کیهان: به نقطه قبل از برجام برگردیم

امروز- یکشنبه 16 تیر- با پایان یافتن فرصت 60 روزه ایران به اعضای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای، گام دوم کاهش تعهدات برجامی کشورمان اجرا خواهد شد.

روحانی- 12 تیر- در جلسه هیئت دولت گفت:«جمهوری اسلامی ایران طبق برجام و مطابق با اختیاراتی که در این زمینه و به دنبال بدعهدی طرف‌های مقابل دارد ـ همان طور که قبلا هم اعلام کرده ـ از شانزدهم تیرماه گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را اجرا خواهد کرد. از شانزدهم تیر ما اقدام بعدی را شروع می‌کنیم و اگر می‌خواهید اظهار تأسف بکنید، از همین الان انجام دهید». رئیس‌جمهور تاکید کرد که از ۱۶ تیر ماه و در پایان این فرصت ۶۰ روزه دیگر سطح غنی‌سازی 3/67 درصد نخواهد بود و به هر مقداری که ضرورت و نیاز باشد، این سطح را افزایش می‌دهیم. همچنین رآکتور اراک به شرایط سابق یعنی شرایطی که پیش از این ادعا می‌شد خطرناک بوده و قابلیت تولید پولوتونیوم را داشت، بازخواهد گشت. پیش از آن «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی گفته بود:« از ۱۶ تیرماه، گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام با جدیت آغاز خواهد شد تا کشورهایی که از «صبر» جمهوری اسلامی برداشت ضعف و بی‌عملی داشته‌اند، متوجه شوند پاسخ ایران به تجاوز پهپاد آمریکایی به مرزهای هوایی با واکنش نسبت به تلاش فریب‌کارانه سیاسی برای محدودسازی حقوق مسلم مردم ایران تفاوتی نخواهد داشت».

علی‌اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل -جمعه14 تیر ماه- درباره گام‌های جمهوری اسلامی ایران پس از ضرب‌الاجل 60 روزه گفت: اجرای گام‌ها مورد اجماع جمهوری اسلامی ایران چه مجلس، چه دولت و چه همه کسانی است که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در این فعل و انفعالات مباشرت دارند.

ضرب‌الاجل 60 روزه

شورای عالی امنیت ملی کشورمان- 18 اردیبهشت 98- در سالگرد خروج آمریکا از برجام، ضمن اعلام گام اول توقف تعهدات برجامی ایران به طرف‌های باقیمانده در برجام(عدم تعهد به رعایت محدویت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین) فرصت ۶۰ روزه‌ای داد که تعهدات بانکی و نفتی خود در قبال ایران را اجرا کنند و در غیراین صورت تهران گام دوم را برخواهد داشت. در بخشی از بیانیه شورای عالی امنیت ملی تاکید شد:«جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال گذشته نهایت خویشتنداری را از خود نشان داده و به درخواست دیگر اعضای برجام فرصت قابل توجهی در اختیار آنها قرار داده است تا اثرات و تبعات خروج آمریکا از برجام را جبران کنند... متأسفانه این حسن‌نیت و خویشتنداری هوشمندانه مردم ایران بی‌پاسخ مانده و غیراز صدور بیانیه‌های سیاسی، هنوز هیچ سازوکار عملیاتی برای جبران تحریم‌های آمریکا مستقر نشده است».

پس از این ضرب‌الاجل و در پی استمرار بی‌عملی اعضای باقی‌مانده در برجام و به خصوص طرف اروپایی، سازمان انرژی اتمی در روز ۳۰ اردیبهشت از چهار برابر شدن ظرفیت تولید غنی‌سازی اورانیوم با خلوص 3/67 خبر داد. روز ۱۰ تیرماه نیز «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه رسما اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرد.

بی عملی اروپا

پس از امضای برجام، اروپایی‌ها به هیچ عنوان به تعهدات خود عمل نکردند. ظریف، مهر 96 گفت که هنوز نمی‌توانیم یک حساب بانکی در انگلیس باز کنیم. آلمان نیز تنها در یک قلم در زمستان 96 در اقدامی توهین‌آمیز و بهانه اجرای تحریم‌های آمریکا، از سوخت رسانی به هواپیمای حامل وزیر امور خارجه کشورمان امتناع کرد. همچنین فرانسه تنها در یک قلم مانع حضور غرفه ایران در نمایشگاه بین‌المللی در این کشور شد و حتی اجازه حضور بازدیدکنندگان ایرانی را نیز نداد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، پس از خروج آمریکا از برجام نیز بی‌عملی اروپا ادامه یافت و طرف اروپایی صرفا به ارائه وعده‌های بدون پشتوانه بسنده کرد تا ایران را به اجرای یک‌طرفه تعهدات خود در این توافق وادار کند. یکی از مهم‌ترین این وعده‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، راه‌اندازی سازوکاری برای ایمن‌سازی تجارت میان ایران و اروپا بود. در ابتدا طرح کانال ویژه مالی (SPV) ارائه شد و بعد از ۹ ماه وعده‌های پیاپی در نهایت، از سازو کار اینستکس به‌عنوان بخشی از اس پی وی رونمایی شد.

اروپایی‌ها به هیچ اقدامی در راستای تعهدات برجامی خود عمل نکردند تا اینکه در روز‌های پایانی مهلت ۶۰ روزه ایران و همزمان با برگزاری دوازدهمین کمیسیون مشترک برجام از اجرایی شدن اینستکس با یک خط اعتباری محدود خبر دادند که به هیچ وجه جوابگوی نیاز‌های ایران نبود. مقامات ایران در اظهارات جداگانه تاکید کردند که این کانال پرداخت، به هیچ عنوان خواسته‌های ایران را تامین نمی‌کند. در همین رابطه، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه تاکید کرد که «3 کشور اروپایی متعهد شدند که ۱۱ تعهد را در راستای توافق برجام اجرایی کنند و در هیچ‌یک از این تعهدات، اینستکس وجود ندارد».

مجید تخت‌روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل نیز این اقدام را ناکافی دانست و از این سازو کار مالی به‌عنوان «ماشین بدون بنزین» یاد کرد.

اینستکس؛ تقریبا هیچ

طرف اروپایی در برجام متعهد شده بود که ضمن خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، تبادلات بانکی را نیز برقرار کرده و همچنین کالاهای تحریمی را با ایران مبادله کند؛ اما اعضای اروپایی برجام طبق سازوکار اینستکس، به هیچ عنوان از ایران نفت نمی‌خرند و تبادلات بانکی را نیز برقرار نمی‌کنند؛ بلکه صرفاً از طریق این کانال، در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیراروپایی، به جای پرداخت پول، در اقدامی توهین آمیز صرفاً غذا و دارو (اقلام غیرتحریمی آمریکا) را در اختیار ایران قرار می‌دهند!

برخلاف ادعای اروپا، اینستکس نه فرآیندی ذیل برجام، بلکه اقدامی در راستای تکمیل هدف FATF است. کارویژه اینستکس شناسایی مسیرهای خرید نفت ایران و شفاف‌سازی آن برای آمریکاست. به عبارت دیگر اینستکس بخشی از پازل FATF در رصد تراکنش‌های مالی ایران برای وزارت خزانه‌داری آمریکا است. اینستکس نه تنها مسیرهای خرید نفت ایران را برای آمریکا شناسایی می‌کند، بلکه فراتر از آن مدیریت کانال خرید نفت ایران را نیز به اروپا می‌سپارد! ایران ذیل اینستکس هم تحریم است، هم در ازای فروش نفت، نه تنها پولی نمی‌گیرد بلکه از خرید کالاهای مدنظر خود نیز محروم است(یعنی حتی نفت در برابر کالا هم نیست) و باید صرفا کالاهای غیرتحریمی- بر اساس صلاح‌دید اروپا!- را خریداری کند.

روند اقدامات اروپا در مدت زمان ضرب‌الاجل 60 روزه بیش از پیش ثابت کرد که این کشورها به هیچ عنوان حاضر نیستند که به تعهدات برجامی خود عمل کنند.

آغاز گام دوم

به گزارش مهر، با توجه به اینکه تحقق وعده‌های مقامات اروپایی در مهلت ۶۰ روزه، برای مقامات دولتی ایران احراز نشد، رئیس‌جمهور به‌طور رسمی در جلسه هیئت دولت اعلام کرد که از ۱۶ تیرماه اقدامات بعدی خود را در کاهش تعهدات برجام آغاز خواهد کرد. بعد از اظهارات رئیس‌جمهور، کیوان خسروی سخنگوی شورای عالی امنیت ملی نیز به‌طور رسمی در روز پنج‌شنبه ۱۳ تیرماه اعلام کرد: ۱۶ تیرماه گام دوم کاهش تعهدات برجامی براساس پاراگراف‌های ۲۶ و ۳۶ و با چارچوبی که صرفاً جمهوری اسلامی ایران در مورد آن تصمیم خواهد گرفت آغاز می‌شود.

شنیده‌ها حاکی از آن است که قرار است در گام دوم، غنی‌سازی 5 درصد آغاز شود. این در حالی است که اگر قرار باشد که اقدامات طرفین برجام متناظر باشد، ایران باید غنی‌سازی 20 درصد را کلید بزند.

حسین آبنیکی، رئیس سابق مرکز توسعه سازمان انرژی اتمی در همین رابطه گفت: نیاز کشور به اورانیوم غنی‌شده بسیار بیشتر از۳۰۰ کیلوگرم است. این یک نیاز کلیدی و جدی برای چرخش چرخ‌های صنعت کشاورزی، پزشکی، انرژی و سایر حوزه‌های کشور است.

آبنیکی افزود: در حال حاضر بالای یک میلیون بیمار داریم که باید از رادیو داروها استفاده کنند. این رادیو داروها نیاز دارد که رآکتور تهران ما سوخت ۲۰ درصد در اختیار داشته باشد و کار کند و اکنون نیز سوخت ۲۰ درصد ما رو به پایان است. وی در ادامه گفت: فراموش نمی‌کنیم که سال ۸۸ جان بیماران ما به واسطه تحریم رادیو داروها و ندادن سوخت ۲۰ درصد به ما، به خطر افتاد.

اقدامی موازی گام دوم

دولت می‌بایست گام دوم کاهش تعهدات برجامی را با سرعتی بیشتر و در سطحی وسیع‌تر انجام دهد. با توجه به خروج رسمی آمریکا و خروج عملی اروپا از برجام، اقدام متناسب از سوی جمهروی اسلامی بازگشت به نقطه پیش از برجام است.

همزمان با این گام، دولتمردان باید در اقدامی موازی، با اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی، روند گره‌زدن مشکلات اقتصادی کشور به اموری که خارج از اختیار خودمان است مانند «برجام» و «اینستکس» و...را متوقف کند.

عدم تاثیر فشار حداکثری بر ایران

نیلز آنن، سیاستمدار آلمانی ضمن درخواست از ایران برای پایبندی به توافق هسته‌ای از سیاست‌های واشنگتن در برابر ایران انتقاد کرد و گفت که گمان نمی‌کند که سیاست فشار حداکثری ایران را پای میز مذاکره بیاورد.

یان آزلبرون، وزیر امور خارجه لوگزامبورگ در واکنش به هشدار ایران مبنی بر افزایش غنی‌سازی اورانیوم پس از ضرب‌الاجل 60 روزه به طرف‌های باقی‌مانده در برجام،‌ در اظهارنظری گستاخانه از ایران خواست تا بیشتر از حد تعیین شده، اقدام به غنی‌سازی اورانیوم نکند.