در اربعین سال ۱۳۵۷ چه گذشت؟

پایگاه «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» در ادامه نوشت: به دنبال پیام امام، در روز اربعین مردم تهران در حدود ساعت ۳۰/ ۷ دقیقه‌ صبح در میدان فوزیه (امام حسین) اجتماع و بعد از چندبار چرخیدن به دور میدان حرکت خود را به سمت میدان شهیاد (آزادی) آغاز کردند. در این راهپیمایی تمام اقشار مختلف جامعه نظیر کارگران، دانشجویان، دانش آموزان، کسبه و بازاری‌ها شرکت داشتند، جمعیت در ساعت ۸ صبح به میدان فردوسی رسید. در این میدان ناگهان صدها کبوتر سفید که به بال‌هایشان شعارهای انقلابی وصل بود، آزاد شدند. در همین میدان هزاران نفر از اقلیت‌های مذهبی نظیر زرتشتی، کلیمی و خصوصا ارمنی به مردم مسلمان پیوستند و همبستگی خود را با انقلاب مردم ایران اعلام کردند.

جواد منصوری در خاطراتش پیرامون تظاهرات اربعین سال ۱۳۵۷ می‌گوید: «... در ۲۹ دی ۱۳۵۷ به دعوت جامعه‌ی روحانیت مبارز تهران و ستاد استقبال از امام، جمعیت فوق‌العاده زیادی در تهران به هم رسیدند و انبوه و تراکم جمعیت بی‌سابقه‌ای، میدان آزادی (شهیاد سابق) را به میدان امام حسین (ع) (فوزیه سابق) متصل کرد. تا چشم کار می‌کرد از دو طرف جمعیت مردم با پلاکاردهای مختلف و شعارهای انقلابی و اسلامی دیده می‌شد. جالب اینکه کمتر اثری از گروه‌ها و احزاب دیگر بود. در پیشاپیش هر قسمت از جمعیت، علما و روحانیون از مناطق مختلف تهران و یا شهرستان‌ها حرکت می‌کردند. حداقل برآوردی که از جمعیت آن روز به دست آمد، چهار میلیون نفر بود.»

سید محمدهاشم یزدان‌پرست در خاطرات خود درباره‌ تظاهرات روز اربعین ۵۷ اینچنین می‌گوید: «روز ۲۹ دی ‌ماه مصادف با اربعین حسینی، رود پرخروش جمعیت تظاهر کننده از هر سو به سمت خیابان انقلاب سرازیر بود. تا چشم کار می‌کرد مردان و زنانی مشاهده می‌شدند که کودکان کوچک خود را در آغوش کشیده و سایر فرزندان خود را به همراه داشتند... یاد سالار شهیدان و غم سنگینی که در این روز بر دل تمام پیروان آن معلم بزرگ عزت و شهادت، سایه افکنده بود، بر راهپیمایی نیز سایه‌ی خود را گسترده بود... نظم حاکم بر راهپیمایی مردم اعجاب انگیز بود. گروه زیادی از مردان و زنان با بازوبند و پارچه‌ آرم انتظامات، مسئولان راهنمایی و حفظ نظم بودند. عکس بسیار بزرگی از امام که توسط دانشجویان دانشکده‌ هنرهای دراماتیک رسم شده بود و نقاشی بزرگترین که بر کامیونی حمل می‌گردید، در میان جمعیت مشاهده می‌شد. مینی‌بوس‌های زیادی مشاهده می‌شد که بر روی آنها نوشته شده بود: «تدارکات و پذیرایی از راهپیمایان». به روال روز عاشورا، در این روز نیز شعارهای آهنگینی ساخته شده بود. مردم با شور و اشتیاق فریاد می‌زدند «ما طالب نابودی شاهیم، شورای سلطنت نمی‌خواهیم»، «شورای انقلاب اسلامی، تحت لوای رهبر نامی، خمینی روح الله سبط رسول الله»، «ضامن اجرای حق خون شهیدان ماست، مظهری از نهضت شهید کرب و بلاست، به روز اربعین ایها الناس، پیروزی از ماست، نابودی از شماست».

روزنامه‌ آیندگان نیز درباره‌ی تظاهرات اربعین می‌نویسد: «تظاهرات تهران دارای شکوه خاصی بود و شاید بتوان این تظاهرات را از گسترده ترین و باشکوه ترین تظاهرات‌های تاریخ معاصر ایران دانست، زیرا نسبت به راهپیمایی‌های گذشته چون دوازده شهریور (عید فطر) نوزده آذر (تاسوعا) و بیست آذر (عاشورا) به مراتب گسترده‌تر و وسیع‌تر بود.»

نظامیان همانند تظاهرات روز تاسوعا و عاشورا از قرار گرفتن در مسیر راهپیمایی مردم خودداری کرده و در مراکز حساس مانند میدان ارک (ساختمان رادیو) و چند وزارتخانه متمرکز شدند. جواد منصوری درباره‌ اهمیت تظاهرات اربعین ۱۳۵۷ می‌گوید: «.... راهپیمایی اربعین درس بزرگ انقلاب بود، زیرا که حضور مردم آن چنان قدرتی را به نمایش گذاشت که با تمامی قدرت، توطئه و اهداف شوم دشمن رااز بین ببرد. به همین دلیل امام در تمام دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر حضور مردم در صحنه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و مذهبی تأکید داشتند. در اعلامیه پس از راهپیمایی اربعین، امام پیروزی انقلاب را قطعی و برنامه بعد از آن را مطرح کردند... انعکاس راهپیمایی اربعین به حدی قوی و قاطع بود که رادیوهای بیگانه (مانند رادیو مسکو، بی‌بی‌سی و آمریکا) صریحا به شکست رژیم در مقابله با مردم، امام و انقلاب اعتراف کردند...»