گام مهم مجلس برای شفافیت

مجلس شورای اسلامی یکی از مهم ترین نهادهایی است که  نحوه عملکرد آن نقش بسزایی در روند توسعه کشور خواهد داشت . بنابراین تحقق شفافیت در فرایند قانون گذاری  به عنوان عامل جلوگیری از ناکارآمدی، از اهمیت بسیاری برخوردار است. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ۲۸ بهمن ماه سال ۹۹ با استناد به ماده ۱۳۰ آیین نامه داخلی بررسی شفافیت آرای نمایندگان را مجدد در مدار قانونی بررسی در مجلس قرار دادند و در نهایت کمیسیون آیین ‌نامه داخلی مجلس آن را   بررسی   و جزئیات طرح شفافیت آرا را نیز تصویب کرد و این طرح هم اکنون در آستانه ورود به صحن علنی مجلس شورای اسلامی و تصویب آن توسط نمایندگان است.  این طرح تنها مربوط به رای دادن ها در کمیسیون ها و جلسات علنی نیست بلکه شامل شفافیت در دیگر حوزه ها و فرایند های قانون گذاری هم می شود از جمله انتشار مشروح مذاکرات کمیسیون‌ های تخصصی، حاضران و غایبان جلسات و همین طور از این به بعد شاهد انتشار اسامی کسانی که در مجلس رای نمی دهند یا رای ممتنع می دهند همچنین شفاف شدن نتیجه عملکرد و هزینه های سفرهای نمایندگان خواهیم بود . در ادامه به روند و مهم ترین شفافیت‌ هایی ‌که این طرح در فرایند قانون‌گذاری و انتشار آرای نمایندگان انجام می‌دهد، می پردازیم.

نگاهی به روند کلید خوردن طرح شفافیت

 طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس یکی از نخستین طرح ‌هایی بود که در مجلس یازدهم، کلید خورد تا کارنامه غیرقابل قبول مجلس دهم در خصوص این طرح به نوعی جبران شود. این طرح پس از چند ماه بررسی در مرکز پژوهش ‌های مجلس و کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس بالاخره ۱۵ بهمن سال گذشته در مجلس به رأی گذاشته شد، اما تصویب نشد. این طرح در همان زمان ۱۵۳ رأی موافق داشت، اما به واسطه آن که تصویب آن نیاز به دو سوم آرای نمایندگان داشت، رأی لازم را نیاورد. به گزارش فارس، بر اساس ماده ۱۱۷ آیین نامه داخلی که نصاب رأی گیری در مجلس، کمیسیون، کمیته و شعبه در موارد مختلف را تعیین کرده، در مورد اصلاح آیین نامه داخلی مجلس، اکثریت دو سوم نمایندگان حاضر برای به تصویب رسیدن، لازم است. بر این اساس طرح شفافیت آرای نمایندگان تنها سه رأی مثبت تا تصویب شدن فاصله داشت. اما بلافاصله پس از رد این طرح بیش از ۵۰ نماینده به هیئت رئیسه مجلس برای بررسی مجدد طرح شفافیت آرای نمایندگان نامه زدند. بدین ترتیب در ۲۸ بهمن سال گذشته، درخواست بررسی مجدد طرح شفافیت در صحن علنی مطرح شد. در همین جلسه محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس، تصریح کرد که ضعف‌ هایی در طرح شفافیت آرا وجود دارد، اما با رأی نمایندگان و در مدار بررسی مجدد قرار گرفتن آن، مشکلات آن رفع خواهد شد. در مرداد امسال، برخی نمایندگان در عمل به وعده خود، خبر از نهایی شدن طرح شفافیت برای بازگشت به صحن علنی در کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس دادند.در نهایت  این طرح در کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس بررسی و جزئیات آن تصویب شده و این طرح هم اکنون در آستانه ورود به صحن علنی مجلس شورای اسلامی و تصویب آن توسط نمایندگان است.

مهم ترین شفافیت‌ های این طرح

به گزارش خانه ملت، از جمله مهم ترین شفافیت‌ هایی ‌که این طرح در فرایند قانون‌ گذاری و انتشار آرای نمایندگان انجام می‌دهد الزامی شدن انتشار مشروح مذاکرات کمیسیون‌ های تخصصی و آرای نمایندگان به تفکیک آرای شان است که یکی از مهم ترین گام های نظام جمهوری اسلامی برای شفافیت محسوب می‌شود و تاکنون در سایر قوا سابقه ندارد. در ادامه به مهم ترین بخش هایی که این طرح شفافیت آن را الزامی کرده است، پرداخته‌ایم:

  الزامی شدن انتشار عمومی مشروح مذاکرات ظرف حداکثر یک ماه.

   الزامی شدن انتشار عمومی برنامه هفتگی مجلس ۳ روز قبل از برگزاری جلسات.

    امکان حضور سایر نمایندگان در جلسات هیئت رئیسه.

    الزامی شدن انتشار مشروح مذاکرات هیئت رئیسه برای نمایندگان.

    امکان انتشار آرای هیئت رئیسه به تفکیک موافق، مخالف و ممتنع برای نمایندگان.

    الزام به برگزاری علنی جلسات کمیسیون های تخصصی مجلس.

    الزام به انتشار عمومی دستور کار کمیسیون ها تا ۳ روز قبل از تشکیل جلسه.

    الزام به انتشار عمومی مشروح مذاکرات جلسات کمیسیون های تخصصی.

    ایجاد بستر قانونی پخش زنده مذاکرات جلسات کمیسیون های تخصصی از صداوسیما.

    الزام به انتشار عمومی حاضران و غایبان و آرای مخالف، موافق، ممتنع و بدون رای در جلسات کمیسیون.

     الزام به برگزاری علنی جلسات بررسی طرح ها و لوایحی که وفق اصل ۸۵ قانون اساسی برگزار می شوند.

    الزامی شدن انتشار گزارش سفر، هزینه ها و نتایج ماموریت کاری نمایندگان.

    الزامی شدن انتشار عمومی اسامی غایبان و حاضران.

    الزامی شدن انتشار آرای نمایندگان در صحن علنی به تفکیک مخالف، موافق، ممتنع و رای نداده.

تبصره های مهم

برخی معتقدند انتشار همه موارد مطرح شده در کمیسیون ها می تواند باعث مشکلات امنیتی شود به همین دلیل تبصره هایی هم برای این موضوع اندیشیده شده تا در برخی موارد نمایندگان بتوانند از انتشار آن چه در این طرح دیده شده ،ممانعت کنند. البته طبیعی است که در صورت تصویب نباید این تبصره ها پر رنگ تر از اصل طرح به اجرا گذاشته شود تا دوباره موارد مطرح شده در طرح به صورت شفاف در اختیار عموم مردم قرار نگیرد. در ادامه برخی از این تبصره ها را مرور می کنیم.

تبصره ۱ از ماده 4: ‌در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب نماید، هرگاه وزیر ذی‌ربط یا بالاترین مقام دستگاه مربوط یا حداقل یک‌ چهارم از اعضای کمیسیون درخواست نمایند برای موضوع مورد بحث جلسه غیرعلنی تشکیل شود، با تصویب کمیسیون، جلسه صرفاً برای رسیدگی به همان موضوع، غیرعلنی می‌شود.

‌ تبصره۲ از ماده 11: در مواردی که حداقل 15 نفر از نمایندگان رأی گیری مخفی با ورقه را برای غیر از موارد مندرج در این ماده درخواست نمایند، پس از توضیح نماینده پیشنهاد دهندگان به مدت حداکثر 5 دقیقه، رأی گیری به عمل می آید و در صورت تصویب، برای آن موضوع رأی گیری مخفی با ورقه انجام می شود. این تبصره شامل لوایح مربوط به عهدنامه ها، مقاوله نامه ها، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی نمی شود.

همان طور که گفته شد شفافیت یکی از رویکردهای کلیدی برای رفع مشکلات و حتی جلوگیری از ایجاد آن هاست البته بدیهی است این شفافیت باید شامل تمام ساختارها از جمله دستگاه های اجرایی شود تا به ابزاری برای فشار بر نمایندگان در این فرایند تبدیل نشود  ضمن این که  برای اجرای  کامل شفافیت علاوه بر این موارد نهادینه شدن فعالیت احزاب واقعی ضروری است زیرا احزاب واقعی باید پای شعارهای انتخاباتی خود بایستند و بدیهی است آرای بعدی آن ها هم باید متناسب با همان شعار های شان باشد.

ضرورتی که نمایندگان مجلس تایید می‌کنند

ناگفته نماند که نمایندگان مجلس هم بر این موضوع تاکید دارند و این ضرورت را انکار نمی‌کنند. اقبال شاکری نماینده تهران در گفت‌و‌گویی که با فارس داشته معتقد است، دانستن علل موافقت و مخالفت نمایندگان با یک موضوع باعث می شود آن ها در کارکرد خود دقت بیشتری کنند و مطالعه و کارشناسی بیشتری درباره موضوعات صورت دهند و از سوی دیگر زمانی که درباره بررسی طرح یا لایحه ای اطلاع‌رسانی شود، نخبگان، متخصصان و کارشناسان نیز نظرات خود را بیان می‌کنند و مجلس نیز از آثار این شفافیت بهره مند خواهد شد. این نماینده مجلس حتی تاکید دارد که باید شفافیت مالی هم به شفافیت آرای نمایندگان اضافه شود.

حجت الاسلام سلیمی ،نماینده محلات هم با اشاره به ضرورت شفافیت آرای نمایندگان در مجلس به تسنیم گفته: «زمانی که مسائل و عملکرد وکلای ‌ملت در حیطه نمایندگی در پیش چشم رأی دهندگان قرار گیرد هر زمان نماینده ای دچار خطایی شود، آن ها در قبال آن واکنش منطقی خواهند داشت و مسیر صحیح را نشان خواهند داد بنابراین این شفافیت به حوزه قانون گذاری و نظارت عمق می بخشد.»

رحمت ا... فیروزی، نماینده مردم نطنز، قمصر و بادرود هم در گفت‌وگویی با «ایسنا» درباره لزوم شفاف سازی در سطوح و امور مختلف کشور گفت: «این حق مردم است که به طور شفاف در جریان امور مربوط به خود و دستگاه‌های خدمت رسان باشند و در جمهوری اسلامی ایران هیچ چیز پنهانی از ملت وجود ندارد و همه مسئولان باید در قبال عملکرد خود پاسخ گو باشند.» او در بخش دیگری از صحبت هایش هم می گوید: «در مجلس قانون نظارت بر رفتار نمایندگان وجود دارد و قانون شفافیت هم مراحل پایانی خود را طی می‌کند و در کمیسیون تدوین آیین نامه‌های داخلی در حال بررسی است. باید قانون شفافیت را نه فقط در مجلس، بلکه برای تمام ارکان‌ نظام به تصویب رساند و اجرایی کرد و نهاد‌هایی که درآمد‌های دولتی دارند باید صورت حساب‌ های آنان مشخص و شفاف باشد. اجرای قانون شفافیت سبب جلب اعتماد عمومی مردم می‌شود و نارضایتی‌ها را تا حد زیادی از بین می‌برد».