند. این اتفاق بسیار مهمی ‌است که شاید حتی برای حسن روحانی هم غیر‌منتظره بوده است.

  روحانی جدید

حسن روحانی در شرایط خاصی توانست پیروز انتخابات 92 باشد. او در شرایطی رئیس‌جمهور شد که همه برای گذار از دوران محمود احمدی‌نژاد لحظه‌شماری می‌کردند. او خود را در میانه قرار داد تا خواست اکثریت شود. حرف‌های میانه زد تا از هر دو جناح کسانی باشند که جانب او را بگیرند، اعتبارش را تضمین کنند تا مردم به او رای دهند. او چهار سال متفاوت را پشت سر گذاشت.

انتخابات دوم که فرار رسید او برای باقی ماندن در پاستور روندی عجیب را در پیش گرفت. ابتدا آرام وارد صحنه شد تقریبا اکتی از خود نشان نداد تا رقیب همه حرف‌هایش را بزند. بعد از آن به یکباره آنقدر شد که حتی به تعبیر برخی در قامت اپوزیسیون هم در آمد. اتفاقی که منجر به هم‌نظری خیلی از افراد در دو جناح برای اعتراض به او شد.

آنان که روزی خود اصلی‌ترین تئوریسین‌های رویکردهای رادیکال و تند در قبال حاکمیت بودند، حال تندروی روحانی را به مثابه شکست او عنوان می‌کنند. به‌عنوان مثال سعید حجاریان در یادداشتی در این باره می‌نویسد: «دولت دوازدهم می‌بایست به درس انتخابات ریاست‌جمهوری توجه کند و وارد فضای شعاری نشود و هر روز با یک قوه یا نهاد صاحب قدرت درگیر نشود. در گفت‌و‌شنودهای پس از مناظرات یا سخنرانی‌ها شنیدیم و خواندیم که مردم می‌گفتند: «روحانی از اصلاح‌طلبان هم جلو زده است» این در حالی است که اصلاح‌طلبان چنین خواسته‌ای نداشته و ندارند و حتی خودشان هم بعضا از شعارهایشان عدول کرده‌اند.

هر که بخواهد اوضاع را آشوب‌ناک کند، بازنده است. مردم بنا به تجربیات‌شان نمی‌خواهند از شرایط نرمال خارج شوند؛ چرا که تحمل شوک ندارند و می‌دانند کمترین نوسان زندگی‌شان را به هم می‌ریزد. اول [در انتخابات اخیر] محمدباقر قالیباف بود؛ چراکه نخستین فردی بود که در مناظره‌ها ایجاد آشوب کرد و بازنده دوم حسن روحانی بود که وارد زمین‌بازی جناح راست شد؛ به‌خصوص در چند سخنرانی‌اش در سفرهای انتخاباتی از جمله استان آذربایجان غربی.» عباس عبدی که خودش زمانی تز «عبور از حاکمیت» را تئوریزه می‌کرد، از اینکه «تندروی به نفع روحانی نیست» سخن گفت و الیاس حضرتی نماینده عضو فراکسیون امید مجلس و از حامیان پر‌و‌پا قرص روحانی در انتقاد به سخنان تند روحانی در نامه سرگشاده‌ای، نوشت: «شما در سخنان اخیرتان «تند» رفتید آن هم نه تنها در نقد عملکرد نامزدهای رقیب و جریان سیاسی حامی‌ آنان بلکه در مواردی کلیت عملکرد انقلاب اسلامی را هم مورد نقد قرار داده‌اید. وقتی از «کسانی که در طول ٣٨ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند» سخن می‌گویید، عملکرد کل نظام در معرض اتهام قرار می‌گیرد ولو آنکه هدف شما القای چنین امری نبوده باشد. وقتی می‌فرمایید جریان رقیب شما «می‌خواهد ناامنی را به کشور بازگرداند و آرامش منطقه را برهم بزند»، دشمنان سوءاستفاده می‌کنند و ادعاهای ناروای خود را علیه جمهوری اسلامی تکرار خواهند کرد که ایران عامل ناامنی منطقه است.با شما موافقم که بسیاری از رقبای شما طرفدار ممنوعیت و محدودیت هستند و آزادی را آنگونه که در شأن این آرمان انقلاب است، پاس نمی‌دارند اما شایسته نیست که شما آنان را کسانی توصیف کنید که «زبان‌ها را بریدند و دهان‌ها را دوختند!» شاید شما برای استفاده از این تعابیر استدلال داشته باشید و بنده هم حکم جزم نمی‌دهم که منظورتان چه بوده است اما حق بدهید که بگویم برداشت عمومی از این سخنان شما «تندروی» بوده است. مناسب است حضرتعالی این مواضع و سخنان را که در فضای پراحساس و پرالتهاب گردهمایی‌های انتخاباتی بیان شده است، شفاف‌تر و درباره آن توضیحاتی روشنگر ارائه کنید.زبان گلایه و نقد بنده از شما به این دلیل باز است که شما را شایسته‌ترین فرد برای تصدی ریاست‌جمهوری در این شرایط می‌دانم، بنابراین انتظار امثال من از شما بیشتر است. شما را کسی می‌دانیم که در طول سال‌ها همراهی و آموختن از حضرت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، اکنون باید ثمر بدهید و کشور را به سوی اداره عقلانی و مدبرانه هدایت کنید. به همین دلیل از شما انتظار داریم که سلوک آن «نماد عقلانیت و اعتدال در تاریخ جمهوری اسلامی» را در پیش بگیرید و اجازه ندهید شور انتخاباتی و تلاش برای جلب آرای مردم و عصبانیت ناشی از حملات ناجوانمردانه رقیبان به دولت، شما را از جاده اعتدال و عقلانیت خارج کند و تعابیری بر زبان شما جاری شود که شایسته شما نیست.»

در این میان برخی از چهره‌های اصولگرا هم به حسن روحانی در این مورد اعتراض کردند. احمد توکلی در مطلبی در این مورد نوشت: «این روزها حوادثی رخ می‌دهد و مواضعی از مقام دوم رسمی کشور سر می‌زند که انسان می‌ماند به امام و شهداء چه بگوید! از روزهای نخست تبلیغات انتخاباتی به آقای روحانی برادرانه تذکر دادم که چون شما نامزدی هستید که در عین حال رئیس‌جمهور مستقر است، اگر به مصالح ملی مقید باشید، نمی‌توانید هر حرفی را بزنید. مقصودم از هر حرفی خطاب به سایر نامزدها بود. متاسفانه وی نه تنها به این تذکر توجهی نکرد که هیچ، حالا می‌بینیم در هیات یک اپوزیسیون تیغ به روی نظام جمهوری اسلامی می‌کشد! کاش ما نبودیم و این استحاله‌ها را نمی‌دیدیم.» او به برخی از سخنان روحانی اشاره کرد و نوشت: «این سخنان را رئیس‌جمهوری با حرارت بیان می‌کند که در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی در برابر قرآن مجید سوگند یاد کرده است که «از هرگونه خودکامگی بپرهیزد و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کند».به آقای روحانی باید گفت:

   اگر شما راست بگویید، با آن سابقه سطوح بالای امنیتی، در خیر و شر کارکرد نظام در بالاترین سطح شریک هستید و نمی‌توانید مدعی کسی باشید و اگر این سخنان تهمت و توهینی بیش نباشد- که‌چنین است- که برای جلب رای مخالفان نظام بر زبان‌جاری می‌کنید، وای به حال شما!

   شما که با این سخنان بخش عظیمی ‌از مردم را طرفدار نامزدهایی با آن ویژگی‌ها می‌شمارید، حرمت مردم را رعایت کرده‌اید؟ در این صورت جنابعالی رئیسِ «جمهور» هستید؟ این است پاسداشت جمهوریت و مردمسالاری؟

   اگر امام بود یا مدارا و حلم رهبری نبود، شما جرات تیغ کشیدن روی نظام را داشتید؟

   آقای روحانی، شما و مشاوران شما که چنین جملاتی را در ذهن و زبان شما قرار داده‌اند، به این امید واهی که صدارتتان تداوم یابد باید بدانید که:

ضرر این سخنان، برای عاقبت شما به مراتب بیشتر از نفع کوتاه‌مدت احتمالی آن برای جنابعالی خواهد بود و شما را در آغاز مسیری قرار خواهد داد که برخی از پیشینیان با همین تصور در آن قدم گذاشته‌اند، مسیری که بیش از آنکه خوشنامی ‌و عاقبت بخیری برایشان داشته باشد بدعاقبتی و بدنامی ‌را برایشان رقم زد. یکی از شرایط تدبیر و رفتار عقلایی، محاسبه منطقی هزینه و فایده است. در هزینه و فایده این سخنان و اقدامات بیندیشید. به دلیل مناصب متعدد شما از اول انقلاب تاکنون، هرگونه اظهارنظر خلاف واقع شما در مورد سیاست‌های دفاعی و قضایی کشور در گذشته در مبارزه با داعش‌های داخلی، منافقین کوردلی که سال‌ها پیش از آنکه داعش به آتش زدن و مثله کردن روی بیاورد، در این راه پیش قدم شدند و پوست سر مردم کوچه و بازار را در حالی که زنده بودند، می‌کندند؛ و هرگونه اظهارنظر خلاف واقع شما در امور بین‌المللی، که منافع نظامی و تجاری خود را در آتش‌افروزی و بمباران ملل ‌بی‌دفاع و کم‌دفاع به بهانه‌های مجعول دنبال می‌کنند، می‌تواند به‌عنوان گواهی نظام علیه خودش توسط معاندان ایران استفاده شود و زمینه‌ساز محدودیت‌ها و اقدامات جدید علیه این نظام و مردم مظلوم شود؛ چرا که این سخنان را رئیس‌جمهور مستقر ابراز می‌کند!!»

 تداوم مخالفت‌خوانی حتی بعد از انتخابات

نکته قابل توجه اما جایی است که حسن روحانی اصرار دارد این رویه را بعد از انتخابات نیز ادامه دهد. روحانی از یک سو از لزوم خارج شدن از فضای انتخابات و فراموشی دو سه هفته انتخابات و همچنین از ضرورت انسجام و همکاری با دولت می‌گوید: «اکنون دیگر انتخابات به پایان رسیده و رقابت‌های انتخاباتی که مثل رقابت لیگ‌های داخلی بود و هر دسته‌ای طرفدار تیم خودشان بودند،‌ جای خود را به رقابت‌های جهانی داده و دیگر باید همه طرفدار و پشتیبان تیم‌ملی باشیم که می‌خواهد در رقابت‌های جهانی افتخار بیافریند.» اما در عین حال خودش بر برخوردهای تند‌و‌زننده با منتقدان و تفرقه‌افکنی بین جامعه اصرار دارد.

این رویه اما با اعتراض اصلاح‌طلبان مواجه شده است. تا جایی که حتی چهره‌هایی مانند غلامحسین کرباسچی هم به حسن روحانی هشدار داده و گفته است: «از دولت منتخب که سرمایه نظام است می‌خواهیم حرف‌های گزنده نزند و معتقدم به‌نفع مصالح ملی نیست. حرف‌هایی در ایام تبلیغات زده می‌شود اما حرف زدن علیه قوای دیگر و شخصیت‌های نظام به‌نفع منافع ملی و کشور نیست.» یا در اظهارنظری دیگر محمد کیانوش‌راد، عضو شورای مرکزی اتحاد ملت نیز گفته است: «پاسخ و رویارویی‌های درون سیستمی ‌هنگامی ‌باید توسط دولت در ساحت عمومی مطرح شود که او را در انجام فعالیت‌های خود یا بخشی از آن متوقف سازند. آقای روحانی نباید به هر مخالفتی بلافاصله واکنش نشان دهد. حفظ ثبات، آرامش، عقلانیت و در بازی رقیب گرفتار نشدن ازجمله مواردی است که تمام اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان باید بدان توجه کنند. ایستادگی بر شعارها و خواسته‌هایی که مردم خواستند صرفا در فضایی آرام و گفت‌وگویی قادر به تحقق است و این کار مرحله‌ای و گام‌به‌گام صورت می‌گیرد. دولت ضمن پایداری بر مواضع از وارد شدن به ورطه‌ای که رقیب تندرو خواستار آن است باید بر حذر باشد.»

واقعیت این است که اصلاح‌طلبان نمی‌خواهند به دوران دوم خرداد بازگردند. آنها نسبت به این رفتار روحانی که ورود به فضای تندروی را دنبال می‌کند انتقاد دارند. بعید است آنها بخواهند در این راه پشتوانه روحانی شوند. گویا رئیس‌جمهور هم این را حس کرده است.