برندگان و بازندگان حاکمیت طالبان در افغانستان
تحلیلگران با نگاه‌های خاص و بعضا متفاوت و متضاد به این موضوع پرداختند و از زوایای گوناگون آن را مورد ارزیابی قرار دادند؛ بعضی‌ها بلوک‌بندی جهانی را نیز در این موضوع دخالت دادند.
دکتر سیف‌الرضا شهابی کارشناس سیاسی طی یادداشتی در شماره امروز همدلی با عنوان برندگان و بازندگان حاکمیت طالبان در افغانستان نوشت: از روزی که طالبان در کابل به قدرت رسیدند و موفق شدند بر سراسر افغانستان تسلط پیدا کنند، یکی از سوالات کلیدی این است که با حاکمیت طالبان بر این کشور کدام‌یک از کشور‌های خارجی بیشترین بهره را از حکومت طالبان خواهند برد و به عبارتی، پیروزی طالبان به نفع کدام‌یک از کشور‌ها در همسایگی افغانستان یا کشور‌های منطقه و فرامنطقه است و برندگان و بازندگان ناشی از تغییرات در افغانستان چه کشور‌هایی هستند؟
تحلیلگران با نگاه‌های خاص و بعضا متفاوت و متضاد به این موضوع پرداختند و از زوایای گوناگون آن را مورد ارزیابی قرار دادند؛ بعضی‌ها بلوک‌بندی جهانی را نیز در این موضوع دخالت دادند، برای مثال: چین، روسیه و ایران را جزو برندگان برشمردند و در مقابل عده‌ای دیگر این سه کشور را بازنده قلمداد کردند و این تضاد در تحلیل‌ها گاهی اوقات آن‌قدر گسترده شد که برخی از کارشناسان، اسرائیل را یکی از برندگان معرفی کردند؟! بر خلاف دهه نود میلادی که طالبان بر افغانستان حکومت می‌کردند و سه کشور پاکستان، عربستان و امارات آن را به رسمیت شناخته بودند و رابطه نزدیکی با کابل داشتند، این بار با ورود قطر، کشوری مخالف ریاض و امارات در مراکز تصمیم‌گیری طالبان، معادله قدرت و نفوذ دستخوش تغییر شد و در معادله جدید، برندگان اصلی سه کشور پاکستان، قطر و ترکیه (کشور هم‌پیمان قطر) هستند، زیرا از یک‌سو، پاکستان محل تولد طالبان است و از ابتدای تولد در دامن «ای اس‌ای»؛ سازمان اطلاعاتی ارتش پاکستان، پرورش پیدا کرد و بی‌علت نیست رئیس «ای اس‌ای» از اولین شخصیت‌های امنیتی خارجی همسایه افغانستان است که به کابل سفر کرد و همواره چه در سال‌هایی که طالبان در راس قدرت قرار داشتند و چه در سال‌هایی که حکومت‌شان ساقط شده بود، از حمایت و راهنمایی‌های پاکستان برخوردار بودند و از دیگر سو، مهم‌ترین قرارگاه دیپلماسی طالبان در دوحه پایتخت قطر قرار دارد و تمام فعالیت‌های دیپلماتیک طالبان در این کشور ثروتمند حوزه خلیج فارس مستقر است.
مذاکرات با آمریکایی‌ها در قطر انجام گرفت و طالبان بخش عمده‌ای از موفقیت‌های اخیرشان را مرهون حمایت‌های دیپلماتیک قطر می‌دانند. آقای «عبدالرحمن بن جابر آل ثانی» معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر به اتفاق «محمد بن احمد المسند» مشاور امنیت ملی این کشور از اولین شخصیت‌های سیاسی خارجی غیر همسایه افغانستان هستند که به کابل رفتند و با دولتمردان طالبان دیدار و گفتگو کردند. طبعا هنگامی که قطر دارای نفوذ و قدرت در حاکمیت طالبان باشد، دوست نزدیک قطر یعنی ترکیه هم از این مناسبات بهره‌مند خواهد شد و به این خاطر، طالبان، بازسازی فرودگاه کابل را به قطری‌ها و ترک‌ها سپردند که این موضوع می‌تواند سر آغاز اقدامات دیگر برای قطر و ترکیه باشد. از این‌که نفوذ پاکستان و قطر در حکومت آینده طالبان تا چه حد و میزان است بستگی به این دارد که از دو جناح داخل طالبان که بخشی تمایل بیشتر به پاکستان و بخشی دیگر گرایش زیادتری به قطر دارند کدام‌یک، دست بالاتر را در حکومت آینده خواهند داشت و رقابتی بین اسلام‌آباد و دوحه وجود دارد. طبیعی است اگر وزن جناح متمایل به قطر سنگین‌تر باشد امکان نفوذ و بهره‌مندی عربستان و امارات در حکومت طالبان کمتر خواهد بود، ولی اگر پاکستانی‌ها نفوذ بیشتری داشته باشند، بعید نیست ریاض و امارات اعمال نفوذ بکنند و در درازمدت امکان راهیابی اسرائیل، از طریق امارات دور از انتظار نخواهد بود. ایران علاوه بر این‌که کشور همسایه افغانستان است و به‌طور سنتی صاحب نفوذ در این کشور به شمار می‌رود و رهبران طالبان قبل از رسیدن به قدرت به تهران سفر کردند و با مقامات ایرانی دیدار و گفتگو‌هایی داشتند و قول و قرار‌هایی گذاشتند، هم با نفوذ اسلام‌آباد و هم با نفوذ دوحه در افغانستان می‌تواند از حکومت طالبان بهره‌برداری کند، ولی اگر نفوذ قطر بیشتر باشد ایران راحت‌تر می‌تواند نفوذش را حفظ کند، زیرا همان‌طور که پیشتر اشاره شد، در صورت سنگینی نفوذ پاکستان امکان ورود عربستان و امارات در کانون‌های تصمیم‌گیری طالبان وجود دارد که در درازمدت ممکن است عامل ایجاد مزاحمت در مرز‌های شرقی ایران شود.
چین دیگر همسایه افغانستان صاحب قدرت اقتصادی در معادلات جهانی است. در نگاه پکن، افغانستان هم از نظر اقتصادی و هم از نظر ژئوپلیتیک دارای اهمیت است و در نقطه مقابل، کابل هم به کمک‌های اقتصادی پکن برای بقای خود چشم امید بسته است، بر این اساس، چین از کشور‌هایی است که از گرایشات ضدآمریکایی طالبان می‌تواند بهره‌برداری وافری داشته باشد. نفوذ چین به‌طور غیرمستقیم به نفوذ آمریکا در افغانستان آسیب خواهد رساند و اگر واشنگتن و کشور‌های غربی بخواهند سر ناسازگاری با طالبان را باز کنند و بیش از حد بر روی حقوق بشر و حقوق زنان و دمکراسی و. تاکید داشته باشند بر نفوذ چین خواهند افزود.
در صورت ادامه گرایشات ضدآمریکایی و ضد غربی طالبان، فرصتی مناسب برای روسیه فراهم می‌کند تا در کنار چین و ایران در حکومت طالبان رابطه دوستانه و نزدیکی با کابل برقرار کند.
در مجموع، می‌توان پیش‌بینی کرد برندگان اصلی در افغانستان کشور‌های پاکستان، قطر و ترکیه باشند و در مرحله بعد، ایران و چین و روسیه قرار دارند و بازندگان آمریکا و کشور‌های غربی هستند، مگر این‌که، تحولی خاص و غیر قابل پیش‌بینی رخ دهد و بر برندگان و بازماندگان تاثیر بگذارد.
دیدگاه تان را بنویسید