مذاکره ایران درباره منطقه؛ هرگز و هرگز

هفته‌نامه انگلیسی اکونومیست، این تحلیل را منتشر کرده و در توضیح آن نوشته است: دو خط گسل اصلی در خاورمیانه امروز وجود دارد: یکی اسرائیل و دولت‌های خلیج (فارس) علیه ایران و متحدانش؛ دیگری میان کشورهایی نظیر ترکیه و قطر که همفکر اسلامگرایان اخوان‌المسلمین‌اند، با مصر و امارات متحده عربی که این‌گونه نیستند.

با این حال، دشمنان دیرینه منطقه طی پنج ماه گذشته مسیر دیپلماسی را در پیش گرفته‌اند. ایران و عربستان سعودی از آوریل (فروردین) گفت‌وگوهایی را آغاز کردند.

نشست بغداد در روز 28 آگوست اوج تعاملاتی بود که مقامات رسمی ایران، مصر، ترکیه، عربستان سعودی، قطر و سایرین را گردهم آورد. اگرچه این نشست بدون هیچگونه توافق مشخصی پایان یافت، ولی اقدام به گفت‌وگو خود یک موفقیت محسوب می‌شود: خوش‌باوران امید دارند این نشست‌ها احتمالاً پایانی بر منازعات ویرانگر خاورمیانه باشد.

دشمنی ایران و سعودی به شکل جنگ سرد درآمده است. بخشی از آن به دلیل موفقیت ایران و شکست سعودی در اعمال نفوذ در خارج است.

امارات پس از اتخاذ سیاست خارجی تجاوزگرایانه به‌دنبال تنش‌زدایی است. مقامات ابوظبی اعلام کردند که این از اثرات جانبی پاندمی کروناست. یکی از دیپلمات‌های اماراتی گفت: «این موضوع به ما فهماند که باید به خانه برگردیم و فعالیت‌ها در خاورمیانه را متوقف کنیم!»

اما این یک توجیه پس از وقوع است: امارات در سال 2019 اقدام به خروج نیروهای خود از یمن کرد که ماه‌ها پیش از وقوع پاندمی است. جنگ یمن تبدیل به یک باتلاق شده بود و در همین حال امارات از یک جنگ‌سالار ضد اسلامگرا (اخوان‌المسلمین) در لیبی پشتیبانی می‌کرد که منجر به شکست شد. این سیاست دستاوردی برای امارات نداشت.

ترکیه نیز به نتایج مشابهی رسیده است. اقتصاد این کشور با تورم 19 درصدی، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و بحران مالی طولانی مدت‌روبه‌رو است. ترکیه به پول نقد نیاز دارد. کاهش ارزش لیر به این معناست که خارجی‌ها می‌توانند دارایی‌های ترکیه را با قیمت پایین به چنگ بیاورند.

در این میان حل و فصل منازعات با ایران دشوارتر است. تهران درباره حوزه نفوذ خود در جهان عرب مذاکره نخواهد کرد. در عوض دولت‌های خلیج(فارس) احتمالاً به‌دنبال حفظ حیاط خلوت خود باشند. دولت‌های منطقه پس از کارزار فشار حداکثری دونالد ترامپ، کاملاً از شکنندگی خود آگاه شدند. کارزار فشار حداکثری، ایران را به خرابکاری در نفتکش‌ها در خلیج فارس و تأمین پهپاد و موشک برای حمله غافلگیرکننده به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در سال 2019 سوق داد. به عنوان مثال، مقامات دولت‌های خلیج(فارس) نگران‌اند که هدف قرار دادن تأسیسات آب شیرین‌کن می‌تواند کشورهای خلیج را در عرض چند روز غیرقابل زندگی کند.