«شوخی بدی کردند» این توصیف حمیدرضا جلایی پور است از پشت پرده سیاسی اعتراضات خیابانی که از مشهد شروع شد و به تهران رسید؛ اما در این فاصله شعارهای آن از شعار علیه روحانی که با استقبال منتقدان دولت مواجه شد به شعارهایی رسید که دیگر هیچ جریان سیاسی داخلی از آ

به گزارش مثلث آنلاین جلایی‌پور، استاد جامعه شناسی و فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت وگو با«ایران» به ارزیابی اعتراضات روزهای اخیر و چگونگی برخورد درست با آن پرداخت.

٭٭٭

تحلیل و ارزیابی کلی شما از اعتراض‌های خیابانی که طی چند روز گذشته در برخی شهرهای کشور جریان داشته است، چیست؟ آیا پیشینه و مقدمه سیاسی برای این اعتراضات قائلید؟

نخست آنکه اعتراضات از جایی در مشهد شروع شد که متأسفانه انگیزه‌های مالی و سیاسی در آن وجود داشت. دولت روحانی جلوی خطاکاری‌های مؤسسات اعتباری و صندوق‌ها را گرفته. بیشتر این صندوق‌های خطاکار هم در شهر مشهد بوده. البته با کمک دولت  سپرده‌گذاران کمتر از 100 میلیون این صندوق‌های بحران‌زده به پول‌شان رسیدند. اما ظاهراً آنها که ذینفع بودند و پول‌های بزرگی از دست داده بودند، پشت همین اعتراض غیرقانونی بودند. نکته دیگر این بود که برخی تندروها هم به لحاظ سیاسی بدشان نمی‌آمد که مردم علیه روحانی شعار بدهند. این دو جریان به نحوی یکدیگر را تقویت کردند و مخالفان سیاسی و مخالفان مالی دولت دست به دست هم دادند و اعتراض مشهد را شروع کردند. اگر نه سابقه نداشت که در شهر مشهد آن هم در نقاط حساس این شهر کسی اعتراض کند. اما این جریان‌ها این شوخی را کردند و گروه‌های وابسته به آنها نیز در برخی شهرهای ایران اعلام راهپیمایی غیر قانونی کردند.

اما برخی مدعی هستند طبق اصل 27 قانون اساسی ، راهپیمایی ها ایراد قانونی ندارد. چنین نگرشی را درست می دانید؟

طبق قانون هر اجتماعی باید مجوز داشته باشد، مسئول برگزاری‌اش مشخص باشد. اصل 27 قانون اساسی وقتی است که همه ارکان قانونی کشور تثبیت شود. ما در کشور و در شرایطی هستیم که 16میلیون از افراد جامعه پرونده‌هایشان در دستگاه قضایی است، آن وقت یک آقایی که هشت سال هم رئیس قوه مجریه کشور بوده متأسفانه می‌آید اعلام می‌کند که رئیس قوه قضائیه کشور غاصب است. ما در چنین شرایطی داریم حرف می‌زنیم که رئیس جمهوری سابق کشور توجه نمی‌کند که 16 میلیون نفر در دستگاه قضایی به دنبال حل مشکل‌شان هستند و متهم کردن رئیس این دستگاه  باعث نگرانی مردم  می شود. این وضعیت استثنایی در کشور ما است. در چنین  شرایطی تجمع باید قانونی و مسئولانه باشد.  برخی تندروهای ضد روحانی فکر کردند موجی که به راه می‌اندازند علیه روحانی خواهد بود و به نفع آنها. اما متأسفانه اتفاقی که افتاده این است که گویا طیفی از منتقدان دولت  که از امکانات خاصی هم استفاده می‌کنند با  جریان‌های سرنگونی‌طلبی مانند سلطنت‌طلب‌ها و سازمان منافقین در مخالفت با روحانی و اصلاح‌طلبان وحدت هدف پیدا کرده‌اند.

 معتقدیدشروع ماجرا سیاسی بود؟

 می‌دانیم که مردم ما مشکلات اقتصادی دارند و این مشکلات اقتصادی باید درمان شود. اما واقعاً مشکل اقتصادی ایران تک علتی و آن هم دولت روحانی نیست؟! مشکلات اقتصادی چند عاملی است و اتفاقاً باید بخش‌های مختلف حاکمیت با دولت همراهی کنند تا بشود با حمایت جامعه مدنی مشکلات اقتصادی را سامان داد. به نظر من آغاز این اعتراضات سیاسی حاصل بی تدبیری برخی جریان‌های تندروی ضد روحانی  بود که این شوخی بدی کردند. جامعه ما هم یک جامعه شبکه‌ای و رسانه‌ای است که موج‌های اعتراضی می‌تواند در آن تقویت شود و سویه دیگری پیدا کند.

تقلیل این اعتراضات به یک مسأله‌ای که پشت پرده سیاسی دارد، آسیب‌زا نیست؟

من این موج‌های اعتراضی را مؤثر به حال کشور و دارای تأثیر مثبت بر مسائل اقتصادی، منافع عمومی و ملی کشور نمی‌دانم. شاهد این مدعا هم این است که اغلب نیروهای ریشه‌دار جامعه ، اقشار فرهنگی و اقشاری که به قانون، به نظم و به حاکمیت مردم احترام می‌گذارند با این موج همراه نیستند. بنابراین آنچه در حال رخ دادن است، یک جنبش ریشه‌دار اجتماعی نیست بلکه بیشتر شبیه یک موج اعتراضی و گذرای آنلاینی است و معتقدم همه کسانی که دلشان برای این کشور می‌سوزد، باید بر این نکته تأکید کنند که مشکلات کشور کف خیابان‌ها و با تجمعات غیر قانونی نه تنها حل نمی‌شود که بدتر می‌شود.

در این نکته شکی نیست، اما به هر حال بجز تحریک کنندگان داخلی و خارجی که مقاصد سیاسی دارند، مطالبات بدنه مردمی چنین اعتراضاتی نیاز به شنیده شدن دارد؟

کاملاً درست است. معمولاً ناراضیان در کشور ما چهار دسته‌اند که به ترتیبی که ذکر می‌کنم از وسعت و جمعیت‌شان کاسته می‌شود. یک طیف وسیعی از مردم که در اعتراضات اخیر هم شاهدشان هستیم، ناراضیان اقتصادی هستند. نزدیک به 15 سال است که کشور در رکود اقتصادی به سر می‌برد آن هم در شرایطی که با توجه به رسانه‌ای شدن جامعه با انفجار انتظارات نیز مواجهیم. اما معتقد نیستم که الان ناراضیان اقتصادی به تکاپو افتاده باشند. یک طیف دیگر ناراضیان اجتماعی هستند که از تحمیل سبک زندگی به زیست اجتماعی خود اعتراض دارند و طبعاً جمعیت کمتری را تشکیل می‌دهند. ناراضیان فرهنگی که به دنبال آزادی اندیشه و فرهنگ هستند و ناراضیان سیاسی که خواستار حاکمیت قانون، نظام رقابتی حزبی و حاکمیت مردم هستند در دسته‌های دیگر قرار می‌گیرند. حالا این آقایان تندرو خواستند از ناراضیان اقتصادی علیه دولت روحانی استفاده کنند و شوخی خیلی بدی کردند.

به هرحال پاسخگویی به خواست هیچ یک از نارضایتی‌هایی که برشمردید، بویژه نارضایتی‌های اقتصادی یک شبه ممکن نیست. به این ترتیب در کوتاه مدت چه برخوردی را در مواجهه با این تجمعات مناسب می‌دانید؟ برخوردی که بتواند از زبانه کشیدن و به بیراهه رفتن این اعتراضات جلوگیری کند؟

به نظرم یکی از راهکارها این است که شورای تأمین کشور کسانی را که این حرکت خلاف قانون را در مشهد راه انداختند، پیگیری کنند نمی‌شود چنین شوخی‌های خطرناکی را  به حال خود رها کرد. زیرا ممکن است به کل کشور ضرر بزند. همچنین همه کسانی که در جامعه نفوذی و صدایی دارند مخصوصاً در فضای آنلاین باید مردم را به حرکت قانونی دعوت کنند. ما باید صادقانه به مردم بگوییم که واقعاً مشکلات کشور ما در شرایط فعلی راه حل‌های کف خیابانی ندارد. راه حلی که در آن سلطنت‌طلب‌ها و سازمان منافقین بخواهند در آن پشتک و وارو بزنند یعنی تبدیل کردن کشور به وضعیت کشور افغانستان و این به نفع منافع ملی نیست.

وظیفه ارکان مختلف حاکمیت در این وضعیت چیست؟

حاکمیت باید برای حل مشکلات اقتصادی با دولت روحانی همراهی کند.دولت روحانی هم باید تیم اقتصادی خود را تقویت کند. تیم اقتصادی آقای روحانی در چهار سال اول پرقدرت ترین مدیران اقتصادی بودند، اما  برخی از آنان اکنون در حاشیه هستند.

 از طرف دیگر آقای روحانی باید به فکر تقویت پایگاه اجتماعی‌اش باشد. ایشان با آن شور و شعف با مردم صحبت کرد مردم هم 6 میلیون بیشتر از انتخابات قبل به ایشان رأی دادند. خب این پایگاه باید حفظ شود و این شائبه پیش نیاید  که مردم فکر کنند که همه چیز بعد از انتخابات تمام شده است. راهکار بلند مدت هم این است که کشور به روند توسعه پایدار، همه‌جانبه، درونزا و جهان‌نگر بازگردد. دولت روحانی چنین رویکردی دارد اما متأسفانه بخشی از رقبا خوب همراهی نمی‌کند. حال آنکه توسعه راه حل اساسی کشور است تا با کمک مردم در جامعه تولید توانایی و ثروت و ظرفیت شود.

 پیش‌بینی‌تان از روند پیش روی این تحرکات چیست؟

این اعتراضات موجی، آنلاین و کوتاه مدت است و یک موج ریشه‌دار اجتماعی و جنبشی نیست. زیرا موج‌های اجتماعی و جنبشی عمیق به ذخیره فکری و اندیشه‌ای جامعه متصل است و چنین ویژگی‌هایی در اعتراضات اخیر مشاهده نمی‌شود. یک جریان ریشه‌دار همان جریان مدنی دموکراسی‌خواه است.