یکسالگی ترامپ و خاورمیانه / ترامپ چه وعده داده بود، چه شد؟ / بن سلمان آدم ترامپ در خاورمیانه

مردانی با لباس‌های نظامی در مرز سوریه و عراق عکس می‌گرفتند و پرچم‌های ملی و شبه‌نظامی را در هوا تکان می‌دادند. این گردهمایی یک جلسه ملاقات نبود، بلکه برای آن‌ها پیروزی‌ای بود که به‌سختی برایش جنگیده بودند. ایران و متحدانش پس از سال‌ها جنگ توانستند در سرزمین شام پیروز شوند.

این گرد هم‌آیی برای دشمنان ایران نقطه اوج کابوس‌هایشان بود، زیرا اکنون ایران و متحدانش قلمروی مهمی در لبه شمالی جهان عرب را کنترل می‌کنند که از مرزهای ایران تا دریای مدیترانه ادامه دارد.

این جشن پیروزی در منطقه مرزی که در ماه نوامبر برگزار شد، از جهات زیادی لحظه‌ای مهم و تعیین‌کننده در سال 2017 بود. زیرا نشانگر افزایش قدرت ایران و به‌نوعی شکست سیاست خارجی آمریکا بود. برای رئیس‌جمهور آمریکا که قول داده بود ایران را سر جایش بنشاند و اقدامات اوباما در تعامل با ایران را معکوس کند، شکست بزرگی بود که به‌طور غیرمنتظره‌ای سبب افزایش رشد جمهوری اسلامی ایران شد.

ترامپ وعده داد که شکست داعش اولویت اصلی‌اش در خاورمیانه خواهد بود و البته نیروهای آمریکا دررسیدن به این هدف نقش کلیدی داشتند. اما فرای این اولویت، سیاست آمریکا در منطقه سرشار از سردرگمی و تضاد است که متحدان آمریکا را متعجب و پراکنده کرده و تمام این‌ها به نفع رقبای واشنگتن تمام‌شده است.

لرزشی که از اورشلیم آغاز شد

جدیدترین نمونه سیاست‌های غلط ترامپ در ماه دسامبر بود که برخلاف توصیه‌های عمومی و نزدیک‌ترین متحدان عرب ازجمله عربستان سعودی و اردن، اورشلیم را پایتخت اسرائیل اعلام کرد.

ممکن است تظاهرات خیابانی علیه ترامپ فروکش کرده باشد، اما اقدامات وسیع‌تری از سوی رقیبان صورت خواهد گرفت که منتظرند بدون هیچ معطلی بر کاستی‌های آمریکا سرمایه‌گذاری کنند. یک هفته پس از اعلام این خبر، رهبران مسلمان در جلسه‌ای اضطراری در استانبول تصمیم "پوچ و باطل" ترامپ را نشانه‌ای از عدم صلاحیت آمریکا به‌عنوان واسطه‌ای بی‌طرف در روند صلح اسرائیل و فلسطین دانستند.

"محمود عباس" رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین گفت "آمریکا تصمیم گرفته صلاحیت خود به‌عنوان واسطه را زیر سؤال ببرد و نقشی در روند صلح نداشته باشد. آن‌ها تعصب و جانب‌داری کامل خود از اسرائیل را نشان دادند."

 این در حالی است که محمود عباس در ماه مه به کاخ سفید سفر کرد و به ترامپ گفت "باوجود تو ما امیدواریم."

اعتراضات علیه ترامپ برای به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل

در پی ردِ نقش مؤثر آمریکا در مذاکرات اسرائیل- فلسطین، گروه بزرگی از قدرت‌های منطقه‌ای ازجمله رجب طیب اردوغان، حسن روحانی، پادشاه اردن "عبدالله دوم" و امیر قطر "تمیم ال ثانی" برای اشغال کرسی ریاست قدم پیش گذاشتند.

حال وظیفه ساخت و پیاده‌سازی سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه و مقابله با چالش‌های جدید بر عهده داماد سی‌وشش‌ساله ترامپ "جرالد کوشنر" است. از هر لحاظ که نگاه کنیم کوشنر یک کارآموزِ مبتدی است که به‌عنوان مدیر مشترک یک سازمان تأمین‌کننده مالی زیرساخت‌های اسرائیل در کرانه باختری فعالیت کرده است. این فعالیت در مقررات بین‌المللی غیرقانونی است.

درعین‌حال اکثر سمت‌های دیپلماتیک کلیدی در منطقه خالی مانده است. هشت سفارت آمریکا در خاورمیانه ازجمله در مصر، ترکیه، اردن و عربستان سعودی بدون سفیر هستند و تحت رهبری ناکارآمد رکس تیلرسون قرار دارند. دولت ترامپ توجهی به توصیه‌های دیپلمات‌های باتجربه و شناخته‌شده ندارد و تازه‌کارها فرمان را در واشنگتن به دست گرفته‌اند. کمربندها را محکم ببندید! 

آدمِ ترامپ در خاورمیانه

نزدیک‌ترین متحد ترامپ در خاورمیانه شاهزاده سی‌ودوساله عربستان "محمد بن سلمان" است که در خانه دست به اقدامات جسورانه‌ای زده است، مانند اجازه رانندگی زنان، گشایش سینماها و البته محاسبات غلط و فاجعه‌بار در خارج از کشور.

 دونالد ترامپ در دیدار با رهبران شورای همکاری‌های خلیج‌فارس در ریاض، 21 مه 2017

ولیعهد عربستان عامل اصلی اغتشاش‌های زیادی شناخته می‌شود، ازجمله جنگ‌های فاجعه‌آمیز در یمن، تحریم بی‌اثر قطر (که این کشور غنی در نفت و گاز را به ایران نزدیک‌تر کرد)، استعفای عجیب "سعد الحریری" نخست‌وزیر لبنان (که در اولین فرصت استعفای خود را پس گرفت) و بازداشت کوتاه "صبیح المصری" بانکدار میلیاردر اردنی- فلسطینی (که مدیر “Arab Bank” است و اصلی‌ترین حامی مالی دولت اردن و سرمایه‌گذار اصلی در سرزمین‌های فلسطینی است). 

همه این تلاش‌ها برای متقاعد کردن تعدادی از قدرت‌ها محلی به حمایت از عربستان بود، اما تاکنون تنها دست آوردش ایجاد موجی از احساسات ضد سعودی در سراسر منطقه بوده است.

دونالد در اولین سفر خارجی‌اش به ریاض

در همین حال، آمریکا با تشویق اسرائیل و عربستان سعی دارد اتحادی برای مقابله باقدرت رو به افزایش ایران تشکیل دهد. بیش از ده سال تحریم و انزوای دیپلماتیک نفوذ رو به رشد ایران را خنثی نکرد و انتظار نمی‌رود که مجموعه‌ای از کشورهای منحرف و پر اختلال بتوانند با سرپرستی یک ابرقدرت بلاتکلیف و بی‌نظم راه به‌جایی ببرند. بدین ترتیب روند صلح فلسطین- اسرائیل که حتی در بهترین زمان‌ها نیز امری دشوار بوده، در شرایط فعلی یک "مأموریت غیرممکن" است.

روسیه جا پای خود را محکم کرد

افزایش قدرت و نفوذ ایران در منطقه با حضور پررنگ‌تر روسیه همزمان شده است.

در سپتامبر 2015، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به کمک بشار اسد رفت و نیروهای زمینی و هوایی در اختیارش قرار داد که با همراهی نیروهای ایران توانستند شعله جنگ داخلی را کم کنند. در دسامبر سال جاری پوتین توانست با حضور در پایگاه هوایی حمیمیم در سوریه "تکمیل مأموریت" را جشن بگیرد و اعلام کند نیروهای روس به‌تدریج خاک این کشور را ترک خواهند کرد.

ترامپ در دیدار با رهبران عمان، بحرین، کویت و عربستان سعودی در ریاض، مه 2017

 روسیه همزمان روابطش با ترکیه که عضو ناتو است را بهبود بخشید. مسکو و آنکارا حامیان اصلی مذاکرات صلح در قزاقستان بودند که آمریکا در آنجا نقش یک ناظر منفعل را داشت. ترکیه برای خرید سیستم موشکی S-400 با روسیه قرارداد امضاء کرد.

جرئت و جسارت روسیه نیز سبب تضعیف عضلات دیپلماتیک آمریکا شد. حمایت آمریکا از مبارزهای کرد در شمال سوریه ضربه محکمی به روابط آمریکا- ترکیه وارد کرد. ترکیه ادعا می‌کند اصلی‌ترین جناح کرد در این کشور "پ‌ک‌ک" است که از سال 1984 در جنگ جدایی‌طلبانه علیه دولت ترکیه هستند.

از این بحران به آن بحران

درهرصورت سردرگمی همیشه جزئی از سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه بوده است. باراک اوباما در مورداستفاده‌ی دولت سوریه از سلاح‌های شیمیایی خط قرمز تعیین کرد، اما زمانی که در ماه اوت 2013 از سلاح شیمیایی استفاده شد، آمریکا نتوانست کاری بکند. دولت اوباما درباره حمایت یا عدم‌حمایت از شورشیان سوریه مردد بود، درنهایت آن‌قدر به آن‌ها سلاح داد که بتوانند با دولت اسد بجنگند، اما نه آن‌قدر که بتوانند پیروز شوند. اکنون شورشیان سوریه در آستانه شکست هستند.

دولت ترامپ این اشتباهات را به ارث برد و با تهدید به لغو قراردادهای بین‌المللی مانند توافق هسته‌ای ایران، به‌سرعت بر تعداد اشتباهات افزود.

ولادیمیر پوتین و بشار اسد، روسیه، نوامبر 2017

آمریکا اکنون آمادگی خود برای موضع تهاجمی‌تر در قبال ایران را اعلام کرده است. هفته گذشته "نیکی هیلی" سفیر آمریکا در سازمان ملل ادعا کرد بقایای موشک پرتاب شده به عربستان در ایران ساخته‌شده‌اند. به نظر می‌رسید هیلی سعی دارد زمینه را برای تشکیل ائتلافی دیگر علیه ایران آماده کند. آخرین ائتلاف که شکل گرفت چندان خوب پیش نرفت.

متحدان قدیمی واشنگتن در اروپا هرروز بیشتر از او فاصله می‌گیرند و خود را از عوامل ایجاد بحران در خاورمیانه (آمریکا و عربستان) دور می‌کنند. همان‌طور که اتحاد کشورهای غربی سست می‌شود، روسیه پیوندهای متقابلش با ایران و ترکیه را محکم‌تر می‌کند. 

منبع: CNN

منبع: فرارو