چرا عراقی ها از تنش میان ایران و امریکا نگرانند؟

نویسنده : سید علی موسوی خلخالی

روزنامه نگار، مترجم و سردبیر دیپلماسی ایرانی.

عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق، سه تن از وزرا و اعضای کابینه خود را موظف کرده است تا برای کاهش تنش ایران و امریکا تلاش کنند و در همین رابطه رایزنی ها و تلاش های دیپلماتیکی را آغاز کنند. محمد علی حکیم وزیر امور خارجه عراق، فالح الفیاض، رئیس الحشد الشعبی و مصطفی الکاظمی، رئیس سرویس اطلاعاتی عراق سه نفری هستند که برای انجام این کار از سوی نخست وزیر ماموریت گرفته اند.

در همین رابطه محمد علی حکیم، وزیر امور خارجه عراق روز جمعه با جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس دیدار و تاکید کرد از نظر عراق باید همکاری شرکای سیاسی ادامه یابد و همه برای جلوگیری از شدت گرفتن تنش ها در منطقه تلاش کنند و مانع از هرگونه تحرکی شوند که می‌تواند به بحرانی تر شدن روابط ایران و امریکا بینجامد. در بیانیه وزارت امور خارجه عراق همچنین آمده که این مذاکرات در راستای آن صورت گرفته که انگلستان یکی از کشورهای امضاکننده توافق هسته‌ای با ایران است و می‌تواند نقشی مهم در کاهش تنش‌ها داشته باشد.

عراق یکی از کشورهایی است که در روزهای اخیری که تنش میان ایران و امریکا شدت گرفته وارد میدان شده است و تلاش دارد برای کاهش تنش ها نقش آفرینی کند. مقامات و سران سیاسی عراقی در مناسبت های مختلف بر لزوم نقش آفرینی کشورشان در کاهش تنش میان ایران و امریکا تاکید کرده اند. سید عمار حکیم، رئیس جریان حکمت ملی و نوری مالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون در اظهارنظرهای جداگانه ای بر لزوم کاهش تنش میان ایران و امریکا تاکید کرده، سیاست های امریکا علیه ایران را نکوهش کرده و از دولت خواسته اند به طور جدی در این رابطه وارد عمل شود.

عراقی ها خیلی خوب می دانند تشدید تنش میان ایران و امریکا به سود هیچ کس نیست. و این را هم بهتر از هر کسی می دانند که درصورتی که اتفاقی پیش بینی نشده روی دهد و اصطکاک میان تهران و واشنگتن بیش از پیش افزایش یابد، عراق یکی از مهمترین کشورهایی است که از این برخورد به شدت متضرر خواهد شد و چه بسا این ضرر بیش از دیگر کشورها باشد. چرا؟

روابط ایران و عراق بعد از سقوط صدام حسین در سال 2003 جهشی بی سابقه داشت. در طولِ تاریخِ روابطِ دو کشور، هیچ گاه سابقه نداشته که روابط ایران و عراق تا این اندازه به هم نزدیک باشد. در طول این سال ها که حدود 16 سال را شامل می شود، روابط ایران و عراق همواره در اوج بوده است. هیئت حاکمه فعلی عراق را عموما کسانی تشکیل می دهند که در دوران ستم حزب بعث در ایران در تبعید بودند و بعد از بازگشت به عراق، بعد از سقوط رژیم بعث از حمایت بی شائبه ایران برخوردار بوده اند. می توان گفت بعد از سقوط حکومت بعثی بیش از همه این دوستان ایران بودند که قدرت را در عراق در دست گرفتند و در طول این سال ها در تمامی ارکان حکومت از صدر تا ذیل حضور داشتند. اتفاقی که باب میل بسیاری از کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی نبوده و همواره برای تغییر این معادله تلاش کرده است و دیده ایم که در سالیان گذشته از چه شیوه های خشنی برای تغییر این معادله استفاده کرده اند. همچنین در طول دوران مبارزه با تروریسم، چه در زمان ابومصعب الزرقاوی که القاعده عراق را رهبری می کرد و چه در زمان حمله داعش به عراق، که خشنترین چهره تروریسم را از خود به نمایش گذاشت، ایران بدون هیچ چشم داشتی به حمایت از عراقی ها پرداخت که این حمایت بسیار فراتر از آن چیزی بود که کشورهای تشکیل دهنده ائتلاف مبارزه با تروریسم از عراق می کردند.

از سوی دیگر هسته قدرت در عراق در دست شیعیان است و حوزه نجف اشرف با همه اختلاف دیدگاه هایی که با رویکردهای جمهوری اسلامی ایران دارد، ایران را پشتوانه ای قدرتمند و قابل اتکا می داند که در هیچ صورتی نباید تضعیف شود و همواره باید از آن پشتیبانی کرد. این واقعیتی است که فارغ از هر گونه دیدگاهی در عراق وجود دارد. تمامی جریان های سیاسی شیعی، ایران را پشتوانه ای گرانبها می دانند که باید در هر شرایطی ارزش و قدرت آن حفظ شود.

برای همین می بینیم که در طول این سال ها هر گاه مقامات ایرانی از عراق دیدن کرده اند، استقبال عراقی ها از آنها متفاوت از هر هیئت سیاسی دیگری بوده است و تلاش کرده اند نهایت احترام و استقبال را از آنها داشته باشند. نمونه آن را در دو سفر اخیر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به عراق که یک بار در صدر هیئتی سیاسی – اقتصادی و بار دیگر به همراه رئیس جمهور به این کشور سفر کرد، دیدیم. به گفته منابع آگاه ایرانی استقبال از هیئت ایرانی در سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری به عراق بی نظیر بود به گونه ای که می گفتند عراقی ها برای طرف ایرانی سنگ تمام گذاشتند. می توان گفت استقبال از هیئت های ایرانی در این سال ها بالاتر از استقبال از هر مقام خارجی دیگر بوده است. حضور محمد جواد ظریف در میان رهبران عشایر و استقبال گرمی که مردم و عشایر از او می کردند به قدری پررنگ بود که حتی محمد الحلبوسی، رئیس مجلس عراق به طعنه گفته است: «مگر قرار است ظریف نامزد انتخابات عراق شود که این گونه از او استقبال می کنند.» یا حتی استقبال مرجعیت نجف اشرف از او و حسن روحانی که بی سابقه بوده است. مراجع عالیقدر نجف در دیدار جواد ظریف از آنها، فعالیت های بین المللی او را ستوده اند و حتی او را مایه مباهات شیعه دانسته اند.

مراجع به نوبه خود از تنش های موجود منطقه ای و بین المللی علیه ایران نگرانند و آن را نه فقط به ضرر ایران بلکه به ضرر کل جهان تشیع می دانند. این مساله را در دیدارهایشان با ظریف و روحانی نیز بیان کرده اند. حتی یک منبع آگاه به نگارنده گفت که آیت الله سیستانی در دیدار با ظریف به او گفته بود که از استعفایش نگران شد و از این که استعفایش پذیرفته نشد، خوشحال است.

بنابراین عراقی ها خود را محق می دانند که نسبت به هر گونه اتفاقی در روابط ایران و امریکا و جامعه جهانی به طور کل نگران ببینند. چرا که خوب می دانند چنین اتفاقی می تواند عواقب سختی نه تنها برای ایران بلکه برای خودشان نیز به دنبال داشته باشد. به باور آنها هر اتفاقی برای ایران نه تنها در داخل ایران بلکه تاثیری مستقیم برکل شیعیان جهان می گذارد. این مساله فارغ از ظرفیت ها و پتانسیل هایی است که عده ای برای عراق متصور می شوند. عراقی ها امروزه خود را موظف می دانند که در این میدان حتما نقش آفرینی کنند.