غرب چه نقشه‌ای برای ایران دارد؟

دور ششم مذاکرات وین برای احیای برجام در پایان دولت حسن روحانی انجام شد که به نتیجه نهایی منجر نشد. باروی کار آمدن دولت آقای رئیسی، یکی از انتظارات کشورهای غربی این بود که دولت وی هرچه سریع‌تر زمان آغاز دور هفتم مذاکرات را تعیین کند. ازآنجایی‌که کابینه دولت جدید اوایل شهریور مشخص شد، انتظار یادشده شدت پیدا کرد؛ اما به دنبال موضع گیری وزیر امور خارجه جدید ایران مبنی بر طول کشیدن دو تا سه‌ماهه استقرار دولت جدید در ایران و آمادگی برای ازسرگیری دور هفتم مذاکرات هسته ای در وین، مقامات کشورهای غربی واکنش نشان دادند و فشارها به ایران را برای آغاز دور هفتم مذاکرات احیای برجام را آغاز کردند. 

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در گفت وگو با همتایان اروپایی خود اعلام کرده که آمریکا در حال نزدیک شدن به نقطه ای است که دیگر احیای برجام سودمند نیست. وزرای امور خارجه فرانسه و آلمان در گفت وگوهای تلفنی با وزیر امور خارجه ایران خواهان ازسرگیری مذاکرات هسته ای توسط ایران در اسرع وقت شدند. رابرت مالی نماینده ویژه ایالات‌متحده به‌صراحت اعلام کرد که آمریکا تا ابد منتظر ایران برای آغاز مذاکرات نمی-ماند.

اما آنچه فشارها را شدت بخشید گزارش آژانس بین¬المللی انرژی اتمی بود. آژانس در 7 سپتامبر گزارش دوره ای خود از فعالیت های هسته ای ایران را منتشر کرد. آژانس در گزارش خود مدعی شده که دسترسی های نظارتی آژانس، در اثر اجرای قانون مجلس و تعلیق اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران محدودشده است. این ادعای آژانس بین المللی انرژی اتمی بدین معنی است که این نهاد نمی تواند انحراف احتمالی برنامه هسته ای ایران به سمت برنامه نظامی را به‌موقع گزارش کند. در واقع گزارش آژانس همچنین گویای پیشرفت برنامه هسته ای ایران بود که به باور تحلیلگران زمان گریز هسته ای را به زیر یک سال کاهش داده است. این پیشرفت ها حتی موجب نگرانی روسیه شده است. 

رژیم صهیونیستی نیز به صورتی همه جانبه به بهره برداری از گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی پرداخته و خواهان اقدامات فوری علیه ایران شده است. در گزارش 7 سپتامبر، آژانس نگرانی خود از سه موضوع نصب سانتریفیوژهای پیشرفته توسط ایران، غنی‌سازی اورانیوم 60 درصد و تولید فلز صنعتی را برجسته کرده است. بر مبنای گزارش اخیر آژانس، کشورهای غربی به دنبال آن هستند که در نشست ماه جاری شورای حکام آژانس بین¬المللی انرژی اتمی، بیانیه یا قطعنامه¬ای انتقادی در محکومیت اقدامات ایران و از سر نگرفتن دوباره مذاکرات هسته ای صادر کنند. 

رئیس‌جمهوری ایران اقدام احتمالی آژانس را مخل مذاکرات دانسته است اما باید گفت درصورتی‌که شورای حکام قطعنامه ای علیه ایران صادر کند نه‌تنها می تواند مقدمه اقدامات بعدی و تصویب قطعنامه ارجاع دوباره پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل باشد بلکه بدون شک می تواند فرایند احیای برجام را نیز دشوار و پیچیده کند.

علاوه بر این، چون پیشتر مقامات آمریکایی اعلام کرده بودند که برجام در صورتی مفید است که تا ماه اکتبر احیا شود، طبیعی است که اعمال فشارهای سیاسی به ایران برای اعلام زمان مذاکرات دور هفتم بیشتر شود و در روزها و هفته های آتی مواضع بیشتری دراین‌باره توسط مقامات غربی اتخاذ شود. 

باید به این نکته نیز توجه کرد که غرب در کنار اینکه برای آغاز دور هفتم مذاکرات به ایران فشار می آورد، به نظر می رسد در حال زمینه سازی برای احتمال شکست مذاکرات نیز هست. 

گاردین به نقل از مقامات کاخ سفید مدعی شده که دولت آمریکا در حال آماده سازی بیانیه ای است که ایران را مسئول شکست مذاکرات وین می داند. لذا اصرار برای احیای برجام در اسرع وقت و صدور بیانیه احتمالی در نشست پیش روی شورای حکام علیه ایران می تواند مقدمه صدور قطعنامه در نشست های بعدی و زمینه‌سازی برای معرفی کردن جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان مسئول شکست مذاکرات باشد.