«مثلث‌آنلاین» گزارش می‌دهد؛
آینده مذاکرات تهران – ریاض چه می‌شود؟
تهران و ریاض از مذاکرات فی‌مابین انگیزههای متفاوتی دارند و باید دید که در نهایت مذاکرات آنها می‌تواند به نتیجه‌ای مستحکم برسد؟
گروه سیاست مثلث‌آنلاین: اخیرا وزیر امور خارجه عربستان سعودی در گفت و گو با شبکه فرانس۲۴ گفته است که چهار دوره قبلی گفت‌وگوها با ایران بیشتر جنبه مقدماتی داشته اما هر دو طرف نسبت به ادامه گفت‌وگوها متعهد هستند. فیصل بن فرحان افزود: «هنوز به نتیجه ملموسی دست نیافته ایم اما برای ادامه گفت و گوها آمادگی وجود دارد».
او درباره توافق برجام و فعالیت‌های هسته‌ای ایران گفت: «ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را تسریع کرده است که این موضوع نمی‌تواند صلح‌آمیزبودن برنامه هسته‌ای این کشور را توجیه کند زیرا سطح غنی‌سازی اورانیوم که ایران انجام می‌دهد، خیلی بیشتر از حدی است که برای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز لازم است». این مقام سعودی با بیان اینکه ریاض معتقد است نقص‌هایی در توافق اولیه برجام وجود دارد، گفت: «امیدواریم که مذاکرات پیش رو در وین بطور مثبت پیش برود».
او مدعی شد: «امیدواریم ایران به توافقی با طرف‌های مقابل دست یابد که این اطمینان هم به ما و همسایگان ایران داده شود که برنامه هسته‌ای ایران صرفا برای اهداف صلح‌آمیز است». فیصل بن فرحان همچنین ادعا کرد: «عدم دسترسی یا دسترسی محدود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات و فعالیت‌های هسته‌ای ایران خیلی نگران‌کننده است چون این محدودیت ها می تواند باعث عدم شفافیت فعالیت های هسته ای ایران شود».
وزیر امور خارجه عربستان در ارتباط با مناقشه دیپلماتیک اخیر کشورش با لبنان، ضمن مطرح‌کردن ادعاهایی علیه حزب‌الله لبنان، مدعی شد: «هیچ بحرانی بین عربستان و لبنان وجود ندارد، بلکه بحران در داخل لبنان وجود دارد». او گفت: «شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر لبنان، دلیلی است که ما لزومی به حضور سفیرمان در بیروت در زمان حاضر نمی بینیم».
وزیر امور خارجه عربستان همچنین مدعی شد که گزارش‌های منتشر شده مبنی بر عقب‌نشینی نظامیان سعودی از یمن صحت ندارد. او افزود که اوضاع در یمن به لحاظ نظامی و دیپلماتیک به بن‌بست رسیده است.
مواضع تازه وزیر امور خارجه عربستان گرچه کلیتی از مذاکرات ایران و عربستان را بازگو می‌کند اما به نظر می‌رسد سراسر از موضع‌گیری‌های نادرست و برای تأمین افکار عمومی داخلی عربستان است. واقعیت آن است که علی‌رغم وجود تنش‌ها و اختلافات گسترده و قدیمی در روابط ایران و عربستان در مورد موضوعاتی نظیر بحران‌های عراق، لبنان و افغانستان، دیدار‌های اخیر مسئولان دو کشور در عراق و آمریکا حاکی از این است که تغییراتی قابل توجه در روابط این دو کشور رقیب خاورمیانه‌ای در حال وقوع است.
آنچه ایران در مواجهه با عربستان همواره مورد تأکید داشته است مورادی نظیر عقب نشینی و کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه خاورمیانه، ترس از اوج گیری تنش‌ها در آینده، چالش‌های اقتصادی و مجموعه‌ای از دیگر مسائل بوده است.
عربستان سعودی سال هاست که یک رقیب منطقه‌ای جدی برای ایران بوده و به اَشکال مختلف ایران را به مثابه دشمن خود تعریف و از آن تصویر یک دشمن را نیز به جهانیان ارائه کرده است. سعودی‌ها روند دشمنی‌های خود با ایران را از سال ۲۰۱۱ و همزمان با وقوع انقلاب‌های عربی (بهار عربی) تشدید کردند.
در آن دوران، ناآرامی تا حد زیادی بسیاری از کشور‌های عربی را با خود درگیر کرد و سعودی‌ها وقوع بهار عربی را بیش از همه در راستای منافع ایران ارزیابی می‌کردند. آنها حتی این اتهام را علیه تهران مطرح می‌کردند که ایران در پسِ پرده از بهار عربی حمایت می‌کند تا از این طریق دامنه نفوذ منطقه‌ای خود را توسعه بخشد. نقطه تاکید در چهارچوب این استدلال، افزایش نفوذ منطقه‌ای ایران در چهارچوب آنچه "هلال شیعی" یا "محور مقاومت" خوانده می‌شود، بوده است.
در این دوران و به طور خاص همزمان با تشکیل ائتلاف سعودی و جنگ آن علیه یمن، عربستان از حمایت‌های ویژه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، نیز برخوردار شد. ترامپ نخستین سفر خارجی خود پس از کسب کرسی ریاست جمهوری آمریکا را نیز به مقصد ریاض پایتخت عربستان انجام داده بود (سال ۲۰۱۶).
در این میان، انجام حملات گسترده پهپادی و موشکی به تاسیسات شرکت نفت آرامکو در بقیق عربستان (سال ۲۰۱۹) نیز نقشی قابل توجه در چرخش رویه‌های عربستان نسبت به ایران بازی کرده است. این حمله که توسط حوثی‌ها انجام شده بود، به زعم برخی از ناظران و تحلیلگران با فناوری نظامی ایران و با دقت بالا اتفاق افتاد. در همان دوران، دولت ترامپ هیچگونه واکنشی نسبت به ایران نشان نداد و اکنون نیز دولت بایدن از پایان حمایت آمریکا از ائتلاف سعودی و جنگ آن علیه یمن خبر داده و در عین حال سامانه‌های دفاع ضدموشکی پاتریوت خود را نیز از خاک عربستان خارج ساخته است.تحت این شرایط، اینطور به نظر می‌رسد که "محمد بن سلمان" ولیعهد سعودی که عملا بسیاری از امور این کشور را تحت کنترل خود دارد، راهی جز دسترسی به یک مکانیسمِ توام با تشن زدایی با ایران را پیش رویِ خود نمی‌بیند.
تحولات مرتبط با احیای توافق برجام و همچنین گمانه زنی‌های مختلف در مورد ازسرگیری مذاکرات میان تهران و واشنگتن نیز تا حدی بر محاسبات کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس در تعامل با ایران تاثیرگذار بوده اند. البته که آینده این توافق نیز تا حد زیادی مبهم است و این مساله مخصوصا در شرایطی که آمریکا، نیرو‌های نظامی خود را در منطقه به شدت کاهش داده، بیش از پیش ابعاد جدیدتری را به خود می‌گیرد.
انگیزههای تهران از تنش زدایی با ریاض، تا حد زیادی ماهیتی متفاوت دارند. ایران از عربستان سعودی نمی‌ترسد با این حال انگیزههای زیادی جهت تنش زدایی محدود با عربستان و لغو تحریم‌ها (و یا حداقل کم اثر کردن تحریم‌ها) علیه خود دارد.
با این همه، با توجه به نیات متفاوت ایران و عربستان در روندِ تنش زدایی دو کشور و همچنین اختلافات گسترده آنها در موضوعات مختلف، یک سوال اساسی ایجاد می‌شود و آن این است که براستی روند تشن زدایی میان تهران و ریاض تا کجا می‌تواند پیش رود؟
دیدگاه تان را بنویسید