دیوانه ‌بازی اردوغان

درست زمانی که ارزش لیر جدید ترکیه به پایین‌ترین نرخ برابری خود در مقابل دلار رسیده است، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور همزمان در حال درگیر کردن نیروهای نظامی این کشور در مرزهای جنوبی، شرقی و غربی و حتی آن سوی دریای مدیترانه در لیبی است و از طرف دیگر شمشیر را برای کشورهای عضو ناتو - که ترکیه خود شرقی‌ترین عضو این پیمان امنیتی غربی محسوب می‌شود- بویژه مهم‌ترین حامی غربی‌اش، آمریکا کشیده است؛ گویی این حاکم متوهم، آخرین گام را برای انتحار خود و ترکیه برمی‌دارد.  از ابتدای هفته جاری، یک دلار آمریکا به 9 لیر و 66 قوروش رسید و تنها 34 قوروش مانده که دلار، 10 لیری شود؛ رکوردی که با توجه به حذف چندین صفر در اصلاحات قبلی پول ملی ترکیه، تاکنون در تاریخ این کشور سابقه نداشته و از نظر فعالان و تحلیلگران اقتصادی بسیار نگران‌کننده است.  روزنامه‌های چاپ آنکارا از این موضوع خبر داده‌اند که با افزایش مداوم نرخ دلار، قیمت اقلام غذایی و کالاهای اساسی نیز ساعت به ساعت گران‌تر می‌شود و وقتی مردم خبردار می‌شوند که فلان فروشگاه بزرگ، روغن مایع را با قیمت ۲ هفته پیش عرضه می‌کند، برای خرید هجوم می‌برند و صف‌های طویل تشکیل می‌شود.  از سوی دیگر کاهش امتیاز اعتبار مالی ترکیه توسط موسسه بین‌المللی اعتباری S&P از بی ‌پلاس، به رده مالی نگران‌کننده بی ‌منفی، نشانگر آن است که دیگر حرکت سرمایه بین‌المللی نیز به سوی آناتولی جریان ندارد و ترکیه اردوغان دیگر بهشت سرمایه‌گذاری خاورمیانه محسوب نمی‌شود. همین موضوع تامین منابع ارزی برای دولت ترکیه را روز به روز دشوار‌تر می‌کند، این در حالی است که ارقام سرمایه‌گذاری‌های قطری و اماراتی در بخش املاک این کشور نیز آنچنان نیست که بتواند این کشور را از بحران نجات دهد. در چنین شرایطی قرار گرفتن ترکیه در فهرست ممنوعه FATF چشم‌انداز اقتصادی این کشور وابسته به سرمایه‌داری جهانی را بغرنج‌تر هم کرده است.  در آخرین نشست سران گروه ویژه اقدام مالی در پاریس، نام ترکیه در لیست خاکستری کشورهایی قرار گرفت که در برابر جرائم مرتبط با پولشویی و حمایت از گروه‌های تروریستی اقدامات لازم را انجام نمی‌دهند.  بدین ترتیب بحران اقتصادی ترکیه، حزب حاکم و اردوغان را به سوی بحرانی سیاسی سوق می‌دهد چنانکه رهبران احزاب مخالف عدالت و توسعه، «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب جمهوری خلق و «علی باباجان» رهبر حزب جهش و دموکراسی، از این فرصت برای حمله به فساد دولت اردوغان استفاده کرده‌اند. باباجان در این باره گفته است: «آنچه ما دیدیم یک اقدام عجیب نبود، چرا که متاسفانه در نظام اقتصادی ما چیزی به نام شفافیت مالی وجود ندارد. اگر آقایان، برای ساماندهی اقتصاد به سمت شفافیت مالی حرکت نکنند، باید از همین حالا خود را برای کابوس‌های بزرگ‌تری مهیا کنند».  قلیچدار اوغلو نیز حزب حاکم را به تروریسم اقتصادی متهم کرده است و گفته دود آن به چشم مردم ترکیه می‌رود و آبرو و اعتبار کشور را از بین می‌برد. او افزوده است: «پلیس بارها قاچاقچیان بزرگ مواد مخدر و سران باندهای مافیایی را دستگیر کرده و آنها را به دادگاه تحویل داده است اما بعضی مقامات قضایی با یک تماس آنها را رها کرده‌اند. متاسفانه به شرایطی رسیده‌ایم که پولشویی و فعالیت باندهای مواد مخدر و دیگر اقدامات مجرمانه در ترکیه راحت شده است». تورم و بیکاری در کنار افزایش سهمناک هزینه‌های تولید و واردات، شرایط سنگینی را برای میلیون‌ها خانوار ترکیه به وجود آورده است و اغلب تحلیلگران معتقدند ترکیه به سالیان بسیار سخت ۳ دهه پیش تحت حاکمیت نظامیان بازگشته است اما دولت و مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه هنوز هم مدعی‌اند چیزی به نام بحران وجود ندارد و همه چیز عادی است! شرایط وقتی وخیم‌تر می‌شود که اردوغان در چنین شرایطی نیز حاضر به دست برداشتن از ماجراجویی‌های قدرت‌طلبانه‌اش نیست.  او پس از آنکه هفته گذشته طی دستوری تاریخی، در کار بانک مرکزی ترکیه برای کاهش بهره بین بانکی دخالت کرد و باعث هرج و مرج در بخش اقتصاد شد، عرصه دیپلماسی کشورش را هم با صدور دستور اخراج سفرای ۱۰ کشور عمدتا مهم در روابط خارجی آنکارا به هم ریخت.  رئیس‌جمهور ترکیه به وزارت خارجه دستور داد سفرای 10 کشور آمریکا، فرانسه، آلمان، کانادا، فنلاند، دانمارک، هلند، نیوزیلند، نروژ و سوئد را که دوشنبه هفته گذشته در بیانیه‌ای خواستار آزادی «عثمان کاوالا» تاجر مخالف دولت اردوغان شده بودند، «عنصر نامطلوب» تلقی کرده و اخراج‌شان کند.  او روز شنبه گفت سفرای خارجی مزبور اگر دیگر‌ شناختی از ترکیه ندارند، باید این کشور را ترک کنند.  کاوالا از 4 سال پیش بدون حکم قضایی در زندان به سر می‌برد و سفرای مزبور در بیانیه خود خواستار حل‌و‌فصل سریع و منصفانه پرونده کاوالا شده بودند.  دولت آنکارا، کاوالا را جزو حامیان تظاهرات اعتراض‌آمیز سال ۲۰۱۳ معروف به اعتراضات پارک گزی و دخیل در کودتای نافرجام تابستان ۲۰۱۶ می‌داند و به تلاش برای سرنگونی دولت متهم می‌کند.  جالب اینکه با وجود اصرار اردوغان بر اخراج این 10 سفیر - که البته به شکل عجیبی سفیر بریتانیا در میان آنها نیست- و ادعای احضار آنها توسط وزارت خارجه ترکیه اما هنوز هیچ اقدام عملی در این راستا نشده است. حتی سفیر نروژ از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرده که نشان می‌دهد وزارت خارجه ترکیه دستور رئیس‌جمهور را به برخی سفارتخانه‌ها ابلاغ هم نکرده است. یکی از سخنگویان وزارت خارجه ایالات متحده بامداد دیروز درباره قصد ترکیه برای اخراج سفیر این کشور و 9 کشور اروپایی دیگر به دستور اردوغان توضیح خواسته است. «دیوید ساسولی» رئیس پارلمان اروپا نیز در واکنش به تهدید رئیس‌جمهور ترکیه درباره اخراج سفرا توئیت ‌زده که این تهدید نشانه اقدام مستبدانه دولت ترکیه است.    * اردوغان در ادلب سراب می‌بیند  در چنین شرایطی ادعای آنکارا بر ادامه دخالت‌های نظامی در مرزهای جنوبی، بیشتر به یک لاف بزرگ شبیه است. کارشناسان امور نظامی در گفت‌وگو با روزنامه الوطن سوریه با اشاره به هیاهوی رئیس‌جمهور ترکیه مبنی بر ورود ارتش به شمال شام، رویای اردوغان برای سیطره بر شهر راهبردی «تل رفعت» در حومه شمالی حلب را سرابی بیش نمی‌دانند. بر اساس این تحلیل، اوضاع تل رفعت کاملا با اوضاع منطقه کرد‌نشین عفرین در سال 2018 متفاوت است. تل رفعت لقمه راحت‌الحلقومی نیست که اردوغان آن را براحتی ببلعد و او نیز به این موضوع آگاهی دارد و با پرداختن به موضوع سوریه صرفا به دنبال منحرف کردن نگاه داخلی به خارج است. ترکیه از بحران اقتصادی و کاهش ارزش لیر‌ رنج می‌برد و روابطش با متحد آمریکایی‌اش هم بد است. در عین حال روسیه دستاورد نظامی مجانی در آن منطقه حیاتی به ترکیه نخواهد داد. همزمان ساکنان تل رفعت با برگزاری تظاهراتی، تهدیدات ترکیه برای حمله به این منطقه را محکوم کردند. هزاران نفر از شرکت‌کنندگان در این تظاهرات اعلام کردند در صورت حمله ارتش ترکیه پایداری خواهند کرد. از اوضاع میدانی نیز چنین بر‌می‌آید که ترکیه این بار راهی برای حمایت از تروریست‌های وابسته به خود در ادلب ندارد و آنها را در نبرد پاکسازی سوریه و متحدانش تنها خواهد گذاشت. به گزارش المانیتور، فرماندهی ارتش ترکیه به فرماندهان شبه‌نظامیان وابسته به خود در ادلب دستور داده است برای حمله قریب‌الوقوع در شمال سوریه آماده باشند و این یعنی خبری از حمایت ارتش ترکیه نخواهد بود.  ***     اهمیت حمله به پایگاه آمریکایی التنف      یک روزنامه عبری به تشریح دلایل اهمیت حمله هوایی هفته گذشته به پایگاه آمریکایی‌ها در التنف در مرز سه‌جانبه سوریه، اردن و عراق پرداخت. به نوشته روزنامه اورشلیم پست، پایگاه مزبور به خاطر موقعیت سوق‌الجیشی‌اش ارزش استراتژیک بالایی دارد. بر اساس این گزارش، ارتش تروریست آمریکا، پایگاه مزبور را برای آموزش شورشیان علیه دولت سوریه تاسیس کرد و نظام دمشق و متحدانش حضور آمریکا در این کشور را غیرقانونی می‌دانند. یک رسانه اسرائیلی می‌گوید ایرانی‌ها مدعی شده‌اند این پایگاه به منظور جمع‌آوری اطلاعات و انجام حملات هوایی علیه سوریه عمل می‌کند و علاوه بر اینکه تهران این پایگاه را تهدیدی بالقوه برای اتصال خود به مدیترانه از طریق عراق و سوریه می‌داند، خاری در چشم سوریه و روسیه نیز هست. از طرف دیگر حمله به نیروهای آمریکایی در سوریه نسبتا نادر است ولی حملات پهپادی ایران از یمن تا عراق و فلسطین اشغالی گسترش پیدا کرده است. تحلیلگر اسرائیلی معتقد است وقتی ایرانی‌ها دیده‌اند چگونه آمریکایی‌ها سراسیمه افغانستان را ترک و بسیاری از تاسیسات خود را در عراق رها کرده‌اند، چرا آمریکا را مجبور به خروج از سوریه نکنند؟ ****** خانه‌ای روی آب گروه اقتصادی: بررسی شاخص‌های اقتصادی ترکیه حاکی از یک بحران اقتصادی قریب‌الوقوع در این کشور است؛ بحرانی که شروع شده و تکانه‌های اولیه آن باعث کاهش 38 درصدی ارزش لیر در برابر دلار طی یک سال اخیر شده است.  به گزارش «وطن‌امروز»، شرایط اقتصادی ترکیه خوب نیست و هر روز بحرانی جدید در این کشور پدیدار می‌شود. کاهش ارزش لیر در یک دهه گذشته را می‌توان یکی از اصلی‌ترین بحران‌های اقتصادی این کشور دانست؛ به طوری که ارزش هر لیر ترکیه در مقایسه با دلار بین سال‌های 2011 تا 2021 بیش از 500 درصد کاهش یافته است.  این در حالی است که در سال‌های اخیر ترکیه با جذب سرمایه‌های خرد در صنعت مسکن به دنبال احیای اقتصاد نیمه‌‌جان خود بود و بهانه جذب سرمایه شهروندانی از کشورهایی مانند ایران، عراق و افغانستان حفظ ارزش دارایی آنها بوده است.  مجتبی یوسفی، نماینده اهواز و عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در توئیتی نوشت: «پس از نقش ایران در عدم سقوط دولت اردوغان در کودتا، این بار ایرانیان با خرید ملک، ترکیه را از ورشکستگی نجات دادند. از ۹۷ تا ۹۹ معادل ۷ میلیارد دلار ارز برای خرید ملک در ترکیه از کشور خارج شده است. هزینه گستاخی‌های اخیر را برخی ایرانیان پرداخت کرده‌اند»؛ آماری تکان‌دهنده که نشان از اقبال ایرانیان برای سرمایه‌گذاری در ترکیه دارد.  همچنین بر اساس جدیدترین داده‌های ارائه شده توسط مرکز آمار ترکیه که به ماه آگوست ۲۰۲۱ بازمی‌گردد، شهروندان ایرانی با خرید ۹۱۱ خانه در این کشور رتبه اول خارجی‌ها در خرید مسکن را در این کشور  دارند. در همین بازه زمانی شهروندان عراقی و روسی به ترتیب با خرید ۹۰۰ و ۴۵۱ خانه رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دادند.  حدود ۲ سال پیش دولت ترکیه برای جذب سرمایه‌های خارجی و خروج از رکود، قوانین شهروندی این کشور برای اتباع خارجی را تغییر داد که در پی آن کسب شهروندی این کشور با خرید خانه آسان‌تر‌ شد.  پیش از تغییر این قوانین متقاضیان کسب شهروندی ترکیه باید خانه‌هایی به ارزش حداقل یک میلیون دلار می‌خریدند که بر اساس قوانین جدید این رقم به یک‌چهارم یعنی ۲۵۰ هزار دلار کاهش یافته است.    * پمپ بنزین‌های ترکیه برای قیمت ۲ رقمی بنزین آماده می‌شوند بالا رفتن تورم و قیمت جهانی انرژی و همچنین پایین آمدن ارزش پول ترکیه، قیمت سوخت در این کشور را به محدوده ۲ رقمی نزدیک و پمپ‌بنزین‌ها را ملزم به به‌روز‌رسانی کرده است.  به نقل از اویل‌پرایس، افزایش قیمت انرژی در ترکیه و کاهش ارزش پول این کشور باعث شده توزیع‌کنندگان سوخت در فکر آماده‌سازی پمپ‌بنزین‌ها برای قیمت ۲ رقمی بنزین باشند.  ترکیه برای تامین نیاز خود به انرژی وابسته به واردات است. افزایش اخیر قیمت انرژی، قیمت سوخت در این کشور را بالا برده و به محدوده ۲ رقمی نزدیک کرده است.  کاهش ارزش لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا هم قیمت‌ها را بیش ‌از پیش بالا برده و حالا پمپ‌بنزین‌های این کشور باید فکری به حال نشان‌ دادن قیمت ۲ رقمی بنزین کنند.  شرکت رویال داچ‌شل که بیش ‌از 1100 پمپ ‌بنزین در ترکیه دارد، در حال بررسی به‌روزرسانی آنهاست و شرکت‌های کوک و بریتیش پترولیوم هم برای به‌روزرسانی پمپ‌‌بنزین‌های خود آماده می‌شوند.  شرکت بریتیش پترولیوم که بیش ‌از 750 پمپ‌بنزین در ترکیه دارد، اعلام کرده طی 2 هفته همه آنها را به‌روزرسانی خواهد کرد.  دلیل لزوم به‌روزرسانی هزاران پمپ‌بنزین در ترکیه این است که ارزش پول این کشور روز جمعه به ‌دنبال کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی تحت فشار رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، بسیار پایین آمد.  بانک مرکزی ترکیه به ‌رغم افزایش تورم، برای دومین‌بار در 2 ماه گذشته نرخ بهره را پایین آورده ‌است. این بانک اولین‌بار در سپتامبر نرخ بهره را 100 واحد پایین آورد و حالا هم 200 واحد آن را کاهش داده ‌است. این اقدام بانک مرکزی ترکیه برخلاف روند سایر بانک‌های مرکزی جهان است که سیاست پولی متفاوتی را اتخاذ کرده‌اند.  لیر ترکیه از ابتدای سال جاری میلادی تا حالا 23 درصد کاهش ارزش داشته‌ و تورم را 20 درصد بالا برده است.    * بدهی ناخالص خارجی ترکیه به 450 میلیارد دلار در پایان سال 2020 رسید طبق آخرین گزارش‌های وزارت خزانه‌داری و دارایی ترکیه بدهی ناخالص خارجی ترکیه تا پایان سال 2020 بالغ بر 450 میلیارد دلار بوده است.  این وزارتخانه در بیانیه‌ای اعلام کرده است نسبت سهام به تولید ناخالص داخلی این کشور در پایان سال گذشته 8/62 درصد بوده است.  بدهی خارجی خالص ترکیه تا 31 دسامبر 2020 بالغ بر 9/268 میلیارد دلار بوده است که حدود 5/37 درصد از تولید ناخالص داخلی است. در همین حال، میزان بدهی خارجی تضمین شده توسط خزانه‌داری در همان دوره به 8/14 میلیارد دلار رسیده است.  داده‌ها نشان می‌دهد بدهی دولت از سوی اتحادیه عمومی این کشور نزدیک به 2 تریلیون لیر ترکیه (268 میلیارد دلار) یا 5/39 درصد تولید ناخالص داخلی تا پایان سال 2020 بوده است. میزان بدهی خالص عمومی در همان دوره به 6/967 میلیارد لیر ترکیه (2/130 میلیارد دلار) رسیده است.    * رکوردزنی‌های تورم تورم قیمت مصرف‌کننده ترکیه در سپتامبر 2021 به 58/19 درصد (نسبت به مدت مشابه سال قبل) رسید که بالاترین نرخ تورم اقلام خوراکی از مارس 2019 و بالاتر از نرخ سیاستی بانک مرکزی (18 درصد) به دلیل ضعف لیر است. فشار صعودی اصلی تورم بر مواد غذایی و نوشیدنی‌های غیرالکلی (79/28 درصد در مقابل 29 درصد در ژوئیه)، حمل‌و‌نقل (21/20 درصد در مقابل 76/21 درصد)، مسکن و آب و برق (97/20 درصد در مقابل 30/19 درصد) و اثاثیه و تجهیزات خانگی (27/23 درصد) بوده است.   ****** در خانه شیشه‌ای گروه سیاسی: رئیس‌جمهور ترکیه که در گذشته نیز صحبت‌‌هایش درباره‌‌‌‌‌ ایران با حواشی گوناگونی همراه شده بود، در سخنان دیگری تاکید کرد: «ایران به دلیل روابط آذربایجان و اسرائیل، به تقابل با آذربایجان نمی‌پردازد. شمار شهروندان ترک‌ در ایران معلوم است و دولت این کشور هم این را در نظر دارد. این کار ساده‌ای نیست». وی همچنین اقدام ایران برای برگزاری رزمایش را اشتباه خواند.  به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از آناتولی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در راه بازگشت از سفر خود به 3 کشور آفریقایی آنگولا، توگو و نیجریه در گفت‌وگو با خبرنگاران در پاسخ به این سوال که «تحرکات نظامی ایران در مرز نخجوان و قفقاز جنوبی مطرح است و این کشور از سویی به روابط اسرائیل و آذربایجان اشاره می‌کند؛ تبدیل شدن ترکیه به یک بازیگر پایدار و فعال در قفقاز، این مساله را به یک بحران داغ تبدیل می‌کند؟» گفت: شخصا چنین توقعی ندارم. ایران به دلیل روابط آذربایجان و اسرائیل، به تقابل با آذربایجان نمی‌پردازد. شمار شهروندان ترک‌ در ایران معلوم است و دولت این کشور هم این را در نظر دارد. این کار ساده‌ای نیست. رئیس‌جمهور ترکیه ادامه داد: اقدامی که صورت گرفته اشتباه بود. اما به نظر می‌رسد که دولت جدید ایران تنش را ادامه نخواهد داد.  اردوغان در این سخنان، ضمن اشتباه خواندن برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» از جانب ایران، شهروندان آذری‌‌زبان داخل کشورمان را نیز همسو با نقشه‌‌های خود قلمداد می‌‌کند(!). وی در هر 2 بخش به طور واضح و آشکار در مسائل داخلی جمهوری اسلامی ایران دخالت کرد و برخی از این سخنان برداشت کردند که رئیس‌جمهور ترکیه به‌‌ طور تلویحی ایران را تهدید کرده که در صورت ادامه‌‌‌‌‌ تلاش برای کسب منافع خود، با مشکل مواجه خواهد شد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیتی کنایه‌آمیز خطاب به صحبت‌‌های اخیر اردوغان، نوشت: بزرگ‌نمایی هیبت پوشالی رژیم صهیونیستی توسط حاکمی که داعیه رهبری جهان اسلام را دارد، نشانه قدرت است یا مسلمانی؟! وی افزود:‌ ترس از اقوام، سهم حکومتی است که با داغ و درفش با آنان روبه‌رو می‌شود، نه ایران که گلستانی از اقوام است.  رئیس‌جمهور ترکیه در ماه‌‌های اخیر اظهارات تنش‌‌آفرینی مثل مورد اخیر درباره مسائل مختلف کم نداشته است. در این باره دلایل مختلفی قابل ذکر است.  ژ * چالش‌‌های داخلی و خارجی اردوغان اردوغان در حال حاضر هم در حیطه‌‌‌‌‌ داخلی و هم در حیطه‌‌‌‌‌ منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی تحت فشار قرار دارد. در بخش داخلی، ترکیه با افزایش بی‌‌سابقه‌‌‌‌‌ قیمت‌‌ انرژی و سوخت و افت تاریخی ارزش پول خود روبه‌رو است. اقتصاد ترکیه در سالیان اخیر بسیار خود را آسیب‌‌پذیر نشان داده است. غیر از مباحث اقتصادی، برخی منابع خبری از ائتلاف مخالفان اردوغان برای مقابله با او و شکست سیستم ریاست‌جمهوری خبر می‌‌دهند. 6 حزب مخالف، با نگاه به انتخابات، روی طرحی برای پایان دادن به ریاست‌جمهوری قدرتمند اردوغان و بازگشت به نظام پارلمانی کار می‌کنند. روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارش خود نوشت: مخالفان دولت ترکیه در حال تشکیل یک جبهه متحد و سازمان‌دهی شده برای جایگزینی رئیس‌جمهور فعلی بوده و حتی درصدد فشار برای برگزاری انتخابات زودهنگام در سال آینده میلادی هستند تا حاکمیت ۱۹ ساله اردوغان را به چالش بکشند. این روزنامه ادامه داد: به نظر می‌رسد رهبران 6 حزب مخالف دولت ترکیه، همزمان با مذاکره بر سر یک اتحاد گسترده میان خود، درباره تبدیل انتخابات بعدی به نوعی همه‌پرسی درباره سیستم ریاست‌جمهوری هم توافق کرده‌اند؛ سیستمی که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ۴ سال پیش معرفی کرده و آن را یکی از افتخارآمیزترین دستاوردهای خود می‌داند. مخالفان اردوغان می‌گویند سیستم ریاست‌‌جمهوری، به او اجازه داده با تشکیل دولتی استبدادی، به رشد فساد کمک کرده و به خودکامگی در حکومت، تعیین سیاست‌های اقتصادی، کنترل دادگاه‌ها و زندانی کردن هزاران مخالف سیاسی منجر شود. گذاشتن این موارد  در کنار کاهش محبوبیت اردوغان در بین مردم ترکیه بر اساس نظرسنجی‌‌های معتبر اخیر، نشان می‌‌دهد وی با چالش‌‌های بسیاری در داخل کشور مواجه است.  و اما چالش‌‌های اردوغان در مسائل منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی اگر بیشتر از چالش‌‌های داخلی وی نباشد، کمتر نیست. تاکنون طرح‌‌ها و نقشه‌‌های منطقه‌‌ای ترکیه با شکست روبه‌رو بوده ‌‌است. بارزترین نمود این مساله را می‌‌توان در سوریه مشاهده کرد. اردوغان که از سرسخت‌‌ترین مخالفان بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه بود و در این راستا از تروریست‌‌های مخالف دولت حمایت کرد، در رسیدن به خواسته‌‌‌‌‌ خود ناکام ماند و تنها توانست از تروریست‌‌های مورد حمایتش در شهر ادلب حمایت کند اما تحولات 2 ماه اخیر احتمال سقوط ادلب و بازگشت کنترل آن به ارتش و دولت سوریه را بیشتر کرده ‌‌است. ایران و روسیه تمام‌قد به‌‌دنبال آزادسازی این شهر به عنوان آخرین دژ تروریست‌‌ها هستند. «علی‌اصغر خاجی» مشاور ارشد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در امور ویژه سیاسی در حاشیه نشست کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو درباره ادلب اظهار داشت: اگر توافقات صورت گرفته در قالب روند آستانه در این باره عملی شود، خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد و البته حل دائمی مشکل ادلب، پاکسازی آن از گروه‌های مسلح و تروریست‌ها و بازگشت آن به حاکمیت دولت سوریه خواهد بود.    * قمار مرگبار روی قفقاز ترکیه به نوعی در محاصره قرار دارد. از طرف غرب خود با یونان مناقشات مرزی دارد که همین مناقشات به فشارهای بیشتر کشورهای غربی به این کشور انجامیده است. از طرف جنوب نیز نقشه‌‌های اردوغان در سوریه و حضور نظامی در عراق به بهانه‌‌‌‌‌ مقابله با کردها با موفقیت همراه نبوده است. از طرف شمال و از جانب دریای سیاه نیز با روسیه اختلافات بسیار دارد.  همین امر سبب شده‌‌ است اردوغان در قفقاز دست به قماری سنگین بزند که در صورت شکست، ادامه حیات‌‌‌‌‌ سیاسی وی نیز با مشکلات عدیده‌‌ای روبه‌رو خواهد شد. ترکیه با پیگیری افراطی منافع خود در همکاری با رژیم صهیونیستی در حوزه‌‌‌‌‌ قفقاز، بویژه در تلاش برای ایجاد کریدور زنگزور، عملا منافع جمهوری اسلامی ایران را با خطر روبه‌رو کرد. به همین سبب ایران با استفاده از اهرم‌‌های دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی (مانند برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر») سعی در خنثی‌‌سازی این توطئه داشته ‌‌است. در کنار ایران، تحرکات اخیر ترکیه در حد زیادی برای روس‌‌ها نیز مطلوب نیست. روسیه با اینکه از فاصله گرفتن ترکیه از غرب استقبال می‌‌کند، نخواهد گذاشت ترک‌‌ها وضعیت ژئوپلیتیک قفقاز را دستخوش تغییر کنند. در آخرین اظهار نظر یک مقام روس در این ‌‌باره، «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنجشنبه در یک نشست خبری گفت:‌ «با توجه به روح حسن‌همجواری، ما از طرف خود در تلاش هستیم تا تمام مسیرهای اقتصادی و ترابری در قفقاز جنوبی را باز کنیم. در این زمینه باید منافع تمام کشورهای منطقه از جمله ایران تأمین شود». با در نظر گرفتن جمیع این مسائل باید گفت تقابل با جمهوری اسلامی ایران، بیش از اینکه به تهران آسیب برساند، ادامه‌‌‌‌‌ حیات سیاسی اردوغان را با چالش مواجه خواهد کرد. اردوغان با کنش‌‌گری‌‌های خود عملا «الهام علی‌‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان را بازیچه‌‌‌‌‌ اهدافش قرار داده ‌‌است و همکاری با رژیم صهیونیستی نیز نقطه‌‌‌‌‌ نامطلوبی در کارنامه وی به حساب می‌‌آید. رئیس‌جمهور ترکیه که سال گذشته نیز با شعرخوانی پرحاشیه‌‌‌‌‌ خود احساسات تمام ایرانیان بویژه آذری‌‌زبان‌‌ها را جریحه‌‌دار کرد، با ادامه‌‌‌‌‌ روند فعلی خود، تنها زیرپای خود را خالی‌‌تر از قبل می‌‌کند. قطعا عمیق شدن گسل قومیتی ترکیه را بیش از ایران متضرر خواهد کرد. کسی که در خانه شیشه‌‌ای است به کسی سنگ نمی‌‌زند.