اول غرامت و لغو تحریم‌ها، سپس بازگشت به برجام

حرف های زیادی درباره نزدیک بودن بازگشت پرونده هسته ای ایران به میز مذاکرات در وین در روز بیست و نهم نوامبر جاری گفته می شود، اما به اعتقاد منابع آگاه در تهران، نتایج احتمالی دور جدید مذاکرات هرگز درخشان نخواهد بود و حتی بر خلاف تمام پیش بینی های مثبت، خواهد بود. دلایلی که سبب کاهش سطح انتظارات و پیشداوری ها شده و اهداف ایران چیست؟ و ایالات متحده چگونه با آن برخورد خواهد کرد؟

از زمانی که دولت ابراهیم رئیسی اداره امور را در دست گرفته، برای تقویت توافقات راهبردی با چین، روسیه و اخیرا با ترکیه تلاش کرده است.

در عین حال تهران توانمندی های نظامی موشکی خود را گسترش داده و به تقویت همپیمانان خود در منطقه غرب آسیا پرداخته تا در حالی وارد مذاکرات هسته ای شود که همپیمانان قدرتمندی در کنارش هستند که نه تنها پیروزی در صحنه نبرد را محقق کرده اند بلکه مناطق نفوذ خود را تحکیم بخشیده اند به طوری که قدرت بیشتری را به مذاکره کننده ایرانی می بخشد که عجله ای برای عقد توافقی که تضمینی در آن نباشد، ندارد.

علی باقری کنی معاون امور سیاسی وزیر خارجه و مسئول پرونده مذاکرات هسته ای ایران با مسئولان اروپایی دست اندرکار توافق هسته ای و هماهنگ کننده اتحادیه اروپا در مذاکرات هسته ای در مادرید دیدار کرد. منابع مطلع ایرانی به روزنامه الرای گفتند که تهران خواستار چهار تضمین است که شامل :

آمریکا تضمین بدهد که توافق هسته ای را رئیس جمهوری آینده یا حتی فعلی پس از امضای مجدد پاره نخواهد کرد به ویژه با توجه به اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آن را در سال 2018 پاره کرد و جو بایدن، رئیس جمهوری فعلی هم تمام تحریم های سرسختانه و شدیدی را که ترامپ تحمیل کرده بود، حفظ کرده و زیر آتش گفت وگو می کند.

اینکه ایران بار دیگر در راکتورهای خود بتون نخواهد ریخت، همانطور که در هنگام امضای توافق هسته ای در سال 2016 این کار را انجام داد، زیرا چنین کاری می تواند سبب تاخیر در پیشرفت هسته ای آن شود و در نتیجه هزینه سنگینی که از تهران خواسته می شود برای بازگشت به توافق هسته ای بدون هرگونه تضمینی بپردازد، دیگر مطرح نیست و ایران برای دومین بار هرگز دست به چنین کاری نخواهد زد.

ایران خواستار غرامت و جبران ضررهای وارده به خود پیش از امضای توافق هسته ای و بدون هرگونه تغییر یا تعدیل در آن است، ایران هرگز در این زمینه سازش نخواهد کرد و خواستار شناخت طرفی است که خسارت وارده به آن را جبران خواهد کرد.

امریکا باید تمام تحریمهای مالی و اقتصادی و تجاری علیه ایران را لغو کند که بیش از 1650 مورد تحریم است که دولت های آمریکایی از سال 1980 تحمیل کرده اند که بیشترین سهم از این تحریم ها متعلق به ترامپ است که به تحریم های فشار حداکثری معروف است که در صورت لغو آن، می تواند تضمین هایی به شرکت های بین المللی در صورت ورود به بازارهای ایران در آینده بدهد.

آنچه ایران برای انجام آن تلاش می کند – که البته در این زمینه موفق شده است – جلب حمایت لازم چین و روسیه در سازمان ملل برای جلوگیری از تصویب هرگونه قطعنامه ای از سوی سازمان ملل برای اعمال تحریم ها علیه خود است. در نتیجه هدف تهران از پایه ریزی روابط راهبردی، تقویت اقتصاد مقاومتی است که مبتنی بر این است که تحریم ها تا مدت نامعلوم پابرجا خواهد بود به ویژه که بایدن در تحمیل برخی از این تحریم ها سهیم بوده است و این تصویر روشنی به تصمیم گیرندگان در ایران می دهد به اینکه رئیس جمهور آمریکا خواهان لغو تمام تحریم ها نیست بلکه به دنبال افزایش آن است و خواهان ارائه هر گونه تضمینی نیست که اجازه ندهد وی و جانشین آینده اش در آینده توافق هسته ای را پاره کند و به نقطه صفر بازگرداند، در نتیجه وی تفاوت خیلی زیادی با روسای سابق ندارد.

بنابراین، ایران احتمالا به سمت احیای توافقی نخواهد رفت که ممکن است برای مدت متوسط یا طولانی مورد احترام قرار نگیرد و دربرگیرنده بازگشت به همان توافقی نباشد که با باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق آمریکا در سال 2015 امضا کرد.

به همین سبب و در انتظار حمایت منطقه ای و کشورهای بزرگ مانند روسیه و چین از موضع ایران، تهران مذاکرات را از اواخر ژوئن تا اواخر نوامبر متوقف کرد و هرگز هیچ تغییر جدیدی را که آمریکا تلاش می‌کند در توافق وین بگنجاند، نخواهد پذیرفت. و این می تواند واشنگتن را متقاعد کند که هرگونه رویارویی نظامی هرگز به مثابه زنگ تفریح نخواهد بود و تنها دو احتمال و سناریو روی میز قرار دارد که یکی پذیرفتن توافق سال 2015 همان طور که هست و ارائه تضمین ها و لغو تمام تحریم ها یا سناریوی دیگر، دیدن تهران است که به چرخه کامل هسته ای برسد.

به سبب اندک بودن گزینه ها و ضعیف بودن احتمال رویارویی نظامی آمریکایی – ایرانی، نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل از پذیرفتن "رابرت مالی" نماینده ویژه آمریکا در خصوص پرونده هسته ای امتناع کرد. رابرت مالی وارد تل آویو شد تا تاکید کند که آمریکا گزینه جنگ با ایران را که بنت تمایل دارد روی میز بگذارد، روی میز قرار نمی دهد. بنت این نکته را درک می کند که هرگز قادر به جلب حمایت های نظامی لازم برای حمله نظامی به ایران نخواهد بود.

آمریکا و ایران خواهان بازگشت به توافق هسته ای هستند، اما دو طرف درباره سازوکار و محتوا و اولویت و جزئیات توافق اساسی اتفاق نظر ندارند و در نتیجه امور به مسیری منجر شده که هیچ دورنما و چشم انداز و روزنه ای برای خروج از این تونل ندارد، مگر اینکه دو طرف امتیازدهی متقابل را بپذیرند.

ایران به سه و نیم میلیارد دلار از پول های بلوکه شده خود به عنوان یک ابتکار حسن نیت آمریکایی دست یافته است، اما این میزان برای متقاعد شدن آن برای اینکه توافق امروز هرگز پاره نخواهد شد، کافی نیست.