آیا ایران به دیپلماسی فرصت می‌دهد؟ قدرت نظامی باید برای پشتیبانی از موفقیت دیپلماسی در صحنه باشد

جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته در مواجهه با طراحی ها و دشمنی ها توانسته به تجربیات ارزشمندی دست یابد که تعامل با قدرتها برای فرمول بندی اختلافات در حوزه فعالیتهای هسته ای یا برجام یکی از بارزترین آنهاست. باید این پرونده را به درستی و واقع بینی همراه با روح شجاعت و ریسک پذیری در مواقع لزوم پیش ببریم چرا که نتایج این توافق در فرآیندی که اوج آن در مرحله غروب آفتاب است رقم خواهد خورد و منازعه کنونی پیش مقدمه ای برای مواجهه بزرگی است که در آن زمان خواهیم داشت. 

در این باره سخن بسیار است اما اگر به صحنه کنونی برگردیم، تصمیم هفته قبل ایران دائر بر توقف بخشی از تعهدات برجامی، زمان بندی برای ایفای مسئولیت طرف مقابل و ارائه یک برنامه مرحله ای برای استیفای حقوق ملت، اقدامی ضروری برای مدیریت شرایطی است که در آن قرار گرفته ایم. 

نظر به اهمیت موضوع، در این نوشتار به نکاتی چند پیرامون ضرورت هائی که باید در پیشبرد نقشه راه جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد،  اشاره می شود:

تغییر وضعیت:

نحوه رفتار طرفهای برجام به خصوص کشورهای اروپائی شرایطی را به وجود آورده بود که ایران برغم پایبندی به تعهدات، عملا همه مسئولیت ها و هزینه ها را بر دوش می کشید و آنها صرفا نظاره گر اقدامات ظالمانه، سوء استفاده و قلدرمآبی آمریکا بودند. ادامه این روند با هم نوائی اروپا با واشنگتن در موضوعاتی چون: فعالیت های موشکی و نقش منطقه ای ایران، به تدریج قدرت چانه زنی ایران را کاهش می داد و ضروری بود با اقدامی هشدارآمیز، انگیزه های آنان تحریک شده و بخشی از فشارها به آنان منتقل شود. 

استفاده از ظرفیتهای برجام: 

شرایطی که در آن قرار داریم از ظرافت ها و حساسیت های بسیاری برخوردار و به دلائل گوناگون، منافع ملی ایران هنوز در ماندن در برجام است. با این حال، این امر به معنای آن نیست که خود را در تنگنا احساس کنیم و از ابزارهای موجود در این توافق غافل باشیم. باید از ظرفیتهای ممکن برای تشدید فشار و افزایش قدرت چانه زنی خود در چارچوب این توافق استفاده کنیم تا زمانی که ضرورت ها، ما را در موقعیت دیگری برای انتخاب قرار دهد. 

تحریک قوه عاقله اروپا و آمریکا:

رصد تحولات در منظومه های سیاسی اروپا و آمریکا از وجود صداهای مختلف و مخالفت ها با سیاست های ماجراجویانه و تنش زای محور: آمریکائی، اسرائیلی و عربی نشان دارد. باید با اقدامات حساب شده و منطقی، شخصیت ها و نهادهای متعادل را وارد صحنه کرد و  برای سست کردن جایگاه عناصر افراطی در تیم هیات حاکمه آمریکا حرکت کرد. 

در این میان حفظ تماس و برقراری گفت وگوهای راهبردی با اروپا و توجه دادن آنها به آثار مخاطرات احتمالی با هدف ممانعت از همگرائی دو سوی آتلانتیک ضروری می نماید و البته باید برای واگذاری مسئولیت ها و هزینه ها به آنها نیز تلاش شود. 

بازیگران شرقی: 

روحیه تهاجمی ایالات متحده و تاکید بر منافع محوری خود که با تشدید تنش ها با قدرتهای شرقی چون روسیه و چین همراه است و نیز واقعیت های ناشی از منازعات ژئوپلتیک که هر روز بیشتر نمایان می شود، فرصتهای بسیاری برای گسترش همکاریها و تعمیق مناسبات با این شورها ایجاد کرده است. 

ایران به دلیل شرایط سیاست خارجی و واقعیت های حاکم بر مناسبات بین المللی سالهاست از این ابزار برخوردار بوده و هر زمان این اهرم را به درستی به کار برده از آثار مثبت آن برخوردار شده است. اکنون نیز چون بازیگرانی چون اسرائیل و عربستان همگرائی پیدا کرده اند این واقعیت بیش از گذشته ضرورت دارد و باید طراحی اساسی در این زمینه صورت گیرد همانطور که کشورهائی چون عربستان و ترکیه که در گذشته روی این کشورها چندان حساب نمی کردند برنامه ریزی جدی در این زمینه صورت داده اند. تجربه اخیر در مورد برجام نیز نشان داد که این دو کشور نگاه متفاوتی نسبت به ایران در قبال زیاده خواهی های محور غربی دارند که مزید بر علت می شود.  

اخلال  در طراحی دشمن: 

با وجود آنکه سخن از وقوع جنگ بین ایران و ایالات متحده، ناپخته و غیرحرفه ای می نماید اما این واقعیت است که عناصری با امکانات و ابزارهای زیاد در صدد کشاندن آمریکا به این وادی هستند و در این خصوص حتی رئیس جمهوری آمریکا نیز تحت فشار قرار دارد. در این زمینه، زنجیره ای از عوامل از موضوع ونزوئلا تا کره شمالی نقش آفرینی می کنند که ناکامی آمریکا در این عرصه ها می تواند ادامه حضور چهره های افراطی در اطراف ترامپ را تحت تاثیر قرار دهد. 

در این میان، درایت و تدبیر اقتضاء می کند که ایران با ظرافت به دیپلماسی فرصت دهد و در مقابل ماجراجوئی طرف مقابل برای امنیتی و نظامی کردن صحنه، قابلیت و توانائی های دیپلماسی به نمایش گذاشته شود. البته همانگونه که اشاره شد ایران برای مواجهه با هر وضعیتی باید آماده بوده و لحظه ای از قدرت بازدارندگی خود غافل نشود و قدرت نظامی همواره برای پشتیبانی از موفقیت دیپلماسی در صحنه باشد. 

ادبیات مناسب: 

با توجه به ابزارهای گوناگون جبهه مقابل و سوء استفاده و جریان سازی آنها از مواضع افراد و نهادهای مختلف جمهوری اسلامی ایران، ضروری است هماهنگی جدی در کشور صورت گیرد تا صدای متوازن، منطقی و اصولی از تریبونهای کشور بیرون آمده و اظهارات به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد. 

به خصوص با توجه به رویکرد تنش آفرینی دشمن لازم است اظهاراتی که باعث تحریک و نشان دادن چهره تهاجمی و متمایل به جنگ از ایران می شود اجتناب و البته در مواقعی که ضرورت دارد پاسخ های مقتضی برای اخلال در روح و روان طرف مقابل داده شود.  

افکار عمومی و شرایط داخل: 

طراحی دشمنان و رقبا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران همه جانبه و از ابعاد متنوع و گوناگونی برخوردار است. آنها در کنار سیاست های تحریمی و جنگ اقتصادی، نبرد گسترده ای را برای تسخیر ذهنیت ایرانی در پیش گرفته و از ابزارهای گسترده ای نیز استفاده می کنند. این وضعیت نیاز به دقت دارد. در این راستا، ضروری است مسائلی چون رابطه حاکمیت با مردم و پرهیز از رفتارهای جزیره ای در کشور که دشمن روی آنها برنامه ریزی کرده است مورد توجه قرار گیرد و در بخش اقتصاد و معیشت نیز طرحهای پیش دستانه ای طراحی شود تا صرفا تدافعی بازی نکنیم. 

دیپلماسی ایرانی/ سید احمد حسینی