روایت بدعهدی/ آمریکایی‌ها همیشه بدقول بودهاند
نامه جمعی از فعالان سیاسی موسوم به اصلاح‌طلب، برای مذاکره مستقیم و بدون قید‌و‌شرط با دولت ترامپ واکنش‌های زیادی را به همراه داشته است. این نامه در حالی نگاشته شده است که مروری بر سوابق مسائل پیش‌آمده میان ایران و آمریکا نشان می‌دهد که آنها چگونه همیشه بدعهد بودهاند.
مذاکرات بازرگان ـ برژینسکی
آبان 1358 مهدی بازرگان رئیس دولت موقت با برژینسکی در شهر الجزیره دیدار کرد؛ دیداری که جنجال‌های فراوانی در پی داشت. در این دیدار بازرگان به‌همراه ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه وقت و شهید مصطفی چمران، وزیر دفاع دولت موقت خواستار تحویل شاه به جمهوری اسلامی شدند که آمریکایی‌ها در این زمینه کارشکنی کرده و نهایتا هم حاضر به تحویل شاه به ایران نشدند.
سال 59 و قرارداد الجزایر؛ عهدشکنی جدید آمریکا
از جمله عهدشکنی‌های آمریکا در ماجرای آزادی گروگان‌های تسخیر لانه جاسوسی در تهران و عمل‌نکردن به تعهداتش در بیانیه‌های موسوم به الجزایر است. در واقع پس از تسخیر سفارت آمریکا در ایران، دولت آمریکا، به‌منظور حل مساله گروگان‌ها، تمام گزینه‌ها را آزمود و به انواع فریب‌ها دست زد. در سوی مقابل، مجلس شورای اسلامی نیز در 11 آبان 1359، شروط چهارگانه‌ای تعیین کرد که به دولت امکان و اجازه حل اختلافات مربوط به گروگان‌ها با آمریکا را می‌داد و بهزاد نبوی، وزیر مشاور در امور اجرایی، مأموریت یافت که از طریق انجام مذاکرات با دولت الجزایر، این مساله را در چارچوب مصوبه مجلس شورای اسلامی حل‌وفصل کند، از‌این‌رو مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، با واسطه مقامات الجزایری جریان پیدا کرد و نتیجه آن رسیدن به چند متن مشترک بود که به‌عنوان «بیانیه‌های الجزایر» شناخته می‌شود. سرانجام در 19 ژانویه 1981 (29 دی 1359)، بیانیه‌های الجزایر درباره آزادی 52 گروگان آمریکایی، صادر شد و چند ساعت بعد از آنکه بهزاد نبوی، سرپرست هیات ایرانی طرف مذاکره، متن موافقتنامه را در تهران امضا کرد، وارن کریستوفر، معاون وزارت امور خارجه آمریکا نیز در الجزایر آن را امضا کرد. در این توافق، دولت ایران متعهد به آزادی گروگان‌ها شد و آمریکا نیز متعهد به عدم مداخله در امور ایران، استرداد دارایی‌های ایران، لغو تحریم‌های تجاری ایران، حل‌وفصل دعاوی خود علیه ایران و برگشت دارایی‌های خانواده محمدرضا پهلوی شد. به‌دنبال صدور بیانیه الجزایر و امضای دستورالعمل اجرایی آن توسط جیمی کارتر در پایان آخرین روز ریاست‌جمهوری‌اش در 19 ژانویه 1981 (29 دی 1359)، دولت آمریکا بلافاصله حدود 7.955 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را به حساب امانی مقرر در توافقات انتقال داد. یک روز بعد از صدور بیانیه‌ها، در 30 دی 1359، تعداد 52 آمریکایی آزاد و از راه الجزایر به آمریکا منتقل شدند. دولت آمریکا از پرداخت کامل مطالبات ایران خودداری کرد و عدم پایبندی خود به مفاد بیانیه‌های الجزایر و نیز قوانین بین‌المللی را نشان داد و به‌صورت کاملا آشکار، در اجرای بیانیه‌های الجزایر کارشکنی کرد. هرچند به‌دنبال پیگیری‌های فراوان، دولت آمریکا که با افرادی همچون بنی‌صدر در ارتباط بود، دستور آزاد‌کردن 2میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را صادرکرد، اما سرنوشت دارایی‌های کلان ایران در پیچ‌‌وخم دستگاه قضایی آمریکا تعیین می‌شد و تعهدات آمریکا در بیانیه‌های الجزایر، عمدتا جنبه عملیاتی و اجرایی پیدا نکرد. علاوه بر اینها، آمریکا تحریم‌های تجاری را که به‌موجب بیانیه‌ها ملغی اعلام کرده بود، در طول سال‌های جنگ تحمیلی و پس از پایان آن به‌انواع و روش‌های دیگر برقرار و حتی تشدید کرد، این در حالی است که تعهدات مذکور در بیانیه‌های الجزایر محدود به زمان خاصی نبود.
مذاکرات سعدآباد
اکتبر سال 2003 (مهر 82) وزرای خارجه سه کشور اروپایی وارد ایران می‌شوند تا برای اولین‌بار پیرامون حق غنی‌سازی جمهوری اسلامی مذاکره کنند. هدف اولیه هیات اروپایی آن‌طور که خود آنها گفتند، توقف غنی‌سازی و تعلیق بود. حجت‌الاسلام روحانی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایرانی، در جریان این مذاکرات عدم تزریق مواد رادیواکتیو به سانتریفیوژها را می‌پذیرد که به‌گفته محمدجواد ظریف، معنای آن این بود که ایران غنی‌سازی را انجام نخواهد داد. اما زیاده‌خواهی غربی‌ها به اینجا ختم نمی‌شود، آنها می‌گویند تمام فعالیت‌های غنی‌سازی باید معلق شود. با اتمام زمان پیش‌بینی‌شده برای مذاکرات، حجت‌الاسلام روحانی اعلام می‌کند که زمان رفتن پیش رئیس‌جمهور و ارائه گزارش مذاکرات فرا رسیده است. وزیر خارجه آلمان با کوبیدن مشت به‌روی میز، هیات ایرانی را تهدید می‌کند: اگر قبل از جلسه با رئیس‌جمهور به توافق نرسیم، سوار بر هواپیما شده و به کشورهایمان بازمی‌گردیم.
هیات ایرانی نیز برای راضی‌کردن آنها، تفسیر تعلیق را به البرادعی و آژانس واگذار می‌کنند و البرادعی به‌خلاف تفسیری که روز گذشته از معنای تعلیق به مقامات ایرانی گفته بود، تعریف هیات اروپایی را می‌پذیرد، اشتباهی که بعدها رئیس دولت اصلاحات نیز به آن اذعان کرد. در واقع ایران انتظار داشت ضمن توافقی که با اروپایی‌ها داشته است، امتیازات اقتصادی به دست آورد، ولی هیچ امتیازی دریافت نشد و مجبور به تعلیق بخش اعظمی از صنعت هسته‌ای شدند.
پذیرش تعلیق و پروتکل الحاقی، رأسا توسط تیم مذاکره‌کننده به‌دلیل آنچه به آن «اعتمادسازی» می‌گفتند و بدون مصوبه مجلس پذیرفته شده بود. گمان می‌رفت باتوجه به وجود واژه «داوطلبانه» مشکلی پیش نخواهد آمد. اما با طراحی دقیق تیم اروپایی، روند ماجرا به‌گونه‌ای دیگر رقم خورد. جک استراو ماجرای حیله اروپایی‌ها در برابر ایران برای پذیرش خواست غربی‌ها را در کتابش شرح می‌دهد. وی می‌گوید که چطور با یک تهدید به عدم ملاقات با رئیس‌جمهور تیم مذاکره‌کننده خواسته آنها را می‌پذیرد.
مذاکره سفرای ایران و آمریکا در بغداد
با روی کار‌آمدن دولت نهم و تاکید این دولت بر عدم تعلیق غنی‌سازی اورانیوم، ایران از یک سو به پیشرفت برنامه هسته‌ای دست یافت اما از سوی دیگر چندین قطعنامه در شورای امنیت علیه ایران به تصویب رسید. به‌رغم این مسائل، رئیس دولت نهم رویکردی متفاوت را نسبت به آمریکایی‌ها و رابطه با این کشور در پیش گرفت. نامه احمدی‌نژاد به جورج بوش در سال 1384 از سوی بسیاری از تحلیلگران به‌عنوان یک تابوشکنی مطرح شد. البته احمدی‌نژاد در این نامه جورج بوش را به توحید و رعایت کرامت انسانی و دست‌برداشتن از ظلم و ستم دعوت کرده بود. در مهم‌ترین تحول، در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد و بوش، ایران و آمریکا در تیر 1387 سه بار در مورد بحران عراق پای میز مذاکره نشستند. در این مذاکرات حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در بغداد با طرف آمریکایی به‌رهبری رایان کراکر سفیر آمریکا در عراق درباره ثبات در عراق گفت‌وگو کردند. مذاکرات تهران ــ واشنگتن در بغداد نتایج ملموس و مثبتی را در پی نداشت و آمریکایی‌ها نهایتا عراق را با بحران بزرگی به‌نام داعش مشغول کردند.
مذاکره جلیلی و معاون وزیر خارجه آمریکا
با پیروزی اوباما در انتخابات آمریکا و پیش از آغاز به کار رسمی دولت وی، اخباری مبنی بر مذاکرات ویلیام پری، نماینده اوباما و مجتبی ثمره‌هاشمی، مشاور ارشد محمود احمدی‌نژاد منتشر شد. رئیس‌جمهور ایران نیز در مقاطع مختلف از تغییر ادبیات اوباما استقبال کرد. اما مهم‌ترین اظهارات احمدی‌نژاد در طول سفر به مجمع سازمان ملل متحد انجام شد که در آن سعی کرد لحن نرم‌تری را در مقابل آمریکایی‌ها در پیش بگیرد. احمدی‌نژاد در سخنانی، ایران را برای آمریکا یک فرصت دانست و در جایی دیگر با حمایت از شعار تغییر اوباما اعلام کرد: «در صورت تحقق این تغییر ملاقات ایران و آمریکا در هر زمان و در هر مکانی می‌تواند رخ دهد». از سوی دیگر باراک اوباما در مبارزات انتخاباتی خود بر گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط با جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده بود. با این حال،گفته می‌شود اندکی پس از آغاز به کار دولت دهم، سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و ویلیام برنز، معاون وزیر امور خارجه در حاشیه مذاکرات ایران و گروه 1+5 در ژنو، گفت‌وگو کردند. محور این مذاکره که نهم مهرماه 88 انجام شد، پرونده هسته‌ای ایران بود. ملاقات مقامات دو کشور در این سطح، از فروردین ماه سال 59 که روابط رسمی میان دو کشور قطع شد، بی‌سابقه بوده است. نتیجه آنکه مذاکرات ایران و آمریکا بر‌خلاف آنچه بسیاری می‌پندارند با سیاست‌های دوگانه این کشور نتیجه‌ای در بر‌نداشت.
برجام سند روشن بدعهدی آمریکا
تیرسال 95 برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به‌دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، بین ایران و گروه 1+5 (شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلستان، آمریکا و آلمان) منعقد شد. مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک درباره برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو به‌روی برنامه هسته‌ای ایران از نوامبر 2013 شروع شد و به‌مدت 20 ماه ادامه داشت و در آوریل 2015 تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت. بر‌اساس این توافق مقرر شد، ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را پاکسازی کند و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا 98درصد قطع کند؛ همچنین ایران موظف شد تعداد سانتریفیوژهای خود را تا حدود دوسوم و حداقل به‌مدت 15 سال کاهش دهد. ایران از طرف مقابل خواسته بود به تحریم‌های شورای امنیت، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) علیه ایران پایان دهند. اما در حالی که ایران در زمان تعیین‌شده به همه تعهدات خود عمل کرد آمریکا هیچ‌گاه زیر بار عمل به تعهدات خود نرفت و حاضر به تعلیق کامل تحریم‌ها علیه ایران نشد.
وندی شرمن و عباس عراقچی
ماجرا آن‌قدر بیخ پیدا کرد که ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی در سال 95 و در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ اعلام کرد: برجام تاکنون «تقریبا هیچ» دستاورد اقتصادی برای ایران نداشته است. در نهایت نیز دونالد ترامپ در 18 اردیبهشت 97 با زیر پا گذاشتن برجام و قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد، از برجام خارج شد و اعلام کرد که به هیچ توافقی در این زمینه پایبند نیست و تحریم‌های بسیار شدیدی را نسبت به قبل از برجام، علیه ایران اعمال خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید