خبرهای بد در مورد برجام

روزنامه اعتماد :  ایالات متحده امریکا، تروییکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) به علاوه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شطرنج برجام دست به مهره شده‌اند و فضای رسانه‌ای در اختیار را نیز با خود همراه کرده‌اند. با پایان سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه دولت سیزدهم به نیویورک، موج رسانه‌ای جدید علیه نیت ایران برای بازگشت به برجام آغاز شده است. نگاهی به مجموعه مطالب منتشرشده در رسانه‌های غربی درباره مواضع مقام‌های ایرانی در نیویورک نشان می‌دهد که امتناع ایران از دیدار مشترک با وزرای خارجه 1+4 و رویکرد وزیر خارجه در گفت‌وگوهای دوجانبه با تروییکای اروپایی و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به علاوه سخنان او در جمع خبرنگاران و تحلیلگران ارشد رسانه‌های امریکایی همه را نسبت به بازگشت «به زودی» ایران به وین برای ازسرگیری رایزنی‌ها بدبین کرده است. علاوه بر آن خط خبری و تحلیلی که در تمامی مطالب منتشرشده در چند روز اخیر دنبال شده، طرح این پرسش است که آیا ایران برای برگزاری دور هفتم رایزنی‌ها به پایتخت اتریش بازمی‌گردد یا قرار است همه‌چیز از ابتدا آغاز شده و مطالبه‌های جدیدی هم از سوی ایران مطرح خواهد شد. 

عمده تحلیلگران یا کارشناسان ناظر تحولات ایران و امریکا معتقدند که تهران معتقد است پیچ سخت تحریم را پشت سر گذاشته و اکنون می‌تواند با موکول کردن زمان بازگشت به وین به تاریخی نامعلوم دست برتر را در میز مذاکره حفظ کند. برهمین اساس ما شاهد انتشار زنجیره‌ای از موضع‌گیری‌ها از سوی مقام‌های آگاه امریکایی و اروپایی هستیم که دو نکته را مورد تاکید قرار می‌دهند: 1- باب بازگشت به وین تا ابد باز نیست. 2- اگر ایران هرچه سریع‌تر به مذاکرات بازنگردد، تحریم‌های جدید در راه است. البته این نقشه سیاسی با پشتیبانی رسانه‌ای به یک اهرم فشار فنی هم نیاز دارد که به نظر می‌رسد تامین آن مانند همه دو دهه گذشته بر عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. در همین راستا تنها در چند روز اخیر شاهد به اصطلاح «چماق و هویج» بازی رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران بودیم.

 در حالی که گروسی با سفر به تهران و تفاهم با سازمان انرژی اتمی، ظاهرا سایه تصویب یک قطعنامه علیه ایران در شورای حکام را از سر روند معلق مذاکرات در وین دور کرد اما همزمان به تعبیر ایران با ارایه تعبیری نادرست از متن بیانیه به‌دست‌آمده در تهران تلاش می‌کند فشار بر ایران برای تغییر سیاست مذاکراتی از «زمان دادن به مذاکرات» تا «مذاکره در سریع‌ترین زمان ممکن» را افزایش دهد. 

در این میان مقام‌های اروپایی و امریکایی در گفت‌وگو با خبرنگاران به شرط عدم انتشار نام تلاش می‌کنند توپ را به زمین ایران پاس داده و تهران را مقصر وضعیت پیش روی برجام بدانند و همزمان در جبهه دیگری، دولت جو بایدن تلاش می‌کند به تهران یادآوری کند که هنوز جا برای تشدید سیاست فشار حداکثری وجود دارد و یکی از فضاهای باقیمانده پایان دادن به چشم بستن بر خرید نفت ایران از سوی چین است. براساس خبری که روز گذشته وال‌استریت‌ژورنال و رویترز همزمان منتشر کردند، ایالات متحده به صورت دیپلماتیک در خصوص کاهش خرید نفت خام ایران با چین تماس گرفته است. 

خبرگزاری فارس در ترجمه بخشی از گزارش رویترز می‌نویسد: تصور می‌شود که خرید نفت شرکت‌های چینی از ایران با وجود تحریم‌های امریکا که هدفش جلوگیری از چنین فروش‌هایی بوده، باعث شده اقتصاد ایران همچنان پابرجا بماند. یک مقام ارشد امریکایی روز سه‌شنبه به خبرگزاری رویترز گفت: ما از خریدهای نفتی شرکت‌های چینی از ایران آگاه هستیم. از اختیارات تحریمی خود برای پاسخ به فرار از تحریم‌های ایران، شامل آنهایی که با چین تجارت می‌کنند، استفاده کرده‌ایم و در صورت لزوم به این اقدام خود ادامه می‌دهیم. با این حال، ما به صورت دیپلماتیک با چینی‌ها به عنوان بخشی از گفت‌وگوی خود در خصوص سیاست ایران برخورد کرده‌ایم و فکر می‌کنیم به‌طور کلی، این روش موثرتری برای رسیدگی به نگرانی‌های ماست.همزمان یک مقام اروپایی نیز گفت که این یکی از موضوعاتی بود که «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه ایالات متحده هنگام سفر به چین در اواخر ماه جولای مطرح کرد؛ بحث مخالفت واشنگتن با مراوده‌های تجاری چین با ایران. این مقام اروپایی مدعی شد که چین از ایران محافظت می‌کند و یکی از مسائل اصلی غرب این است که چین چقدر نفت از ایران خریداری می‌کند. به ادعای رویترز، شرکت تجزیه و تحلیل کالا با نام Kpler تخمین می‌زند که واردات نفت چین از ایران به‌طور متوسط از اول سال تا آگوست ۵۵۳ هزار بشکه در روز بوده است. اوایل مردادماه رویترز به نقل از یک مقام امریکایی گزارش داده بود ایالات متحده در حال انجام بررسی‌های لازم برای جلوگیری از فروش نفت ایران به چین است. این خبرگزاری به نقل از مقام مذکور افزود واشنگتن در حال آماده‌شدن برای شرایطی است که ایران نخواهد به مذاکرات بر سر برجام بازگردد.

رویترز در ادامه این گزارش مدعی شده که واشنگتن چند ماه قبل به پکن گفته بود هدفش از سرگیری پایبندی به توافق هسته‌ای برجام است و چنانچه این موضوع محقق شود نیازی برای جریمه شرکت‌های چینی که اقدام به خریداری نفت خام از ایران می‌کنند وجود نخواهد داشت. این موضع امریکا اکنون با توجه به ابهام‌ها در خصوص زمان از سرگیری هفتمین دور مذاکرات وین دستخوش تغییراتی شده است.

«هوآ چوانیینگ»، سخنگوی وزارت خارجه چین روز گذشته در نشست خبری با سوالی درباره گزارش رویترز با موضوع درخواست واشنگتن از پکن درباره کاهش خرید نفت ایران مواجه شد. این مقام چینی در پاسخ به این سوال، اعلام کرد که همکاری چین با ایران طبق مقررات حقوق بین‌المللی و قوانین بین‌المللی صورت می‌گیرد. سخنگوی وزارت خارجه چین ادامه داد: چین و ایران همواره با رعایت اصول برابری و منفعت متقابل، رابطه برد- برد و تجاری‌سازی همکاری کرده‌اند. چین قاطعانه با هرگونه تحریم یک‌جانبه مخالف است و از ایالات متحده می‌خواهد تا در اسرع وقت از اعمال قوانین داخلی خود (در خصوص تحریم‌های یک‌جانبه ایران) بر نهادها و اشخاص طرف ثالث دست بردارد.

به گزارش «اعتماد»، سیاست تهدید غیرمستقیم ایران به وخیم‌تر شدن اوضاع در حالی از سوی ایالات متحده پیگیری می‌شود که بسیاری از تحلیلگران غربی معتقدند تهران قصد دارد سیاست مقاومت حداکثری در برابر فشار حداکثری را ادامه دهد. مقام‌های ایرانی چه در دولت دوازدهم و چه از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم همواره دولت جو بایدن را به ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران که در زمان دونالد ترامپ پایه‌گذاری و پیگیری شد متهم می‌کنند. دولت جو بایدن به‌رغم انتقادهای تند و تیز از سیاست ترامپ در قبال ایران و متهم کردن او به در خطر انداختن امنیت ایالات متحده نه تنها به سیاست فشار حداکثری پایان ندادند بلکه هر از چند گاهی بر لیست تحریم‌های ایران اضافه هم می‌کنند. 

مارک فیتزپاتریک، کارشناس خلع سلاح در یادداشتی در فارن پالیسی در این باره نوشت: «ایران شاید در چند هفته آتی به میز گفت‌وگو بازگردد اما همچنان منتظر امتیازدهی امریکا خواهد ماند. ایران مستقیما با ایالات متحده توافق نخواهد کرد و دیپلماسی ناخوشایند مبتنی بر میانجیگری‌ها بین دو طرف ادامه خواهد داشت. ایران خواهان رفع تمام تحریم‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ پیش از بازگشت به تعهدات برجام است. دولت بایدن مصمم به لغو تمام تحریم‌هایی است که در دوران ترامپ و خارج از چارچوب برجام علیه ایران وضع شده‌اند، اما مطالبه ایران برای لغو تمام یک هزار و 600 مورد تحریم‌ها شرایط برجام را تغییر خواهد داد. به‌علاوه، ایران درخواست امریکا برای مذاکرات بعدی در راستای رسیدن به توافقی «بلندمدت و قوی‌تر» را رد می‌کند.»

فیتزپاتریک با اشاره به آنکه سیاست «فشار حداکثری» دولت امریکا شکست خورده، می‌نویسد: «به نظر می‌رسد که ایران نسخه «فشار حداکثری» خودش را دنبال می‌کند. در عرصه هسته‌ای، ایران به توانمندی تولید تسلیحات هسته‌ای بیش از پیش نزدیک شده است. نگران‌کننده‌ترین نکته غنی‌سازی 60 درصدی اورانیوم، تولید فلز اورانیوم و استفاده از سانتریفیوژهایی سریع‌تر از سانتریفیوژهای مجاز در برجام است.» (این ادعا در حالی مطرح می‌شود که ایران بارها اعلام کرده برنامه هسته‌ای این کشور اهداف صلح‌آمیز دارد و 15 گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از خروج امریکا از برجام هم موید این امر بوده است.) 

فیتزپاتریک در ادامه پیشنهاد می‌کند که تهران و واشنگتن برای خروج از بن‌بست به انجام اقدامات بشردوستانه روی آوردند و می‌نویسد: «تبادل زندانیان را می‌توان بر پایه دلایل بشردوستانه انجام داد. ایالات متحده باید در اقدامی یک‌جانبه در زمینه مسائل بشر دوستانه به بررسی این نکته بپردازد که آیا معافیت‌های تجهیزات پزشکی از تحریم‌ها عملا قابل اجرا هستند یا خیر. بی‌تردید، خزانه‌داری امریکا می‌تواند راهی برای تسهیل خدمات مالی بین‌المللی پیدا کند تا ایران بتواند از طریق آنها تجهیزات پزشکی مورد نیاز مردم ایران را وارد کند. مهم‌ترین نکته مطرح‌شده در سخنان امیرعبداللهیان در نیویورک نقش امریکا در بحران سلامت ایران بود. آزادسازی بخشی از دارایی‌هایی مسدود‌شده ایران با هدف خرید تجهیزات پزشکی که از سوی جناح‌های مختلف پیشنهاد شده، می‌تواند حسن‌نیت امریکا را نشان بدهد. خنثی کردن اتهامات واردشده به امریکا در این زمینه نیز می‌تواند به نفع دیپلماسی عمومی ایالات متحده باشد و تصویر جهانی این کشور را بهبود ببخشد.»