پوتین چه نفعی از جام جهانی میبرد؟
جشن الیگارشی روسیه
افشار سلیمانی
وقتی قرار است در کشوری جام جهانی برگزار شود باید بدانیم که آن کشور باید شرایطی را از قبل فراهم کرده باشد. روسیه تا سال‌ها از لحاظ مسائل امنیتی رنج می‌کشید. در واقع درپی‌فروپاشی شوروی که متشکل از جمهوری‌های مختلف بود این اتفاق رخ داده بود. به‌خصوص در قفقاز شمالی و حتی خود مسکو عملیات‌هایی رخ می‌داد که اصلا خوشایند نبود و امنیت آنجا را با خطر مواجه کرده بود. جام جهانی 2018 در درجه اول این پیام را مخابره می‌کند که روسیه امنیت خودش را تامین کرده است و مشکلی از لحاظ مسائل امنیتی ندارد. به نظر من این پیام حتی می‌تواند مهم‌ترین بهره‌برداری روسیه از میزبانی جام جهانی باشد. از همین رهگذر روسیه قصد دارد تصویر تازه‌ای از خودش به دنیا معرفی کند و خود را تا حد زیادی از مشکلات اقتصادی خارج کند. آنها از طریق جذب سرمایه سعی می‌کنند این مشکل را حل کنند. مشکلاتی که روسیه و اوکراین طی سال‌های اخیر داشته‌اند باعث شده تا فرار سرمایه اتفاق بیفتد. روسیه حالا قصد دارد از طریق راهکارهای دیگر سرمایه را دوباره به کشورش برگرداند. از طرفی آقای پوتین طی دوره‌های اخیر سعی کرده از طریق ایجاد الیگارشی‌ها برای خودش سرمایه کلانی به دست بیاورد. ضمن اینکه بالطبع قدرت را نیز به‌طور حداکثری در اختیار خود دارد. روسیه در واقع از برگزاری جام جهانی به‌دنبال ایجاد راه‌های جدید برای تعامل با دنیا‌ست. آنها می‌خواهند به دنیا اثبات کنند که توان برگزاری و میزبانی مهم‌ترین رقابت‌های جهانی را دارند و از این طریق هم امکانات و شرایط تازه‌ای را نصیب خودشان کنند و هم قدرت برنامه‌ریزی و مدیریت‌شان را به رخ دنیا بکشند اما تاکید می‌کنم که آنها به‌دنبال تعامل تازه با دنیای غرب هستند و چه راهکاری اساسی‌تر از دیپلماسی ورزشی؟ دیپلماسی ورزشی به خوبی می‌تواند راه تعامل میان روسیه و غرب را هموار سازد. بازی‌های مهمی قرار است در جام جهانی برگزار شود. همین موضوع باعث می‌شود که سیاستمداران بزرگی از سراسر جهان علاقه‌مند باشند که به روسیه سفر کنند. اما مایلم به نکته‌ای اشاره کنم. سوال اصلی اینجا است که آیا روسیه می‌تواند تصویر تازه‌ای از خودش به دنیا معرفی کند؟ من فکر می‌کنم روسیه این توان را دارد. آنها به خوبی می‌توانند ضمن ایجاد امنیت کامل برای برگزاری بازی‌های جام جهانی شرایط تعامل با کشورهای بزرگ دنیا را برای خودشان ایجاد کنند و از فرصت جام جهانی بیشترین بهره ممکن را ببرند. آنها پیش‌نیازهای لازم برای میزبانی جام جهانی را دارند. روسیه همچنین از لحاظ اقتصادی نیز استفاده لازم را از جام جهانی خواهد کرد. آنها به جذب سرمایه توسط توریست‌ها فکر می‌کنند. به هر حال مردم زیادی از سراسر جهان به روسیه سفر می‌کنند و بازار کسب‌وکار در این کشور به‌طور عجیبی رشد و رونق خواهد گرفت. اما فراتر از این استفاده‌های طبیعی یا بهتر بگویم فراتر از این استفاده‌ها و بهره‌برداری‌های حداقلی، روسیه به‌دنبال این است که در اقتصاد جهانی سهم و نقش ایجابی پیدا کند. آنها می‌خواهند جام جهانی را زمینه‌ای برای ساخت بنایی بزرگ‌تر کنند. در واقع اهداف بزرگ اقتصادی و رویکردهای مهم جهانی‌شان را از همین نقطه جام جهانی کلید بزنند. قطعا برای ایجاد چنین وضعیتی در روسیه لازم است آنها در سیاست‌های بین‌المللی خودشان و البته در سیاست‌های داخلی‌شان تغییراتی ایجاد کنند. به ویژه در بحث ایجاد ساختارهای دموکراتیک در داخل روسیه آنها راه نسبتا سختی را در پیش دارند و باید دست به اصلاحاتی بزنند. در بحث خارجی نیز باید دچار تحول شوند و از حالت سلبی خارج شوند. روسیه باید در مورد حضور پررنگ خود در اوکراین تجدید‌نظر کند. در گرجستان نیز دو منطقه وجود دارد که روسیه در آن مناطق حضوری جدی دارد. همین طور در مولداوی نیز حضور دارد و به‌طور کلی حضور روس‌ها در مناطقی که به آنها تعلق ندارد باعث شده تا آنها هزینه‌های بیجایی متحمل شوند. نکته دیگری هم درباره مساله تامین امنیت در روسیه مطرح می‌شود که بد نیست راجع به آن نیز صحبت کنیم. عده‌ای می‌گویند در المپیک ریو، شرایط در برزیل اصلا مساعد نبود. شورش‌های خیابانی در آنجا باعث شده بود تا امنیت المپیک زیر سوال برود و باتوجه به این تجربه تلخ آیا این امکان وجود دارد که در روسیه نیز شیطنت‌هایی به وقوع بپیوندد یا تحرکاتی از این دست صورت بگیرد تا امنیت جام جهانی تهدید شود؟ پاسخ من منفی است. پوتین چنین اجازه‌ای نمی‌دهد. او سرمایه کلانی از دوره پرده آهنین به ارث برده و باتوجه به اینکه خود او زمانی جزو نیروهای ک.گ.ب بوده و نیروهای امنیتی خاصی اطرافش هستند شرایط را به خوبی مدیریت خواهند کرد. حتی طی یکی، دو سال اخیر تظاهرات و تحرکاتی علیه پوتین در روسیه اتفاق افتاد که حامیان پوتین خیلی سریع اجازه پیشروی را به مخالفان ندادند و معترضان را مهار کردند. اگر‌چه ممکن است بعضی‌ها به‌دنبال شیطنت‌هایی باشند تا امنیت را در جام جهانی زیر سوال ببرند اما بعید است که این تحرکات بتواند خللی در برگزاری بازی‌ها ایجاد کند یا به ذهنیت منفی درباره امنیت روسیه منجر شود. اما سوال دیگری که این روزها مطرح می‌شود این است که خود آقای پوتین قرار است چگونه از میزبانی روسیه برای مسابقات جام جهانی به نفع خودش استفاده کند؟ پاسخ روشن است. روسیه نظامی است که با دموکراسی فاصله دارد. همه راه‌ها به پوتین ختم می‌شود. او در روسیه حالا می‌خواهد نقشی فراتر از رئیس‌جمهور داشته باشد. هر‌چند او در برهه‌ای حتی وقتی رئیس‌جمهور نبود، نخست‌وزیری بود که اختیارات گسترده‌ای داشت و قدرت اول در ساختار سیاسی روسیه را در اختیار داشت. هر اتفاق بزرگی که در روسیه رخ بدهد قطعا به نام پوتین نوشته خواهد شد. در نظام‌های بسته این یک اصل است که اتفاق‌های بزرگ و مثبت به نام حاکمان نوشته می‌شود و اتفاقات منفی به نام دیگران اما در نظام‌های باز شرایط به‌گونه دیگری است. با این حال باید بپذیریم که همه بهره‌برداری‌ها از فرصت جام جهانی به نام پوتین نوشته خواهد شد. به‌طور حتم با شروع بازی‌ها پوتین را بیشتر از قبل هم خواهیم دید. او سعی می‌کند در بعضی بازی‌ها در استادیوم حضور پیدا کند و به ویژه او به‌دنبال تعاملاتی است که همواره روسای‌جمهور میزبان‌های جام جهانی سعی کرده‌اند در سایه مسابقات با مقامات سیاسی دنیا داشته باشند. فرصت گفت‌وگو حالا برای پوتین فراهم است و او این فرصت را از دست نخواهد داد. آنها میزبان‌جام جهانی هستند. شور و هیجان‌جام جهانی، جذب سرمایه، ایجاد تعامل با دنیای غرب و ارائه تصویری تازه از روسیه به دنیا اهدافی نیست که روسیه نتواند آنها را ایجاد یا تقویت کند.
دیدگاه تان را بنویسید