وزیری با مشتهای باز نشده
آذری جهرمی اصلاح‌طلب است یا اصولگرا
شاید کسی فکر نمی‌کرد یک روز در ایران تا این حد وزیر ارتباطات مورد توجه و در معرض اخبار باشد. در واقع این روزها شاید آذری‌جهرمی، مهم‌ترین عضو کابینه روحانی باشد، که هر روز هم خبرهای مهمی‌می‌دهد و هم حرفهای مهمی در مورد او می‌زنند.
حالا که تلگرام در نهایت فیلترشده او به‌شدت زیر ذره‌بین رسانه‌ها و جامعه قرار گرفته است. کار حتی تا آنجا پیش رفته که هفته گذشتند اخباری در مورد استعفای او نیز در رسانه‌ها منتشر شد. سوال این است که این عضو کابینه دقیقا چه نسبتی با جریان‌های سیاسی دارد؟ او اصلاح‌طلب است یا اصولگرا؟ ذات سیاسی او البته در چهره‌ای که تلاش می‌کند تنها حرفهای فنی بزند پنهان شده اما شاید بتوان از لابه‌لای اخبار و مواضش به اطلاعاتی در این مورد دست یافت.
جهرمی کیست؟
محمدجواد آذری‌جهرمی در سال ۱۳۶۰ در شهر جهرم به دنیا آمده و خانواده وی یک شهید و یک جانباز تقدیم جمهوری اسلامی کرده است. او پس از پایان تحصیلات متوسطه وارد دانشگاه صنعت آب و برق می‌شود و مدرک کارشناسی مهندسی برق قدرت را دریافت می‌کند. وی متأهل است و سه فرزند دارد.
بازجو یا کارشناس؟
محمدجواد آذری‌جهرمی در سن ۲۴سالگی اولین فعالیت کاری خود را با عنوان کارشناس فنی وزارت اطلاعات در وزارت اطلاعات شروع کرد و در دوران فعالیت وی وزیر اطلاعات غلامحسین محسنی‌اژه‌ای بود و تا سال ۱۳۸۸ در این حوزه فعال بود. همچنین از وی به‌عنوان بازجوی فنی از برخی زندانیان سیاسی نام برده می‌شود که او درخصوص این شایعه روز پنجشنبه، ۲۶ مرداد ۹۶ در توئیتر خود نوشت: «هیچ‌گاه شغل بنده بازجویی یا مشاوره فنی آن یا تفتیش منازل نبوده است؟» و این شایعه را رد کرد و آمادگی خود را برای جلسه حضوری با کسانی که گفته‌اند از آنها بازجویی کرده، اعلام کرد.»
او در مصاحبه با روزنامه ایران اطلاعات بیشتری در این مورد در اختیار قرار داده است. جهرمی گفته است: «خبرهای زیادی درخصوص اینکه من در بخش شنود وزارت اطلاعات کار کرده‌ام در شبکه‌های مجازی دیده می‌شود. یک بار هم اعلام کردم که اصلا وزارت اطلاعات بخشی به نام شنود ندارد. در سال ۸۴ هم بنده در وزارت اطلاعات مدیرکل نبودم. عنوان من در سال ۸۴ در وزارت اطلاعات کارشناس حوزه فنی بود. درواقع عنوان شفاف بنده هم در سال ۸۸ مدیرکل امنیت سیستم‌های ارتباطی در سازمان تنظیم مقررات بود. تمام خبرهایی که در این چند هفته درخصوص فعالیت‌های بنده با به‌کاربردن عبارات خاص منتشرشده هدف کاملا رسانه‌ای و در راستای تخریب دارد. چارچوب و ضوابط شنود در کشور براساس قانون مشخص شده است. باید نگاه کنید، ببینید در چارچوب این قانون جایگاه و سلسله‌مراتب شنود چیست و کجاست؟ آیا در شنود، خود وزارت اطلاعات نقشی دارد؟ البته وزارت اطلاعات و دیگر نهادهای امنیتی، پلیس و بخش‌هایی که برای امنیت مردم تلاش می‌کنند قطعا نیاز به کنترل براساس قانون دارند تا سرنخ‌های لازم را کشف کنند، اما در خصوص موضوعی، خود این نهاد‌ها هم رأسا اقدام نمی‌کنند. هر فعالیتی در این زمینه طبق آیین‌نامه در قوه‌قضائیه و اداره کل دادگستری کل استان‌ها و براساس قانون انجام می‌شود، بنابراین انتساب این حرف‌ها به صورت کلی به من کاملا غلط است. من در وزارت اطلاعات کار کرده‌ام اما متأسفانه رویکردی ایجاد شده که هر فردی در این وزارتخانه کار می‌کند بد است. اگر این وزارتخانه بد است پس برای چه به وجود آمده است؟ وزارت اطلاعات یکی از نهادهای مهم برای برقراری امنیت در جامعه است. وزارت اطلاعات براساس مأموریت‌‌هایش برای حفظ امنیت مردم گام برمی‌دارد. کارکنان این وزارتخانه برای حفظ امنیت مردم جان خودشان را آن هم در گمنامی از دست می‌دهند، البته ممکن است در هر دستگاهی عده‌ای اشتباه کنند این شرایط دلیل نمی‌شود که کل یک مجموعه را زیر سوال ببریم. به جای تخریب عده‌ای خاص و یک مجموعه باید اقدامات اشتباه در آن مجموعه را زیر سوال برد. آن چیزی که بد است و من هم قبول دارم این است که کسی با دیدگاه امنیتی محدودساز در یک مجموعه توسعه‌ای مشغول به کار شود. اما در سه سالی که من در مجموعه زیرساخت فعالیت کرده‌ام آیا رویکردی امنیتی و محدود‌کننده برای حوزه داشته‌ام؟ مگر هر فردی که در وزارت اطلاعات بوده است باید بیاید توضیح دهد که مشغول به چه کار و مأموریتی بوده است. خود وزارت اطلاعات اگر مصلحت ببیند همه‌چیز را توضیح می‌دهد. درخصوص فعالیت من در این وزارتخانه این بحث مطرح می‌شود که فلانی در سال ۸۸ در این وزارتخانه فلان کار و فلان کار را کرده است. مجموعه فنی وزارت اطلاعات که من در آن مشغول به کار بودم یک مجموعه کاملا مهندسی است و اتفاقا بالاترین نگاه توسعه‌ای کشور در این مجموعه فنی دیده می‌شود. تکنولوژی‌هایی که در این وزارتخانه به کار برده شده به‌تازگی به صورت پایلوت درآمده تا در حوزه‌های تجاری مورد استفاده قرار بگیرد. وزارت اطلاعات مجموعه‌ای است که در لبه تکنولوژی حرکت می‌کند. اما اینکه مجموعه فنی وزارت اطلاعات کار سیاسی انجام می‌دهد یا کار دستگیری و سرکوب انجام می‌دهد حرف‌هایی کاملا اشتباه است. چنین مأموریت‌هایی در این مجموعه اصلا تعریف نمی‌شود. کار معاونت فنی وزارت اطلاعات کاری کاملا توسعه‌ای در حوزه تکنولوژی است. در کل نه هرچیزی که مردم می‌گویند را من به دلیل محدودیت‌های موجود می‌توانم اثبات کنم و نه هرچیزی که من بگویم را دیگران قبول می‌کنند. یک فضای مناسب برای تخریب ایجاد شده و من هم تا حد کفایت توضیحات لازم را ارائه کرده‌ام. در سال ۹۲ و زمانی که آقای واعظی به‌عنوان وزیر ارتباطات دولت یازدهم انتخاب شدند با آقای علوی، وزیر اطلاعات چندین‌بار صحبت کردند و باتوجه به شناختی که از مجموعه فعالیت‌های بنده داشتند درخواست کردند تا مأموریت‌های خود در این وزارتخانه را واگذار و به فعالیت‌های توسعه‌ای در وزارت ارتباطات کمک کنم. در نهایت با اصرار آقای واعظی و موافقت وزارت اطلاعات به مجموعه وزارت ارتباطات پیوستم.» اما نکته مهم درمورد آذری‌جهرمی این است که او هم مخالفان قابل شماری در میان اصولگرایان و هم مخالفان قابل توجهی در میان اصلاح‌طلبان دارد. زمانی الیاس نادران در توئیتی درمورد او نوشته بود: «آقای روحانی! با نصب معاون فنی... که وظیفه ذاتی‌اش شنود بود، می‌خواهید فضای مجازی را آزاد کنید؟»
همین توئیت؛ نام محمدجواد آذری‌جهرمی را بیش از گذشته بر سر زبان‌ها انداخت جالب آنکه جهرمی نیز درباره این توئیت آرام ننشست و در واکنش به این ادعای نادران پاسخ داد: «وزارت اطلاعات اداره کلی به نام شنود ندارد، امور سیاسی هم در معاونت فنی پیگیری نمی‌شود. از آقای نادران انتظار حمایت از دولت دارید؟»
اما در واکنشی دیگر به انتخاب جهرمی توسط روحانی، «محمد کیانوش‌راد»، از فعالان اصلاح‌طلب و از نمایندگان مستعفی مجلس ششم به‌تازگی طی یادداشتی در روزنامه آرمان امروز و در کنایه به آقای جهرمی، جوان‌ترین وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهور روحانی (که سابقه مدیرکلی در وزارت اطلاعات را هم دارد) نوشته بود: «به نظر نمی‌رسد مجموعه فعالان و اشخاص مرتبط با دو وزارتخانه آموزش و پرورش و ارتباطات رضایت چندانی از وزیر پیشنهادی داشته باشند. صرف‌نظر از بحث پیرامون شخصیت افراد، همان‌گونه که به‌کارگیری شخصی نظامی بر مسند سیاسی به علت تفاوت‌های حرفهای امر نظامی با فعل سیاسی، چندان شایسته نیست و همان‌گونه که حسن روحانی در کارزار انتخاباتی سال ۹۲ به‌درستی بر این نکته تاکید داشت که من حقوقدان هستم نه سرهنگ، حضور شخصی از بدنه ارگانی دیگر، بر وزارت ارتباطات، حساسیت‌زا و مایه نگرانی جامعه است. این موضوع باعث تردید نمایندگان در رای اعتماد به وزیر ارتباطات شده و به نظر می‌رسد انتخاب دیگری برای این وزارتخانه مفیدتر باشد.» به نظر می‌رسد آذری‌جهرمی تلاش کرده است تا خود را در میانه دو جناح نگه دارد و دست خود را برای تحلیلگرانی که می‌خواهند ذات سیاسی او را کشف کنند باز نکند. او حتی گاهی فاصله‌هایی با حسن روحانی هم ایجاد می‌کند. نمونه‌اش در ماجرای فیلترینگ بود که او حتی به‌سرعت در رسانه‌ها ظاهر شد و گفت: «من استعفا نداده‌ام.»
وزیر جوان
در مردادماه ۱۳۹۶ محمدجواد آذری‌جهرمی به‌عنوان وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت دوازدهم به مجلس پیشنهاد شد و توانست اعتماد مجلس را جذب کند و به‌عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات انتخاب شود. او اولین وزیر جوان جمهوری اسلامی ایران است که تاریخ تولد وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی است و آیت‌الله سید‌علی خامنه‌ای درمورد انتخاب وی به‌عنوان وزیر با ابراز خرسندی از انتخاب یک «وزیر جوان»، خطاب به وی گفتند: «خداوند ان‌شاءالله کمک‌تان کند. ان‌شاءالله آمدنِ شما در دولت، تجربه موفقی باشد. واقعا تشنه همین تلاش جوانانه جوان‌ها هستیم.»
موافق فیلتر؟
درمورد آذری‌جهرمی سخنان متناقضی بیرون می‌آید که هیچ‌کدام معلوم نمی‌کند که او بالاخره موافق فیلترینگ بوده یا مخالف آن. چند اظهارنظر او درمورد تلگرام به این شرح است:
«- اما اینکه آیا تلگرام فیلتر می‌شود یا خیر؟ جواب این است که بله بالاخره وقتی گروه‌های سیاسی و افراد صاحب‌نظر در کشور اظهارنظر می‌کنند یعنی اینکه در مراجع سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر کشور این مباحث مطرح است، یعنی نمود مطالب جلسات در مظان افکار عمومی قرار می‌گیرد. این مسائل وجود دارد. اما خب باید طی یک جمع‌بندی باید به یک روال قانونی تبدیل شود.
- من هیچ‌گاه کانال شخصی در تلگرام نداشته‌ام. من اصولا به رسانه یکسویه اعتقاد ندارم. از روز اولی که شروع به فعالیت رسانه‌ای نوین کردم، صفحه‌ای در شبکه اجتماعی اینستاگرام راه انداختم و در توئیتر هیچ‌گاه در تلگرام کانال نداشتم. چرا؟ چون برای من مسئول برخورداری از رسانه یکطرفه اثرگذار نیست.
- شبکه اجتماعی خود تولیدکننده محتوا نیست، بلکه این کاربرانش هستند که محتوا تولید می‌کنند. حالا ممکن است در شبکه اجتماعی داخلی کاربر محافظه‌کار باشد، ولی اصل و ذاتش عوض نمی‌شود. برخی همین انتقادات داخلی را هم برنمی‌تابند، بنابراین تا ما سیاستمان را در برابر رسانه‌های نوین مشخص نکنیم همواره با این اختلاف مواجه خواهیم بود.
- ما به‌عنوان وزارت ارتباطات در حوزه ارتباط و فناوری اطلاعات، در زمینه ارتباطات تکلیف‌مان معلوم است. قانون گفته که شما به اپراتورها مجوز می‌دهید و اپراتورها زیر نظر شما باید کار کند. سروش از چه نهادی مجوز گرفته است؟ از ما مجوز گرفته؟ آی‌گپ مگر از ما مجوز گرفته است؟ اصلا اسنپ یا تپسی مگر از ما مجوز گرفته‌اند؟ قانون به ما ولایت بر سرویس‌های فناوری اطلاعات را ابلاغ نکرده است. کارگروه تعیین مصادیق حکم داده که توئیتر در ایران نباید فعالیت کند. توئیتر هم در ایران فعالیت نمی‌کند و حکم هم نداده، من به‌عنوان شهروند ایرانی نمی‌توانم وارد توئیتر شوم. این یک قاعده حقوقی مهم است و به شوخی به آن پرداختند، ولی اگر این مساله را ببینیم، خیلی موضوعات دیگر هم حل می‌شود. نکته در اینجاست که برخی با فیلترشکن وارد توئیتر می‌شوند. آیا دورزدن فیلترینگ ممنوع است یا نه. برخی معتقدند که ممنوع است برخی هم معتقدند که چنین نیست. آن چیزی که برداشت است از ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای که برخی تعبیر می‌کنند دورزدن فیلترینگ جرم است و برخی تعبیر می‌کنند جرم نیست که البته من توضیح داده‌ام که اصلا فیلتر را دور نزده‌ام که مبتلا به این مساله شده باشم. من از اینترنت بدون فیلتر استفاده می‌کنم با مجوز قانونی، اما اینکه عده‌ای از مسئولان از توئیتر استفاده می‌کنند، احتمالا به‌دلیل این است که به کارکردهای مثبت آن معتقدند.
- همواره این چالش وجود دارد که عده‌ای تلاش کنند محدودیت‌های اعمال‌شده توسط حاکمان را دور بزنند الی ماشاءالله فیلترشکن در دنیا وجود دارد و فقط هم برای ما توسعه داده نشده است.
دیدگاه تان را بنویسید