مسیر خطرناک سعودی علیه ایران
مثلث آنلاین: عربستان با تصور فشار حداکثری بر ایران، چه در هنگام مذاکرات برجام و چه پس از آن، به‌دنبال زدن ضربه به ارتقای نقش ایران در منطقه خاورمیانه و جهان بوده است.
در ایالات متحده نیز محاسبات نادرستی در چند مرکز مطالعاتی آمریکا وجود داشت که تصور دامن‌زدن به اختلاف دیدگاه‌ها در داخل ایران را در‌سر می‌پروراندند. ایجاد فرصت برای ولیعهد جوان و ماجراجوی سعودی در خاورمیانه نیز همسویی میان تیم جدید هیئت حاکمه ایالات متحده و سعودی‌ها را نشان می‌دهد اما نتایج آن، دنباله‌ای از اشتباهات محاسباتی ایالات متحده است. تحلیلی وجود داشت مبنی‌بر اینکه حمله به یمن و دامن‌زدن به مواضع رسانه‌ای علیه ایران، رقابت داخلی میان اعراب را کم‌رنگ خواهد کرد. بعد از بروز بحران روابط میان اعراب با یکدیگر مانند آنچه درباره سوریه، عراق، قطر و لبنان رخ داد، ثابت شد اعراب هژمونی عربستان را نمی‌پذیرند. ایران هم تلاش کرده همچنان از موضع دیپلماسی، شرایط خاورمیانه، برخی ارتباطات پشت پرده، حرکت برخی کشورها به سمت رفتارهای تروریستی و مسابقه تسلیحاتی و... را به کشورهای مختلف گوشزد کرده و عربستان به عنوان عامل ثبات‌زدا در منطقه، شناسانده شود. البته امکانات رسانه‌ای در منطقه و جهان و دادن امتیازات بی‌حساب و کتاب به ترامپ و ارتباط پولی با برخی اعضای کنگره و سنا، سعودی‌ها را امیدوار به ایجاد حاشیه امن کرده بود، اما ماجرای قتل جمال خاشقچی، وضعیت آنان را بدتر کرد و جهان نسبت به رفتارهای عربستان بیش از گذشته حساس شده است. تصور این بود بعد از اعلام پایان معافیت هشت کشور وارد‌کننده نفت ایران، لابی قدرتمند انرژی در ایالات متحده، عربستان را دعوت به تولید روز‌افزون می‌کند تا با فرصت نفت ارزان، تولید و صادرات نفت شیل را دنبال کنند و از طرف دیگر با ایجاد تنش در منطقه، به فروش تسلیحات ادامه دهند. ایران به‌عنوان یک کشور دموکراتیک، با‌ثبات و مسئولیت‌پذیر در ارتباط با کشورهای گوناگون، باید مجموعه‌ای از اندیشه‌ها و طرح‌ها را تبیین کند و مخاطراتی را که اتفاقات اخیر در آمریکا و منطقه برای اقتصاد، امنیت و صلح و ثبات منطقه و جهان در پی دارد، به جهانیان گوشزد کند. دونالد ترامپ، جان بولتون و پمپئو در پی ایجاد نوعی در‌هم‌ریختگی در خاورمیانه هستند و با این رویه عملا سعی می‌کنند واقعیت‌های تحمیلی ایجاد کنند. ترامپ سعی کرد با فضاسازی‌های کاذب علیه ایران، به نتانیاهو کمک کند تا در انتخابات داخلی اسرائیل پیروز شود. ماجرای انتقال سفارت امریکا به بیت‌المقدس و همچنین ادعای مالکیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان، همزمان با سکوت کشورهای عربی که همواره ادعای حمایت‌های عربی دارند نشان داد سعودی‌ها همچنان تصمیم ندارند نسبت به تغییر مواضع، اقدام خاصی انجام دهند. قبل از اینکه کشورهای منطقه، عربی و اسلامی بخواهند اقدامی برای جولان انجام دهند، باید نگران سرزمین‌های خودشان هم باشند؛ برای مثال اگر روزی ترامپ اعلام کرد که صحرای سینا هم طبق فرمولی که پمپئو بیان کرده باید دودستی به اسرائیل داده شود، در این صورت مصر هم باید این نگرانی را نسبت به سرزمین خود داشته باشد، حتی عربستان هم باید نگران تمامیت ارضی خودش باشد؛ چراکه زمانی یهودی‌ها در اطراف مکه و مدینه زندگی می‌کردند. سعودی‌ها برای تداوم استفاده غرب از رفتارهای ثبات‌زدای اسرائیل علیه ایران، سکوت پیشه کرده‌اند، در‌حالی‌که دست‌درازی به سرزمین‌هایی که آنها به عنوان سرزمین عربی نام‌گذاری کرده‌اند، حداقل باید این واکنش را درپی داشته باشد که آنها نسبت به تعامل اقتصادی و تجاری با رژیم صهیونیستی تجدید نظر کرده و همچنین از دولت سوریه برای حضور در اجلاس اتحادیه عرب که در تونس تشکیل شد، دعوت کنند. اینها نشان می‌دهد علائمی از بهبود رفتار سیاست‌های عربستان سعودی علیه ایران مشاهده نمی‌شود. باید منتظر ماند و دید ریاض پس از ملاحظه این همه رفتارهایی که انجام داده و شکست‌هایی که متحمل شده است، چه زمانی می‌خواهد در رفتارها و سیاست‌های اعلامی و تبلیغاتی خود تجدیدنظر کند. پس از ماجرای قتل جمال خاشقچی این انتظار وجود داشت که آنها برای کاهش فشارها و توازن در مناسبات در سیاست خارجی خود تجدید نظر کنند. آمریکا اندکی فشار آورد و باید عربستان به بی‌حاصل‌بودن اقدامات مخرب خود پی برده باشد اما هنوز درباره ایران این مسئله دیده نمی‌شود. اینکه سیاست‌های عربستان نسبت به ایران چه زمانی تعدیل پیدا می‌کند، معلوم نیست و هنوز نشانه‌ای بروز نکرده است؛ هرچند در برخی رسانه‌های سعودی و حتی در سطح وزارت خارجه این کشور، ایران‌ستیزی کاهش یافته است. آنها باید بدانند افزایش تنش با ایران و بهبود مناسبات با اسرائیل و حرکت به سوی این رژیم، کمکی به حل مشکلات کشورهای عربی نمی‌کند و این مسئله فقط هم در مورد ایران نیست؛ به عبارت دیگر، بهبود مناسبت با اسرائیل موجب می‌شود این دولت‌ها با ملت‌های عربی دچار تنش شوند.
مقامات سعودی حتی در سفرهای خود تلاش می‌کنند با ارائه بسته‌های تشویقی، حمایت این کشورها از سیاست‌های تحریمی آمریکا علیه ایران را جلب کنند که این مسئله می‌تواند به کاهش صادرات انرژی ایران به این کشور منجر شود. بی‌توجهی به آستانه تحمل باعث شد مقام معظم رهبری نیز در واکنشی جدی، نشان دهند از اصلاح رفتار دیپلماسی عربستان ناامید شده‌اند. علاوه‌بر‌این سخنان اخیر ایشان، فصل جدیدی از روابط و نوع نگرش مسئولان اجرائی را نسبت به عربستان باز می‌کند. سعودی‌ها همچنان با استفاده از امکانات بیت‌المال و ظرفیت‌های خدادادی علیه مردم خود، منطقه و جهان اسلام گام برمی‌دارند و در داخل این کشور، سیاست سرکوب را دنبال کرده و اعدام‌های دسته‌جمعی انجام می‌دهند. در گذشته مسئولان ایران، عربستان و هیئت حاکمه سعودی را به وحدت اسلامی و اصلاح روش‌های نادرست دعوت می‌کردند، اما به نظر می‌آید واکنش‌های اخیر و یادآوری هزینه‌هایی که ایران برای حفظ امنیت این کشورها پرداخته و در سخنان دکتر روحانی بازتاب یافت، ناامیدی از هیئت حاکمه سعودی را بیشتر کرده است.
صباح زنگنه- روزنامه شرق
دیدگاه تان را بنویسید