ترس غرب از برگ برنده هسته‌ای ایران

ایران در ماه های اخیر تولید قطعات سانتریفیوژهای پیشرفته برای غنی سازی اورانیوم را افزایش داده است. دیپلمات‌های غربی در این مورد مطمئن هستند و بعید نمی‌ دانند جمهوری اسلامی به این ترتیب اهداف خود را در قسمت نظامی هسته ای دنبال می کند. عملی بودن مذاکرات برای بازگرداندن "توافق هسته ای" که باید در پایان نوامبر سال جاری میلادی در وین از سر گرفته شود زیر سوال رفته است.

دیپلمات های غربی که به خاطر ترسشان به طور ناشناس با وال استریت ژورنال صحبت کرده اند، برآورد می کنند، تولید روتور و پوسته برای سانتریفیوژها در تاسیسات هسته ای در شهر کرج که به گفته آژانس، بازرسان بین المللی امکان دسترسی به آن را از دست داده اند، شروع شده است. این منابع می گویند که طی چند ماه گذشته، سرعت کار در این تاسیسات به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

طرف ایرانی در مدت کوتاهی توانسته به قطعاتی برای تجهیز حداقل ۱۷۰ سانتریفیوژ پیشرفته دست یابد. دیپلمات‌های غربی چنین موضوعی را رد نمی‌کنند که این گامی در جهت دستیابی به سلاح هسته‌ای است، با این حال آنها اذعان دارند که هیچ مدرک دقیقی وجود ندارد که بتواند ترس‌های مربوطه را تایید کند.

کرج امسال هدف یک حمله خرابکارانه قرار گرفت که اسرائیلی ها مقصر آن شناخته شدند. این حادثه در ۲۳ ژوئن و زمانی رخ داد که مرکز تولید سانتریفیوژهای نوین واقع در آنجا مورد حمله هواپیماهای بدون سرنشین در اندازه کوچک قرار گرفت. دیپلمات‌های غربی گفته اند که در ابتدا کار در آنجا متوقف شده، اما پس از آن ایرانی‌ها موفق به تعمیر و بازگشت به تولید شده اند.

موضوع تولید سانتریفیوژهای پیشرفته یکی از موضوعات کلیدی در مذاکرات وین است که در راستای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) انجام می گیرد. دیپلمات‌های غربی اکنون هشدار می‌دهند که بدون درک روشنی از مواد و تجهیزات در دست ایران، مذاکرات بی‌معنی خواهد بود: این گونه، رسیدن به توافقی که محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران ایجاد کند، دشوارتر خواهد بود.

نیکیتا اسماگین، کارشناس شورای امور بین‌الملل روسیه که در ایران زندگی می‌کند، به نیزاویسیمایا گازیتا می گوید که داده‌های ارائه شده توسط وال استریت ژورنال به طور کلی کمتر چیزی را می تواند تغییر دهد. وی می افزاید: «طی دو سال گذشته، ایران به طور پیوسته سرعت برنامه هسته ای خود را افزایش داده و این نشان دهنده برخی از عوامل فشار، در درجه اول روی ایالات متحده است و همچنین می خواهد این موضوع را ثابت کند که آمریکایی ها با خروج از توافق هسته ای اشتباه بزرگی مرتکب شدند و اینکه ایران به هیچ چیز مقید نیست و برنامه هسته ای خود را گسترش خواهد داد.»

اسماگین چشم انداز مذاکرات در وین را روشن نمی بیند. این تحلیلگر می گوید: «هم ایران و هم ایالات متحده با مواضعی راهی مذاکرات می شوند که تا حد زیادی با یکدیگر در تضاد هستند. هر دو طرف - روسای جمهور جوزف بایدن و ابراهیم رئیسی - حاضر نیستند سرمایه سیاسی خود را قربانی کنند و نمی خواهند برای رسیدن به توافق هیچ امتیاز جدی بدهند. تهران از این موضع مذاکره می کند که واشنگتن باید تمام تحریم های اعمال شده در دوران دونالد ترامپ را لغو کند، زیرا این تحریم ها دقیقا برای جلوگیری از بازگشت به «توافق هسته ای» اعمال شده اند. علاوه بر این، ایرانی‌ها اصرار دارند که به آنها تضمین داده شود که توافق جدید توسط رئیس‌جمهور بعدی آمریکا لغو نخواهد شد، هر چند نمی‌توان چنین تضمین‌هایی را داد.»

اسماگین می گوید: «موضع ایران روشن است. این کشور احساس می کند که قبلا یک بار فریب آمریکا را خورده است، یعنی زمانی که همه توافق نامه ها امضا شد و دست دادن ها صورت گرفت و بعد همه چیز لغو شد. در عین حال هم رئیس جمهور و هم کل ایران در موقعیت عجیبی قرار گرفته اند. امروز رئیسی به هیچ عنوان حاضر نیست چشم اندازهای خود را فدای این توافق کند، بنابراین شرایطی را تعیین می کند که مناسب او باشد. و این شرایط به نوبه خود نمی تواند برای ایالات متحده مناسب باشد.» این کارشناس می گوید: «آمریکا نیز مشکل مشابهی دارد: بایدن با کاهش محبوبیت در حال مذاکره است. این امر بیش از پیش بر تمایل او برای به خطر انداختن سرمایه سیاسی خود تاثیر می گذارد و به همین دلیل است که کاخ سفید لغو تنها تعداد محدودی از تحریم های اعمال شده در دوران ترامپ را پیشنهاد می کند.»

اسماگین سخنان خود را این گونه خلاصه می کند: «دورنمای گفت وگوی وین از قبل به خوبی گواه این واقعیت است که طرف ها حتی زمانی که حسن روحانی «اصلاح طلب» در ایران رئیس جمهور بود و شانس بسیار بیشتری برای دستیابی به سازش در زمان او وجود داشت، نتوانستند به توافق برسند.»