مذاکرات هسته ای از بن‌بست اولیه خارج شد
رایزنی‌ها برای شکستن یخ توافق هسته‌ای میان ایران و 1+4 و ایالات‌متحده به عنوان عضو خارج شده از برجام از روز پنجشنبه در هوای برفی وین، پایتخت اتریش ازسر گرفته شده است.
هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، سه کشور اروپایی و ایالات متحده در کمتر از یک هفته پس از آغاز دور جدید رایزنی‌ها در دولت سیزدهم دوباره به هیات‌های مستقر روسیه و چین در وین ملحق شدند تا در ادامه دور هفتم مذاکرات برای احیای برجام، شانس خود را برای فاصله گرفتن از اختلاف‌ها امتحان کنند.
هیات مذاکره‌کننده ایران در حالی صبح روز پنجشنبه پا به هتل کوبرگ گذاشت که نخستین رویارویی این هیات با هیات‌های 1+4 با پایان خوشی همراه نبود. در دور پیشین هیات ایران دو متن پیشنهادی در حوزه هسته‌ای و رفع تحریم روی میز مذاکره با کشورهای 1+4 گذاشت و مسوولیت انتقال این متن‌ها به هیات امریکایی را به اعضای باقی‌مانده در توافق واگذار کرد. نخستین واکنش سه کشور اروپایی به این متن‌ها مخالفت صریح با آن و اعلام آمادگی برای قطع مذاکرات و بازگشت به پایتخت‌ها برای مشورت بیشتر بود. هیات ایرانی در واکنش به این اقدام سه کشور اروپایی اعلام کرد که متن این پیش‌نویس‌ها براساس متن به دست‌آمده در 6 دور مذاکرات میان ایران و 1+4 در دولت گذشته و منطبق با برجام بوده است. با این وجود نه توضیحات ایران طرف مقابل را متقاعد کرد و نه مخالفت طرف مقابل به ظاهر در موضع ایران تفاوتی ایجاد کرد. دور پیشین مذاکرات وین در حالی به اتمام رسید که ایالات‌متحده، ایران را به عدم جدیت در مذاکره متهم کرد، نماینده روسیه در مذاکرات تلویحا درخواست ایران برای ادامه کار بر بستر 6 دور گذشته اما گفتوگو درباره همه موضوعات حل شده را سخت دانسته و طرف چینی نیز ضمن تاکید بر حقانیت مطالبه ایران برای برداشته شدن تمام تحریم‌ها از تمام طرف‌ها خواست که مواضع واقع‌بینانه اتخاذ کنند.
با بازگشت هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و سه کشور اروپایی به پایتخت‌ها، اظهارنظرها درباره اختلاف به وجود آمده در وین بیشتر شد و در حالی که طرف غربی تلاش کرد ایران را مسوول بی‌نتیجه ماندن این دور از مذاکرات جلوه دهد، وزیر خارجه، رییس هیات مذاکره‌کننده و سخنگوی وزارت خارجه ایران در اظهارنظرهای متفاوت تاکید کردند که آنچه ایران روی میز قرار داده پیشنهادهای تهران بوده و طرف مقابل هم می‌تواند پیشنهادهای خود را مطرح کند.
در فاصله 7 روزه میان دو دور مذاکرات برای احیای برجام همزمان با همصدایی سه کشور اروپایی در اتخاذ مواضع یکسان در برابر ایران، تهران به مشورت مداوم با پکن و مسکو روی آورد و حتی علی باقری، رییس هیات مذاکره‌کننده ایران در سفری کوتاه و یک‌روزه به مسکو با همتای روس خود درباره روند احیای برجام گفتوگو کرد.
دیپلماسی برجامی فعال روسیه
همزمان با ادامه رایزنی‌ها در وین برای احیای برجام می‌توان گفت که روسیه نقش فعال‌تری را در کاستن از اختلاف میان ایران با تروئیکای اروپایی حاضر در برجام و ایالات‌متحده به عنوان عضو خارج از این توافق برعهده گرفته است. میخائیل اولیانوف که در نشست اختتامیه کمیسیون مشترک برجام در روز جمعه 12 آذر ماه به دلیل سفر به نیویورک حضور نداشت پس از بازگشت به وین مجموعه‌ای از رایزنی‌ها با تروئیکای اروپایی، چین، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین ایالات‌متحده را پیش برد.
اولیانوف روز چهارشنبه با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین دیدار کرد و در پیامی توییتری نوشت: «در این دیدار درباره «وضعیت مذاکرات وین» با گروسی رایزنی کرده‌ام. انتظار می‌رود آژانس نقش چشم‌گیری در اجرایی شدن توافق متعاقب درخصوص احیای برجام ایفا کند. ما همچنین درباره فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران گفتوگو کردیم.»
«رابرت مالی» نماینده ویژه ریاست‌جمهوری امریکا در امور ایران نیز بامداد پنجشنبه از گفت‌وگوی تلفنی خود با مقام‌های روسیه، چین و شورای همکاری خلیج‌فارس درباره ایران خبر داد. مالی در صفحه توییتر خود با اشاره به تماس تلفنی با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه و «ما ژائوسو» معاون وزیر خارجه چین، نوشت: «همان‌طور که قبل از دور هفتم مذاکرات توافق کردیم، به هماهنگی نزدیک سه‌جانبه برای دستیابی به هدف مشترک خود مبنی بر پایبندی کامل متقابل برجام براساس پیشرفت‌های حاصل شده در 6 دور اول ادامه خواهیم داد.»
میخائیل اولیانوف در واکنش به سخنان رابرت مالی از همکاری حرفه‌ای بین طرف‌های مذاکرات وین خبر داد و در صفحه توییتر خود نوشت: «همان‌طور که از توییت رابرت مالی مشخص است ما موفق به ایجاد همکاری حرفه‌ای با سایر همتایان خود در مذاکرات وین درباره برجام، از جمله ایالات متحده شده‌ایم. این خیلی خوب است، البته هنوز اختلاف‌نظرهای زیادی باقی مانده است، اما بدیهی است که همه ما با وحدت هدف پیش می‌رویم.»
«ماریا زاخاروا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز روز پنجشنبه درخصوص نتیجه‌بخش بودن مذاکرات هسته‌ای در وین ابراز امیدواری کرد و گفت: «مسکو از تهران و واشنگتن می‌خواهد در جریان مذاکرات وین برای احیای برجام، گام‌های خود را هماهنگ کنند. روسیه راه دیگری غیر از تسریع رایزنی‌ها و اتکا به تجربیات و نتایج دورهای قبلی مذاکرات نمی‌بیند. تلاش روسیه برای احیای برجام به سود طرف خاصی نیست بلکه به این دلیل است که فرض ما این است که این مکانیسم اصولا به شکلی متعادل براساس منافع همه طرف‌ها بنا شده است. می‌دانید که دولت قبلی امریکا بود که به صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد. بنابراین بازگرداندن واشنگتن به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت جای بحث ندارد. برای تمام تخلفات ایالات‌متحده امریکا باید جبران خسارت صورت گیرد.» امیدواریم ایران نیز تعهداتی را که در پی خروج امریکا از برجام تعلیق کرده، از سر گیرد.
همه به دنبال یک «توافق خوب»
به گزارش «اعتماد»، در فاصله 7 روزه میان دو مرحله مذاکرات برای احیای برجام در دور هفتم، تعدادی از کارشناس‌های هیات ایرانی در وین مانده و با هیات روسیه جلساتی را برگزار کردند. درنهایت صبح روز پنجشنبه، علی باقری با حضور در کوبرگ، رایزنی سه‌جانبه با روسای هیات‌های روسیه و چین و همچنین گفتوگو با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را آغاز کرد.
همزمان با آغاز رایزنی در وین، در تهران حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در تماس تلفنی با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر جدیت ایران در ادامه مذاکرات تا رسیدن به توافق تاکید کرد. سخنان بورل در این تماس تلفنی بر چند محور استوار بود: 1. مذاکرات واقع‌بینانه باشد و طرفین در آن احساس پیشرفت کنند. 2. تاکید بر اهمیت همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. 3. ضرورت رفع برخی نگرانی‌ها درباره برنامه کنونی هسته‌ای ایران.
حسین امیرعبداللهیان نیز در این گفتوگو بر چند محور مشخص تمرکز کرد: 1. تاکید بر حسن‌نیت و جدی بودن جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به یک توافق خوب. 2. اطلاع‌رسانی درباره سفر یک هیات از سازمان انرژی اتمی ایران برای دیدار و گفتوگو با مقام‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به وین. 3. انتقاد از مواضع و بیانیه سه کشور اروپایی و رفتار آنها از طریق موضع‌گیری منفی سیاسی و رسانه‌ای علیه ایران.
حسین امیرعبداللهیان با انتشار یک پست در صفحه اینستاگرامش درباره مذاکرات وین بار دیگر بر تمایل ایران برای رسیدن به یک توافق خوب تاکید کرده و نوشت: «طرف‌های غربی باید بدانند در هشت سال گذشته به اندازه کافی حرف زده شده و وعده بی‌عمل داده‌اند، اما امروز وقت عمل است و ما برای رسیدن به توافقی جدی و خوب تلاش می‌کنیم. برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است، اما رفع نگرانی هسته‌ای ادعای طرف‌های غربی با رفع کامل تحریم‌های برجامی ارتباط مستقیم دارد. هر چند تردید داریم که آیا طرف غربی اصولا آماده رفع تحریم‌ها است، یا اینکه صرفا به دنبال رفع یک‌طرفه نگرانی‌های خود است، اما اگر طرف غربی مذاکرات با حسن‌نیت، ابتکار عمل و ایده‌های سازنده در ادامه مذاکرات حضور یابد، یقینا شاهد پیشرفت سریع مذاکرات خواهیم بود.»
باز هم جنگ روایت‌ها در رسانه‌ها
کار براساس متن دور ششم ادامه پیدا خواهد کرد
با تشکیل نشست کمیسیون مشترک برجام در روز پنجشنبه و آغاز به کار دو کارگروه رفع تحریم و هسته‌ای، خبرنگاران به دنبال پاسخ این پرسش بودند که اختلاف موجود میان ایران و سه کشور اروپایی درباره نقطه ادامه مذاکرات چگونه حل شده است؟ آیا تروئیکای اروپایی پذیرفتند که کار را از دو متن پیشنهادی ایران در دور پیشین ادامه بدهند یا ایران پذیرفت که متن به دست آمده در دور ششم مذاکرات در اوایل تیر ماه سال جاری مبنای ادامه کار باشد؟ نخستین مقامی که به این پرسش خبرنگاران در صفحه توییتر خود پاسخ داد درست مانند همیشه میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در این مذاکرات بود که نوشت: مذاکرات وین براساس پیش‌نویس‌هایی که تا 20 ژوئن (پایان دور ششم) تدوین شده، ادامه پیدا خواهد شد. اما ایده‌های جدید ایران باید به درستی و به صورت کامل مورد بحث و بررسی قرار گیرد. میخاییل اولیانوف همچنین پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در جمع خبرنگاران گفت: «در نشست روز پنجشنبه میان ایران و کشورهای 1+4 توانستیم شماری از سوءتفاهم‌هایی که برخی تنش‌ها را ایجاد کرده بودند، برطرف کنیم. همه طرف‌ها بر تعهد خود نسبت به تلاش سازنده جهت احیای توافق هسته‌ای تاکید کردند. در طول مذاکرات، تایید شد که تلاش‌های متعاقب براساس اسنادی که تا ژوئن امسال (خرداد ماه) تدوین شده‌اند ادامه پیدا کنند.»
انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام گفت: «در جریان مذاکرات تمامی طرف‌ها پیشنهادات خود را ارائه خواهند داد و هرگونه پیشنهادی باید براساس آنچه که در ۲۰ ژوئن حاصل شد، باشد. ما در مذاکرات یک نقطه شروع داریم و با آنچه که در ژوئن گذشته به دست آمد، شروع می‌کنیم.» ساعاتی پس از این اظهارات، خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع اروپایی مطلع اعلام کرد که «ایران پذیرفته است مذاکرات براساس پیش‌نویسی که در آخرین دور در ژوئن توافق شده بود ازسر گرفته شود. این موضوع طی چند روز آینده مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.»
در واکنش به این اظهارات یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «پیشنهادات و نظرات ارائه‌شده از سوی هیات ایرانی در گفت‌وگوهای هفته پیش همچنان روی میز قرار دارد و مذاکره‌کنندگان ایرانی در طول مباحث درخصوص متن براساس این دیدگاه‌ها پیش خواهند رفت. هیچ تجدیدنظری در موضع ما نبوده و پیش‌نویس‌های پیشنهادی پس گرفته نشده‌اند. طرف‌های مقابل پذیرفتند که به تفصیل درباره مطالبات ایران گفتوگو کنند.»
تلاش بی‌وقفه واشنگتن
برای تحت فشار قرار دادن تهران
مذاکرات برای احیای برجام در حالی در وین در جریان است که دولت جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده علی‌رغم ادعاهای بی‌شمار درباره جدیت و آمادگی برای بازگشت به برجام در میدان عمل سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ علیه تهران را حفظ کرده، هر روز بر لیست تحریم‌های متفاوت ایران می‌افزاید و همزمان با حضور رابرت مالی در وین از گزینه‌های دیگر در مقابل ایران سخن می‌گوید. به این زنجیره سخنان گاه و بی‌گاه مقام‌های امریکایی را هم درباره ناپایداری برجام حتی در صورت موفقیت طرفین در احیای آن را هم اضافه کنید.
در چنین فضایی همزمان با ازسرگیری این دور از مذاکرات در وین، چند مقام دولت «جو بایدن» تلاش کردند با سخن گفتن از گزینه‌های دیگر در صورت شکست مذاکرات به گمان خود تهران را تحت فشار قرار بدهند. نخستین حلقه این زنجیره گزارشی بود که در روزنامه امریکایی وال‌استریت‌ژورنال منتشر شد و در آن ادعا شد که دولت جو بایدن قصد دارد در صورت شکست مذاکرات، اجرای تحریم‌ها علیه ایران را سخت‌گیرانه‌تر کند.
طبق این گزارش، بنا بر گفته مقام‌های ارشد وزارت خارجه و خزانه‌داری امریکا، ایالات‌متحده یک هیات عالی‌رتبه ازجمله «آندریا گاکی» رییس دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری امریکا را هفته آینده به امارات عربی متحده اعزام می‌کند. در این گزارش درخصوص سفر هیات امریکایی به امارات نوشته است، امارات عربی متحده یکی از متحدان اصلی ایالات‌متحده اما دومین شریک تجاری ایران و کانال ارتباطی مبادلات تجاری و مالی ایران با سایر کشورها است. مقامات امریکایی با شرکت‌های پتروشیمی و سایر شرکت‌ها و بانک‌های خصوصی در امارات عربی متحده که میلیاردها دلار تجارت با ایران انجام می‌دهند، دیدار خواهند کرد. یکی از مقام‌های ارشد امریکایی گفته است، هیات امریکایی قصد دارند در سفر به امریکا به طرف اماراتی هشدار دهند که ایالات‌متحده «به معاملاتی که با تحریم‌ها سازگار نیست، توجه و نظارت دارد و اگر این روند (تعامل با ایران) ادامه داشته باشد، این بانک‌ها و شرکت‌ها با خطرات بسیار جدی روبه‌رو خواهند شد.» مقام‌های ارشد امریکایی گفته‌اند که سفر مقام‌های امریکایی به امارات، با وضع تحریم‌هایی علیه برخی مقام‌ها و شرکت‌های اماراتی همراه خواهد بود.
براساس ترجمه خبرگزاری فارس، پس از گزارش وال‌استریت‌ژورنال «جنیفر ساکی»، سخنگوی کاخ سفید، «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، «لوید آستین»، وزیر دفاع امریکا و «کنث مک‌کنزی»، رییس سازمان سنت‌کام نیز در اظهارنظرهای جداگانه اما هماهنگ بر این نکته که امریکا در صورت شکست مذاکرات «گزینه‌های دیگری» دراختیار دارد تاکید کردند. لوید آستین که در یک کنفرانس خبری با «بنی گانتز»، وزیر جنگ رژیم اسراییل حضور داشت، گفت: «اگر دیپلماسی شکست بخورد ما آماده توسل به گزینه‌های دیگر هستیم. ما از خودمان دفاع خواهیم کرد، از دوستان‌مان دفاع خواهیم کرد و از منافع‌مان دفاع خواهیم کرد.»
همزمان «جنیفر ساکی» در نشست خبری روزانه کاخ سفید گفت: «با توجه به پیشرفت‌های مداوم در برنامه هسته‌ای ایران، رییس‌جمهور از تیمش خواسته برای حالتی که دیپلماسی شکست بخورد آماده باشند.» «رابرت مالی»، نماینده امریکا در امور ایران در مصاحبه با الجزیره همین خط فکری را دنبال کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و برای مواجهه با دنیایی که ایران می‌خواهد برنامه هسته‌ای‌اش را پیش ببرد آماده نباشیم. مشخص است که مجبوریم به چنین رویدادی پاسخ بدهیم و این همان کاری است که داریم انجام می‌دهیم.» او همچنین مدعی شد که چارچوب زمانی برای گفت‌وگوهای وین، نامحدود و ابدی نیست. «ما در اینجا با یک ساعت فنی و با یک مساله زمان‌مند مواجه هستیم. اگر ایران برنامه هسته‌ای‌اش را آهسته بکند زمان بیشتری خواهیم داشت. اگر با همین سرعت فعلی ادامه بدهند، زمان رو به اتمام است.»
«ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز تصریح کرد: «در حال حاضر تمرکز ما روی دیپلماسی است. ما کماکان معتقدیم که بازگشت متقابل به پایبندی برجام مثمرثمرترین روش است، اما داریم با نزدیک‌ترین متحدان‌مان از جمله اسراییلی‌ها درباره گزینه‌های‌مان رایزنی می‌کنیم. داریم درباره این رایزنی می‌کنیم که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که ایران هرگز نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.»
ساعت‌های سرنوشت‌ساز
به گزارش «اعتماد»، رایزنی‌های چندجانبه میان هیات ایرانی با هیات‌های 1+4 در حالی ادامه دارد که موانع
پیش روی هیچ کدام از طرفین کم نیستند و همین مساله باعث شده اظهارنظرها درباره فضای حاکم بر مذاکرات هر ساعت تغییر کند. در حالی که تا ظهر روز جمعه خبرهای رسیده حاکی از فضای رو به جلو در رایزنی‌ها بود شامگاه جمعه برخی خبرنگاران اروپایی مستقر مقابل هتل کوبرگ اعلام کردند که مذاکرات به کندی پیش می‌رود و به سختی می‌توان از پیشرفت در کار سخن گفت. با وجود این فضاسازی‌ها نگاهی به تجربه مذاکرات میان ایران و 1+5 وقت در دو سال منتهی به حصول برجام در سال 2015 نشان می‌دهد که طرح ایده‌ها و راهکارهای جایگزین بعضا در دقیقه نود هم می‌تواند به گشایش روزنه‌ای برای خروج مذاکرات از بن‌بست منتهی شود. باید دید در 24 ساعت آتی، هیات‌های مذاکره‌کننده حاضر در وین تا چه اندازه می‌توانند با پرهیز از تحت تاثیر تحرکات رسانه‌ای یکدیگر قرار گرفتن، مذاکره را در اتاق مذاکره و با هدف رسیدن به نتیجه برد-برد پیش ببرند.
دیدگاه تان را بنویسید