دو راهی سرنوشت ساز ؛ اروپا تهران را از دست می دهد؟

نویسنده : پیتر جنکینز

پیتر جنکینز، دیپلمات بازنشسته وزارت خارجه انگلیس و نماینده اسبق این کشور در آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است.

صبر ایران از اقدامات ضعیف اروپا در برابر یکی از بدترین دولت های ایالات متحده در تمام تاریخ، بالاخره 8 ماه مه به پایان رسید. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با اشاره به جلسه وزرای کابینه خود به طرفین اروپایی برجام گفت که اجرای برخی از تعهدات این توافقنامه توسط ایران به اقدام اروپا در اجرای تعهداتش به توافق بستگی خواهد داشت. آن دسته از ناکامی های اروپا که مورد نظر روحانی بوده، ناتوانی در خرید نفت از ایران و عقب نشینی از تامین مالی بانکی برای تجارت با ایران است. هر دوی اینها هم از عواقب تهدیدهای دولت ترامپ به مجازات هر سازمان یا شرکت اروپایی که نفت ایران را خریداری کند یا در معاملات مالی با اشخاص ایران مشارکت داشته باشد، به شمار می روند. دولت های اروپایی اکنون در شرایط عجیب و ناخوشایندی به سر می برند.

آنها می توانند ایالات متحده را به انتقام جویی برای هر گونه تحریم نهادهای اروپایی در رابطه با ایران از سوی ایالات متحده تهدید کنند با این امید که ایالات متحده عقب نشینی کند و معافیت هایی را برای خریدهای نفت اروپایی از ایران و تامین مالی تجارت با ایران در نظر بگیرد که فراتر از محدوده اندک کالاهای قابل معامله از طریق ابتکارعمل اینستکس باشد. تاکنون که هیچ شواهدی دال بر اینکه اتحادیه اروپا جرات چنین کاری را دارد دیده نشده است. با این حال، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تاریخ 3 ماه مه در حالی که درباره کوبا صحبت کرد، گفت: «اتحادیه اروپا اعمال محدودیت های یک جانبه در خارج از قلمرو هر کشوری را مغایر با قوانین بین المللی می داند و تدابیر لازم را در برابر آنها به کار خواهد بست.» رویترز در گزارش خود اظهارات موگرینی را تهدید به اقدامات تلافی جویانه اقدام به آغاز روند حل اختلافات در سازمان تجارت جهانی توصیف کرد.

پس از گذر از مراحل مطرح شده در ماده 36 برجام که رئیس جمهور روحانی در اظهارات خود به آن اشاره کرد، اروپایی ها می توانند به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع دهند که ایران دیگر به همه تعهدات خود در توافق هسته ای متعهد نیست. چنین اتفاقی روز دولت ترامپ را خواهد ساخت چراکه در این شرایط شورای امنیت سازمان ملل مجبور خواهد شد تعلیق تحریم های سازمان ملل متحد که پیش از سال 2016 و حصول برجام علیه ایران اعمال شده بودند را مجدد به رای بگذارد و ایالات متحده می تواند به راحتی با وتوی خود تعلیق تحریم ها علیه ایران را به پایان برساند. خروج ایران از برجام به طور قطع با شک و تردیدهایی درباره غیر تسلیحاتی ماندن برنامه هسته ای ایران همراه خواهد بود.

گزینه سوم برای اروپا این است که خودداری ایران از عمل به برخی از تعهداتی که رئیس جمهور روحانی در اظهارات خود به آنها اشاره کرد را تحمل کند با این امید که ایران همچنان در برجام باقی بماند و دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به فعالیت های هسته ای آن حفظ شود. اما این گزینه را نمی توان یک گزینه کم خطر دانست. این احتمال وجود دارد که ایران به بردباری اروپا با خودداری از عمل به تعهداتش به برجام تا جایی ادامه دهد که ارزش فعالیت هسته ای غیر تسلیحاتی به کلی از بین برود.

اما اروپایی ها خود در پیش آمدن این وضعیت غیرقابل تحمل مقصر هستند. آنها در یک هفته پس از اعلان جنگ اقتصادی رئیس جمهوری ترامپ علیه ایران، ایالات متحده را تهدید کردند که در صورت مستثنی نکردن اروپا از تهدید تحریم های فرامرزی، اقدامات تلافی جویانه در پیش خواهند گرفت؛ اروپایی ها باید به این تهدید عمل می کردند. آنها نباید آن اشتباه را با استفاده از هر فرصتی برای تکرار حملات لفظی رئیس جمهوری آمریکا بر آزمایش های موشکی ایران (که حق طبیعی آن است و از سوی سازمان ملل متحد هم غیرقانونی به حساب نمی آید) و محکوم کردن رفتارهای منطقه ای ایران استفاده می کردند و این مساله به ویژه درباره امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه صدق می کند. اروپایی ها روابط خوب و سالم خود با ایران را به نابودی کشاندند و اکنون مجبورند که عواقب آن را تحمل کنند.

البته تصمیم ایران به استفاده از خودداری از اجرای کامل تعهداتش در برجام برای تحت فشار گذاشتن اروپا در مواجهه با متحد جهنمی اش برای آن به دور از مخاطره نبوده است. ایران ممکن است خیلی زود خود را در موقعیتی بیابد که تنها راه نجاتش خروج از برجام باشد. این مساله سبب می شود که دولت ترامپ از خروج ایران از برجام به عنوان بهانه ای برای حمله به تاسیسات نظامی ایران و شاید خیلی چیزهای دیگر استفاده کند. به علاوه، این مساله برای ایران به بهای از دست دادن حیثیت بین المللی ای که با امضای برجام به دست آورده بود، تمام خواهد شد. حتی ممکن است ایران در این روند حمایت روسیه و چین را که از امضا کنندگان پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای هستند، از دست بدهد.

در کل، تا زمانی که اروپا نتواند جرات لازم برای مواجهه با ترامپ را بیابد و او را به بازگشت به برجام ترغیب و از یک توافق هسته ای ارزشمند محافظت کند، آینده چندان روشن به نظر نمی رسد و چشم انداز برجام تیره و تار است.

منبع: لوبه لوگ / دیپلماسی ایرانی