از بهارستان تا خانه ابدی؛ گزارشی درباره نمایندگانی که دوره وکالت خود را تمام نکردند

درگذشت صفاری نطنزی، نماینده مردم نطنز و بخش قمصر، بهانه‌ای شد تا ببینیم دست روزگار در این ده دوره مجلس شورای اسلامی، به چه افراد دیگری اجازه نداده تا فرصت چهار ساله نمایندگی خود را کامل کنند.

۱. مجلس اول از این حیث رکورددار است. ۳۷ نماینده این مجلس به دلیل شهادت یا درگذشت، موفق به پایان دوره نمایندگی خود نشدند. از این میان ۲۷ نماینده، افرادی بودند که در هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰ و در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسیدند. رحمان استکی (شهرکرد)، سیدرضا پاک نژاد (یزد)، علیرضا چراغ‌زاده دزفولی (رامهرمز)، سید محمدتقی حسینی طباطبایی (زابل)، سید محمدباقر حسینی لواسانی (تهران)، سید شمس‌الدین حسینی نائینی (نائین)، غلامحسین حقانی (بندرعباس)، محمدعلی حیدری (نهاوند)، عباس حیدری (بوشهر)، سید محمدکاظم دانش (شوش و اندیمشک)، غلامرضا دانش آشتیانی (تفرش و آشتیان)، علی‌اکبر دهقان (تربت جام)، عبدالحمید دیالمه (مشهد)، سید فخرالدین رحیم (ملاوی لرستان)، سید جواد شرافت (شوش تر)، میر بهزاد شهریاری (رودباران بوشهر)، محمد حسین صادقی (درود و ازنا)، قاسم صادقی (مشهد)، سید نورالدین طباطبایی نژاد (اردستان)، محمد حسن طیبی (اسفراین)، سیف الله عبدالکریمی (لنگرود)، عبدالوهاب قاسمی (ساری)، عمادالدین کریمی بیژنی نژاد (نوشهر)، محمد منتظری (نجف آباد)، عباسعلی ناطق نوری (نور و محمود آباد)، مهدی نصیری لاری (لارستان) و علی هاشمی سنجنی (اراک) اسامی این بیست هفت شهید است.

در این مجلس، سه نماینده دیگر هم در ترورهای جداگانه به شهادت می‌رسند. سید حسن آیت، نماینده تهران در ۱۴ مرداد ۶۰، مجتبی استکی، نماینده شهرکرد در یکم دی ماه ۶۹ و محمدتقی بشارت، نماینده سمیرم در هفتم دی ۶۰، توسط عوامل سازمان منافقین به شهادت رسیده‌اند.

دو شهید دیگر این مجلس، در جبهه‌های نبرد ایران و عراق به درجه شهادت نائل شدند. شهید دکتر مصطفی چمران که در ۳۱ خرداد، به شهادت رسید و مهدی شاه‌آبادی که در ۶ اردیبهشت ۶۳ شهید شد.

چهار نماینده این مجلس در سوانح رانندگی جان خود را از دست دادند. علی اکبر اصغری، نماینده بناب و ملکان در ۲۶ مهر ۶۰، فتحعلی صاحب‌الزمانی نماینده اسدآباد در سوم آبان ۶۰، سید یونس عرفانی، نماینده تالش در سوم مرداد ۶۱ و عبدالله امامی، نماینده تربت حیدریه در ۲۱ آذر ۶۲.

حسن لاهوتی اشکوری، نماینده رشت در ششم آبان ۱۳۶۰ سکته کرد هر چند بعدها در مورد علت مرگ او در زندان تردیدهایی شد و محمد تقی کمالی‌نیا، نماینده قوچان نیز در عجیب‌ترین مرگ این مجلس، در یکم تیر ۱۳۶۰ بر اثر حادثه سقوط آوار در گذشت.

۲. مجلس دوم، یازده نماینده خود را در میانه دوره به دلیل درگذشت یا شهادت از دست داد. از این میان هشت نفر به دلیل حمله جنگنده‌های عراقی به هواپیمای فوکر ایرانی در اول اسفند ۱۳۶۴ به شهادت رسیدند: سید ابوالقاسم داودالموسوی دامغانی (رامهرمز)، سید نورالدین رحیمی (ملاوی لرستان)، ابوالقاسم رزاقی (تنکابن و رامسر)، غلامرضا سلطانی (کرج)، سید حسن شاهچراغی (دامغان)، محمد کلاته‌ای (بجنورد)، علی معرفی زاده (خرمشهر و شادگان) و مهدی یعقوبی (تربت حیدریه) اسامی این هشت شهید هستند. محمد مهدی ربانی املشی هم دیگر شهید این مجلس بود که در ۱۷ تیر ۶۴ توسط باند مهدی هاشمی ترور شد. در ۱۳ دی ۶۴ و ۲۳ خرداد ۶۵ هم حادثه رانندگی موجب فوت دو نماینده مجلس شد: غلامرضا رحیمی جهان‌آبادی نماینده بندر ماهشهر و عبدالله عطایی، نماینده سنندج.

۳. در مجلس سوم فقط دو نماینده به دلیل فوت خود، موفق به پایان دوره نمایندگی نشدند. یکی محمد حسین افتخاری نماینده فومن که ۶ تیر ۶۹ در حادثه سقوط چرخ بال حین کمک به زلزله‌زدگان رودبار جان خود را از دست داد و دیگری عباس حسنی سعدی نماینده کرمان که ۱۳ فروردین ۶۸ در تصادف رانندگی در گذشت.

۴. در مجلس چهارم، سید حسین حسینی شاهرودی نماینده شاهرود در ۱۹ مهر ۷۳ درگذشت و در همان روز، جلیل رشیدی کوچی نماینده مرودشت نیز در یک سانحه رانندگی جان باخت. کمتر از دو ماه بعد یعنی در ۱۴ آذر ۷۳ هم سید آیت الله موسوی اجاق، نماینده کرمانشاه در یک تصادف رانندگی جان خود را از دست داد.

۵. در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی، هادی خاتمی، نماینده بروجرد در ۲۰ مرداد ۷۸ در یک سانحه رانندگی جان خود را از دست داد و محمد مجدآرا، نماینده بابلسر و بندپی هم در ۳۰ شهریور ۷۵ به علت بیماری در گذشت.

۶. در مجلس شش، آمار فوت نمایندگان باز هم بالا رفت و اصلی‌ترین دلیل آن سقوط هواپیمای حامل وزیر راه و ترابری وقت (شهید دادمان) و نمایندگان گلستان در سفر به این استان بود. سید منصور حسینی (مینودشت)، اترک طیار (گنبد کاووس)، قربانعلی قندهاری (گرگان)، علی کوهساری (رامیان و آزادشهر)، عظیم گل (کردکوی و بندر گز و ترکمن) و غلامعلی هزارجریبی (گرگان) شش نماینده‌ای بودند که در سانحه سقوط ۲۷ اردیبهشت ۸۰ جان خود را از دست دادند. علیرضا نوری، نماینده تهران و مسعود هاشم زهی نماینده خاش هم در ۸ آبان ۱۳۸۱ در یک سانحه رانندگی در جاده چالوس جان خود را از دست دادند. سید محمد مودب‌پور نماینده رشت هم در ۲۸ آبان ۱۳۸۱ و قدرت الله نظری نیا، نماینده کنگاور، صحنه و هرسین در ۸ مهر ۱۳۷۹ جان خود را از دست دادند و دوره نمایندگی خود را خاتمه ندادند.

۷. در مجلس هفتم، محمد علی نبی‌زاده، نماینده گچساران در ۲۴ مهر ۸۳ به علت بیماری و مرتضی کرمی، نماینده ایلام در ۲۹ آذر ۸۳ در یک سانحه رانندگی جان خود را از دست دادند.

۸. در مجلس هشتم شورای اسلامی، محمدحسین حیدریان نماینده سنقر و کلیایی در هفتم تیر ۸۷، محمدرضا فاکر، نماینده مشهد و کلات در ۲۴ اسفند ۸۶ و محمدعلی حیاتی، نماینده لامرد و مهر در ۱۶ خرداد ۸۹ در گذشتند و به دوره نمایندگی خود پایان ندادند.

۹- در مجلس هشتم شورای اسلامی، محمدحسین حیدریان نماینده سنقر و کلیایی در تاریخ ۷ تیر ۸۷، محمدرضا فاکر، نماینده مشهد و کلات در ۲۴ اسفند ۸۶، محمدعلی حیاتی، نماینده لامرد و مهر در ۱۶ خرداد ۸۹ و حسین اسلامی نماینده ساوه و زرندیه در ۱۲ شهریور ۹۰ درگذشتند و علی اکبر آقایی در ۲۰ فروردین ۹۴ به دوره نمایندگی خود پایان ندادند.

۱۰. و در نهایت در مجلس دهم به جز مرتضی صفاری نطنزی که در ۵ تیر ۹۸ بر اثر بیماری درگذشت، محمدعلی حسین زاده، منتخب مردم مراغه و عجب‌شیر هم ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۵ و قبل از آغاز دوره نمایندگی به دلیل تصادف در آزاد راه قزوین – زنجان درگذشت.

مجموعاً ۷۵ نماینده در ده دوره مجلس به دلیل شهادت یا درگذشت، موفق به پایان دوره خود نشدند. از این میزان ۳۱ نماینده در حوادث تروریستی و ۱۰ نماینده در جنگ به شهادت رسیدند و ۱۴ نماینده در حوادث رانندگی و ۷ نماینده در سوانح هوایی، جان خود را از دست داده‌اند. تهران و مشهد هر یک با سه نماینده، بیشترین میزان نمایندگان فوت شده در میان دوره را به خود اختصاص دادند.